Niniejszy projekt zmian w Kodeksie pracy jest częścią projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw, który 16.5.2014 r. został skierowany do rozpatrzenia przez Stały Komitet Rady Ministrów.

Prawo do urlopu macierzyńskiego dla pracownika-ojca, jeżeli matka dziecka jest pracownicą

Projekt przewiduje przyznanie prawa do urlopu macierzyńskiego:

  • pracownikom-ojcom wychowującym dzieci w razie porzucenia dziecka przez pracownicę-matkę w czasie urlopu macierzyńskiego (w takim przypadku pracownikowi-ojcu przysługiwać ma prawo do niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego – tak jak obecnie w razie zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego; następnie, już na ogólnych zasadach taki pracownik będzie mógł, na swój wniosek, korzystać z pozostałych płatnych urlopów związanych z urodzeniem się dziecka, tj. dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a następnie – urlopu rodzicielskiego);
  • pracownikom-ojcom wychowującym dzieci, jeżeli pracownica legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji i jej stan zdrowia uniemożliwia sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem (taka pracownica miałaby obowiązek wykorzystania po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego – tzw. biologiczną część urlopu – a następnie mogłaby zrezygnować z pozostałej części tego urlopu; projekt przewiduje, że w takim przypadku niewykorzystanej części tego urlopu udzielałoby się pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek; pracownica zgłaszałaby pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy, a do tego wniosku dołączałaby zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika-ojca wychowującego dziecko, potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego przez pracownika, wskazany w jego wniosku o udzielenie urlopu, przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę).

Prawo do urlopu macierzyńskiego dla pracownika-ojca, jeżeli matka dziecka nie była/nie jest pracownicą

Projekt rozszerza prawo do urlopu macierzyńskiego także na pracowników-ojców wychowujących dziecko, jeżeli matka dziecka nie pozostaje w stosunku pracy i dlatego nie ma prawa do urlopu macierzyńskiego, a jednocześnie nie może zapewnić dziecku opieki.

Projektowane przepisy przewidują, że:

  • w razie zgonu matki dziecka niebędącej pracownicą, albo
  • w razie porzucenia dziecka przez matkę niebędącą pracownicą, albo
  • jeżeli matka dziecka niebędąca pracownicą legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji i stan jej zdrowia uniemożliwia sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem

pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko przysługiwać będzie prawo do urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego – na warunkach i w okresie, w którym z tego urlopu lub z tych urlopów mogłaby korzystać matka dziecka będąc pracownicą.

Zatem zależnie od tego, kiedy dojdzie do zgonu matki dziecka albo porzucenia przez nią dziecka albo kiedy matka uzna, że nie jest w stanie sprawować osobistej opieki nad dzieckiem z powodu swojej niezdolności do samodzielnej egzystencji i stanu zdrowia – pracownik-ojciec dziecka będzie mógł wystąpić do pracodawcy o urlop macierzyński, dodatkowy urlop macierzyński lub urlop rodzicielski.

Skoro projektowany przepis przewiduje, że pracownik będzie mógł w tych okolicznościach skorzystać z jednego z tych urlopów „na warunkach i w okresie, w którym z tego urlopu lub z tych urlopów mogłaby korzystać matka dziecka będąc pracownicą”, a pracownica mogłaby korzystać z urlopu macierzyńskiego od dnia porodu, a następnie z dwóch kolejnych urlopów jednego po drugim (bez żadnej przerwy), to oznacza, że np.:

  1. jeżeli matka dziecka umrze w 10. tygodniu życia dziecka, pracownik-ojciec będzie mógł ubiegać się o pozostałą 10-tygodniową część urlopu macierzyńskiego i dwa kolejne urlopy: dodatkowy macierzyński i rodzicielski (minie już bowiem 10-tygodniowy okres od dnia porodu, w którym matka dziecka mogłaby korzystać z pierwszych tygodni urlopu macierzyńskiego, gdyby była pracownicą);
  2. jeżeli matka porzuci dziecko w 22. tygodniu życia dziecka, pracownik-ojciec będzie mógł ubiegać się o 4-tygodniową część dodatkowego urlopu macierzyńskiego i cały urlop rodzicielski (minie już bowiem 20-tygodniowy okres od dnia porodu, w którym matka dziecka mogłaby korzystać z urlopu macierzyńskiego i okres pierwszych dwóch tygodni, w których mogłaby korzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, gdyby była pracownicą);
  3. jeżeli matka umrze w 36. tygodniu życia dziecka, pracownik-ojciec będzie mógł ubiegać się już tylko o 16-tygodniową część urlopu rodzicielskiego (minie już 20-tygodniowy okres od dnia porodu, w którym matka dziecka mogłaby korzystać z urlopu macierzyńskiego, a także okres 6 tygodni, w których mogłaby korzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego i pierwszych 10 tygodni, w trakcie których mogłaby korzystać z urlopu rodzicielskiego, gdyby była pracownicą).

Jednocześnie projekt przewiduje, że:

  • urlopu macierzyńskiego w tych okolicznościach udzielać się będzie na pisemny wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko (od niego zależeć będzie, czy skorzysta z urlopu czy nie);
  • we wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego albo ich części w opisanych wyżej okolicznościach pracownik będzie musiał wskazać termin rozpoczęcia urlopu oraz okres, w którym zamierza korzystać z urlopu albo jego części;
  • co do zasady pracownik będzie składał wniosek o urlop albo jego część nie później niż na 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z urlopu albo jego części; wniosek ten będzie wiążący dla pracownika.

Urlopu nie będzie można udzielić wstecz, zatem, jeżeli np. pracownica umrze 11 sierpnia, a pracownik złoży wniosek o urlop dopiero 25 sierpnia, to będzie mógł korzystać z urlopu dopiero od dnia 26 sierpnia (przy czym okres, w którym może skorzystać z urlopów jest liczony od dnia porodu).

Projekt przewiduje też inne terminy na składanie wniosków – jeżeli pracownik zamierza korzystać z kolejnego urlopu związanego z urodzeniem się dziecka (jeżeli np. pracownik korzysta najpierw z części urlopu macierzyńskiego, a następnie zamierza korzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, to o ten drugi urlop powinien złożyć wniosek w 14-dniowym ogólnym terminie ustawowym, jeżeli tylko jest to możliwe).

W projekcie przyjęto, że powyższe zmiany wejdą w życie 1 stycznia 2015 r.

Podstawa prawna:

  • projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (wersja z 16.6.2014 r.), www.mpips.gov.pl