Począwszy od 5.9.2017 r. zatrudnieni u niewypłacalnych pracodawców otrzymują wyższe kwoty z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP). To pierwszy z dwóch celów obowiązującej od tego właśnie dnia ustawy z 20.7.2017 r. o zmianie ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. poz. 1557 – dalej: ustawa zmieniająca). Drugi, to szybsze wypłaty w razie faktycznego zaprzestania działalności przez pracodawcę. Poniżej modyfikacje, które nastąpiły w ustawie z 3.7.2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (t.j. Dz.U. z 2016 poz. 1256 ze zm. – dalej: OchrRoszczPracU), realizujące te priorytety.

Większa grupa uprawnionych

Małżonek pracodawcy, a także jego dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodzice, macocha i ojczym oraz osoby przysposabiające, a także rodzeństwo, wnuki, dziadkowie, zięciowie i synowe, bratowe, szwagierki i szwagrowie oraz osoby wykonujące pracę zarobkową w gospodarstwie domowym – to grono osób, które były wyłączone z możliwości występowania do FGŚP o pokrycie roszczeń. Po 5.9.2017 r. zyskały takie uprawnienie, pod warunkiem pozostawania z pracodawcą:

  • w stosunku pracy, lub
  • o pracę nakładczą, albo
  • w stosunku cywilnoprawnym (umowa agencyjna, zlecenia, o świadczenie usług), bądź
  • w innym stosunku niż pracy, stanowiącym podstawę do wykonywania pracy zarobkowej na rzecz spółdzielni: produkcyjnej, kółek rolniczych albo innego rodzaju.

Jedynie zatrudnieni jako pomoc domowa przez osoby fizyczne są wykluczeni z tego kręgu. Tak stanowi art. 10 OchrRoszczPracU w nowym brzmieniu, definiujący „pracownika” na potrzeby tego aktu prawnego.

Wydłużony okres referencyjny

Do tej pory o świadczenia z FGŚP mogli ubiegać się tylko ci pracownicy, których stosunek pracy ustał w ciągu 9 miesięcy poprzedzających datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy. Teraz ten okres referencyjny wynosi 12 miesięcy. Be zmian pozostał natomiast czas, za który wypłaty nastąpią. Pracownik może liczyć na pieniądze za 3 miesiące przed datą wystąpienia niewypłacalności albo ustania stosunku pracy. Jest jednak nowe rozwiązanie dotyczące oddalenia przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości pracodawcy, jeżeli majątek pracodawcy:

  • nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na ich pokrycie, lub
  • jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostała część nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

W takich przypadkach nabycie prawa do świadczeń z FGŚP nastąpi również, gdy ustanie stosunku pracy w okresie nie dłuższym niż 4 miesiące po dacie wystąpienia niewypłacalności. Takie reguły są zapisane w art. 12 ust. 3 OchrRoszczPracU. Z kolei ust. 5 tego przepisu gwarantuje pokrycie przypadających na te same, tj. 12- i 4-miesięczne okresy, odpraw pieniężnych przysługujących na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (dalej: odprawy pieniężne), ekwiwalentów za urlop i odszkodowań za skrócenie okresu wypowiedzenia.

Rozszerzony katalog świadczeń

Pracownik może wnosić do FGŚP o zaspokojenie jego wynagrodzenia za: pracę, przestój, czas niewykonywania pracy (zwolnienia od pracy) i innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, niezdolność do pracy wskutek choroby, urlop wypoczynkowy. Otrzyma także odprawę pieniężną, odszkodowanie za skrócenie okresu wypowiedzenia oraz ekwiwalent urlopowy. Wypłacone mu zostaną także składki na ubezpieczenia społeczne, należne od pracodawcy, przysługujące od świadczeń z FGŚP.

Dotychczas ekwiwalent był wypłacany tylko za rok, w którym doszło do ustania stosunku pracy. Po 5.9.2017 r. – także za rok poprzedni (art. 12 ust. 2 pkt 2 lit. e OchrRoszczPracU).

Nowa lista przypadków zaprzestania działalności

Marszałek województwa wypłaci, na wniosek pracownika, zaliczkę na poczet niezaspokojonych przez pracodawcę roszczeń z powodu braku środków finansowych w związku z faktycznym zaprzestaniem działalności przez pracodawcę. W art. 12a ust. 2 OchrRoszczPracU została zapisana lista okoliczności, w których występuje faktyczne zaprzestanie działalności przez pracodawcę. Ma ono miejsce wówczas, gdy w okresie trwającym dłużej niż 2 miesiące pracodawca:

1) nie prowadził działalności gospodarczej i nie uzyskiwał z tego tytułu przychodów, z wyłączeniem zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej ujawnionej we właściwych rejestrach albo Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEDiG),

2) nie przebywał w siedzibie albo w miejscach wykonywania działalności pomimo wpisu we właściwych rejestrach albo CEDiG, lub siedziba pracodawcy, albo miejsca wykonywania działalności zostały z urzędu wykreślone z właściwych rejestrów, albo CEDiG,

3) nie realizował wobec pracowników, ZUS, organów podatkowych i rejestrowych obowiązków związanych z uprawnieniami pracowniczymi wynikających z powszechnie obowiązujących przepisów.

Te warunki muszą być spełnione łącznie. Gdy są, datą faktycznego zaprzestania działalności przez pracodawcę jest dzień następujący po upływie wspomnianych 2 miesięcy.

Ważne
Wartość zaliczki nie przekroczy minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w dniu złożenia wniosku o wypłatę zaliczki, a nie jak było dotychczas z dnia wypłaty.

Więcej oświadczeń pracownika

We wniosku o wypłatę zaliczki pracownik musi obecnie zawrzeć, oprócz swoich danych, oświadczenia, pod rygorem odpowiedzialności karnej, o: zatrudnieniu u pracodawcy oraz rodzaju i wysokości niezaspokojonych roszczeń, osiągnięciu lub nieosiągnięciu kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe na dany rok kalendarzowy (z uwzględnieniem wnioskowanej kwoty świadczenia) oraz ciążących na nim potrąceniach z tytułu świadczeń alimentacyjnych (to nowość). Ma też obowiązek dołączyć do niego informacje lub dokumenty uprawdopodobniające fakt zaprzestania działalności przez pracodawcę (art. 12 ust. 5 i 6 OchrRoszczPracU). Do tej pory był zobowiązany uprawdopodobnić wystąpienie niewypłacalności pracodawcy lub dowieść złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Bardziej szczegółowy wykaz od pracodawcy

O ile nadal obowiązuje miesięczny termin, liczony od daty niewypłacalności pracodawcy, na złożenie zbiorczego wykazu niezaspokojonych roszczeń pracowniczych, o tyle sam wykaz wraz z wykazami uzupełniającymi przeszły metamorfozę. Mają się w nich znaleźć osoby uprawnione (wraz z ich danymi osobowymi), tytuły i wysokość roszczeń do zaspokojenia z FGŚP. A ich załącznikami powinny być oświadczenia o przysługiwaniu zwalnianym pracownikom odpraw pieniężnych i ich wysokości oraz o potrąceniach z tytułu świadczeń alimentacyjnych, dokonywanych z wynagrodzeń pracowników, a także dokumenty potwierdzające uprawnienie do świadczeń.

Ważne
Termin na wniesienie odwołania od odmowy wypłaty świadczeń do sądu właściwego ze względu na siedzibę marszałka województwa wynosi 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia w sprawie odmowy.

Nowe wzory, dotychczasowe przepisy

Wzory wykazu zbiorczego, wykazów uzupełniających, wniosków o zaliczkę (składanego przez pracownika i pracodawcę), a także tryb ich składania, rodzaje dokumentów wymaganych do wypłaty świadczeń, a także tryb przekazywania środków finansowych Funduszu na wypłaty świadczeń i dokonywania wypłat świadczeń, mając na uwadze racjonalne gospodarowanie środkami Funduszu oraz prawidłowe zabezpieczenie roszczeń zostaną określone w nowych rozporządzeniach (art. 22 i art. 23 OchrRoszczPracU). Do czasu ich wydania, ale nie dłużej niż przez 6 miesięcy liczonych od 5.9.2017 r., obecne akty wykonawcze zachowują moc.

Ważne
W stosunku do spraw, w których niewypłacalność pracodawcy powstała przed wejściem w życie ustawy zmieniającej, należy stosować dotychczasowe regulacje.