Rozwiązania te zostały zaproponowane w art. 48-54 projektu ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (druk 2069). Należy podkreślić, że projektowane rozwiązania będą dotyczyć wyłącznie osób, których pobyt na terytorium RP będzie uznawany za legalny w rozumieniu projektowanej ustawy – co oznacza, że pomocą będą mogły zostać objęci obywatele Ukrainy, którzy wjechali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa. Ponadto, wjazd na terytorium RP musiał nastąpić w okresie od 24.2.2022 r. (krańcowa data objęcia ochroną prawną zostanie dopiero określona w stosownym rozporządzeniu). Jedynie w przypadku ww. osób ich pobyt będzie uznawany za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24.2.2022 r. Należy również pamiętać, że przedstawione poniżej rozwiązania mogą ulec pewnym zmianom, w związku z prowadzonymi w dalszym ciągu pracami legislacyjnymi nad projektem.

Tworzenie dodatkowych lokalizacji prowadzenia zajęć

Przepis art. 48 projektu ustawy przewiduje tworzenie dodatkowych lokalizacji prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych podporządkowanych organizacyjnie szkołom lub przedszkolom (wyjątek będą stanowić szkoły artystyczne). Celem takiego rozwiązania ma być zapewnienie kształcenia i wychowania dzieciom lub uczniom będącym obywatelami Ukrainy, znajdującym się na terenie Polski w związku z trwającą tam wojną.

Projekt zakłada, że do tworzenia i likwidacji innych lokalizacji prowadzenia zajęć nie będą stosowane przepisy art. 39 ust. 5a PrOśw (zakładający konieczność wprowadzenia w uchwale ws. planu sieci szkół adresów innych lokalizacji prowadzenia zajęć), a także art. 89 PrOśw (ogólne regulacje dotyczące likwidacji i przekształcania jednostek oświaty).

Utworzenie innej lokalizacji prowadzenia zajęć podporządkowanej szkole prowadzonej przez JST lub przedszkolu prowadzonemu przez JST będzie następowało w drodze uchwały organu stanowiącego tej jednostki samorządu terytorialnego, po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty. Opinia taka będzie wydawana w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku o jej wydanie. Uchwała nie będzie podlegała ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Stosowna uchwała powinna zawierać:
1) okres funkcjonowania innej lokalizacji prowadzenia zajęć;
2) nazwę i adres siedziby odpowiednio przedszkola lub szkoły, której będzie podporządkowana organizacyjnie inna lokalizacja prowadzenia zajęć;
3) adres innej lokalizacji prowadzenia zajęć;
4) w przypadku innej lokalizacji prowadzenia zajęć podporządkowanej organizacyjnie szkole podstawowej – informację o funkcjonowaniu oddziałów przedszkolnych.

W przypadku osób prawnych innych niż JST lub osób fizycznych prowadzących publiczne lub niepubliczne przedszkole lub publiczną lub niepubliczną szkołę możliwe będzie utworzenie innej lokalizacji prowadzenia zajęć podporządkowanej organizacyjnie odpowiednio temu przedszkolu lub tej szkole po zawarciu porozumienia z jednostką samorządu terytorialnego będącą odpowiednio dla tego przedszkola lub dla tej szkoły organem rejestrującym, o którym mowa w art. 2 pkt 16 FinZadOśwU. Porozumienie takie powinno zawierać w szczególności:
1) okres funkcjonowania innej lokalizacji prowadzenia zajęć;
2) nazwę i adres siedziby odpowiednio przedszkola lub szkoły, której będzie podporządkowana organizacyjnie inna lokalizacja prowadzenia zajęć;
3) adres innej lokalizacji prowadzenia zajęć;
4) w przypadku innej lokalizacji prowadzenia zajęć podporządkowanej organizacyjnie szkole podstawowej – informację o funkcjonowaniu oddziałów przedszkolnych.

W powyższym przypadku odpowiednie zastosowanie znajdą przepisy art. 90a ust. 1 i 4 lub art. 168 ust. 13 PrOśw, tym że opinia kuratora oświaty, o której mowa odpowiednio w art. 88 ust. 4 pkt 1 i art. 168 ust. 5 PrOśw byłaby wydawana w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku o jej wydanie. Złożenie wniosku o zmianę zezwolenia na założenie przedszkola publicznego lub szkoły publicznej lub zgłoszenie zmiany wpisu do ewidencji prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego obowiązaną do prowadzenia przedszkoli publicznych lub odpowiedniego typu publicznych szkół, w zakresie utworzenia innej lokalizacji prowadzenia zajęć, będzie mogło nastąpić w każdym czasie.

Należy również pamiętać, że statut szkoły lub przedszkola, którym zostałaby podporządkowana organizacyjnie inna lokalizacja prowadzenia zajęć, powinien zostać niezwłocznie dostosowany do zmienionych zasad organizacji.

Dowóz dzieci i uczniów

Projektowana ustawa zakłada, że jednostka samorządu terytorialnego, na terenie której będzie zapewniane kształcenie i wychowanie dzieciom lub uczniom będącym obywatelami Ukrainy, będzie mogła zorganizować tym dzieciom i uczniom bezpłatny transport do miejsca, w którym zapewnia się im kształcenie i wychowanie. W przypadku zorganizowania tego transportu jednostka samorządu terytorialnego będzie również obowiązana w czasie przewozu do zapewnienia opieki dzieciom korzystającym z wychowania przedszkolnego oraz uczniom, którym zapewniono kształcenie i wychowanie w szkole podstawowej dla dzieci i młodzieży.

Pomoc materialna dla uczniów

W art. 50 projektu ustawy zakłada się, że obywatelom Ukrainy można będzie przyznać świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym na zasadach określonych w rozdziale 8a OświatU. Wniosek o przyznanie takiego świadczenia powinien zawierać w szczególności:
1) imię i nazwisko obywatela Ukrainy i jego rodziców;
2) miejsce pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
3) oświadczenie o sytuacji rodzinnej i dochodowej.

Przy ustalaniu dochodu rodziny w przeliczeniu na osobę na potrzeby przyznania ww. pomocy nie będzie się uwzględniało członka rodziny, który, zgodnie z oświadczeniem osoby ubiegającej się o świadczenia, nie przebywa na terytorium RP. Powyższe świadczenia będą przyznawane przez wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta), na terenie której przebywa osoba ubiegająca się o te świadczenia.

Dodatkowe godziny ponadwymiarowe

W celu zapewnienia obsady nauczycielskiej, przepis art. 51 projektu ustawy zakłada, że w roku szkolnym 2021/2022 w szkole, w której utworzono dodatkowy oddział w celu zapewnienia kształcenia i wychowania dzieciom i uczniom będącym obywatelami Ukrainy, nauczycielowi będzie można przydzielić, za jego zgodą, godziny ponadwymiarowe w wymiarze wyższym niż określony w art. 35 KartaNauczU.

Kwalifikacje do zajmowania stanowiska pomocy nauczyciela

Pewnej modyfikacji ulegną również w roku szkolnym 2021/2022 kwalifikacje wymagane od osób zatrudnianych na stanowisku pomocy nauczyciela, zatrudnianej do pomocy uczniom niebędącym obywatelami polskimi, nieznającym języka polskiego w stopniu odpowiednim do korzystania z nauki. Projekt ustawy zakłada w art. 52, że na tym stanowisku będzie można również zatrudnić osobę nieposiadającą obywatelstwa polskiego, jeżeli będzie ona posiadała znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki. W powyższym przypadku nie będzie się również stosowało wymogu znajomości języka polskiego potwierdzonej dokumentem, o którym mowa w art. 11 ust. 3 PracSamU.

Pomoc ze strony nauczycieli korzystających ze świadczenia kompensacyjnego

Co do zasady, zgodnie z art. 9 ust. 2 NauczŚwiadU prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ulega zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w jednostkach, o których mowa w art. 1 KartaNauczU. Projekt omawianej ustawy zakłada wprowadzenie odstępstwa od tej reguły, w celu zachęcenia jak największej liczby nauczycieli do pomocy ukraińskim uczniom. Zgodnie z art. 53 projektu ustawy, powyższy przepis art. 9 ust. 2 NauczŚwiadU nie będzie miał zastosowania w okresie od 24.2.2022 r. w razie podjęcia przez uprawnionego nauczyciela pracy w jednostkach oświaty na stanowisku:
1) pomocy nauczyciela, o którym mowa w art. 165 ust. 8 PrOśw;
2) nauczyciela, jeżeli w szkole utworzono dodatkowy oddział w celu zapewnienia kształcenia i wychowania dzieciom i uczniom będącym obywatelami Ukrainy, którzy przebywają na terenie RP jako uchodźcy.

Szczegółowe kwestie związane z organizacją kształcenia określi rozporządzenie

W art. 54 projektu ustawy zawarto upoważnienie ustawowe, do wydania przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania rozporządzenia, które określałoby organizację kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy, znajdujących się na terenie RP w związku z trwającym kryzysem. Co istotne, upoważnienie ustawowe daje ministrowi wyłącznie taką możliwość, a nie nakłada na niego obowiązku wydania rozporządzenia.