Spółka, świadcząca m.in. usługi leasingowe, wynajmu i dzierżawy, posiada jedynego Akcjonariusza, który jednocześnie pełni rolę podmiotu dominującego dla grupy kapitałowej, do której należy Spółka. W Spółce działa Rada Nadzorcza, której wszyscy członkowie są pracownikami Akcjonariusza. Rada Nadzorcza może, w przypadku wystąpienia takiej potrzeby, korzystać z usług biegłych, ekspertów, firm audytorskich, konsultingowych oraz prawniczych. Zgodnie ze statutem Spółki, koszty takich usług pokrywa w całości Spółka. Powołanie ekspertów ma na celu bieżącą analizę spraw Spółki dla zabezpieczenia prawidłowego funkcjonowania spółki w aspekcie ekonomicznym. Eksperci są zatrudnieni przez Akcjonariusza i nie są wynagradzani przez Spółkę.

W związku z powyższym, Spółka powzięła wątpliwość, czy w przypadku korzystania z wiedzy eksperckiej pracowników Akcjonariusza, za które Spółka nie płaci wynagrodzenia, po stronie Spółki powstanie przychód z tytułu nieodpłatnego świadczenia. W celu wyjaśnienia wątpliwości Spółka zwróciła się o wydanie indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego. Spółka stała na stanowisku, iż oddelegowanie pracowników Akcjonariusza do wykonywania zadań eksperckich w spółce zależnej stanowi przejaw sprawowania funkcji nadzoru właścicielskiego, a nie realizowania konkretnego świadczenia.

Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, w wydanej interpretacji, nie podzielił zdania Spółki. Zdaniem organu, w przedstawionym stanie faktycznym brak jest ekwiwalentności świadczenia – Spółka nie jest zobowiązana do wypłaty wynagrodzenia za wykonane prace eksperckie, które musiałaby wypłacić, gdyby eksperci nie byli pracownikami Akcjonariusza. W związku z tym, uzyskiwane przez Spółkę świadczenie ma konkretny wymiar finansowy i stanowi w istocie przysporzenie majątku Spółki. A zatem – zdaniem organu, skutkuje to powstaniem po stronie Spółki przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 2) ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 865 ze zm., dalej PDOPrU).

Po skardze Spółki, WSA w Łodzi uchylił powyższą interpretację przychylając się do argumentacji przedstawionej przez Spółkę. Sąd I instancji zwrócił uwagę na specyficzne usytuowanie ekspertów wobec Spółki. Zdaniem sądu, wykonywanie czynności eksperckich nie zaspokaja bezpośrednich potrzeb Spółki, gdyż czynności wykonywane są w istocie dla i na rzecz Akcjonariusza. Jest to wyłącznie przejaw realizowania stosunku zależności jaki zachodzi pomiędzy Spółką, a Akcjonariuszem. Dodatkowo, Akcjonariusz nie zapewnia tych usług nieodpłatnie, gdyż przysługuje mu prawo do dywidendy z zysku Spółki.

Sprawa znalazła swój finał w NSA, który uznał, iż brak jest dobrowolności po stronie Spółki w zakresie otrzymania tego przysporzenia a ekwiwalentność świadczenia po stronie Akcjonariusza występuje w postaci dywidendy z zysku Spółki, a także prawa do majątku w przypadku likwidacji. Działania podejmowane przez Akcjonariusza mają na celu kontrolę prawidłowego funkcjonowania Spółki oraz, w dłuższej perspektywie, realizowanie zwiększonych zysków, co przekłada się m.in. na zwiększenie wysokości dywidendy. A zatem, zdaniem NSA, nie sposób uznać, iż po stronie Spółki powstanie przychód z tytułu nieodpłatnie uzyskanego świadczenia.

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, iż pojecie „nieodpłatnego świadczenia” nie zostało jak dotąd zdefiniowane w ustawach podatkowych. Zatem przy ocenie, czy w danym stanie faktycznym, mamy do czynienia z przychodem z tytułu nieodpłatnego świadczenia należy posiłkować się bogatym w tym przedmiocie orzecznictwem sądów administracyjnych oraz interpretacjami organów podatkowych. W przytoczonym orzeczeniu NSA zwrócił uwagę na 2 istotne kwestie z perspektywy analizy przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia.

Po pierwsze, sąd zaznaczył, iż przy ocenie ekwiwalentności danego świadczenia nie jest wystarczające jedynie stwierdzenie, że nie zostało wypłacone wynagrodzenie z tytułu wyświadczenia usługi. Ważna jest ocena, czy w danej sytuacji nie występuje inna od wynagrodzenia korzyść majątkowa po stronie świadczącego usługę. Przy czym, korzyść taka nie musi odpowiadać wartości ekonomicznej usługi. W analizowanej sprawie, po stronie Akcjonariusza występuje korzyść majątkowa o realnym wymiarze finansowym w postaci prawa do zwiększonej dywidendy w przypadku przyrostu majątku Spółki (w danym roku, jak i w kolejnych latach) z uwagi na bieżącą kontrolę biznesowego aspektu jej funkcjonowania.

Po drugie, NSA wskazał, że równie istotnym jest fakt, iż Spółka nie dysponuje przywilejem dobrowolności w procesie podejmowania decyzji o konieczności skorzystania z wsparcia eksperckiego. Decyzja ta uzależniona jest od opinii członków Rady Nadzorczej będących pracownikami Akcjonariusza, który to wypłaca ekspertom należne wynagrodzenie za świadczone usługi. Jednocześnie, podjęcie decyzji, jest przejawem realizowania nadzoru właścicielskiego nad Spółką zależną, a tym samym zapewnieniu jej właściwego funkcjonowania w ramach grupy, dla której Akcjonariusz jest podmiotem dominującym.

Te dwa argumenty przesądziły o oddaleniu skargi kasacyjnej. Niewątpliwie kwestia wystąpienie przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych z tytułu nieodpłatnego świadczenia powinna być każdorazowo wnikliwie analizowana.

Powyższy wyrok daje istotne wskazówki, jakie aspekty powinny być w szczególności weryfikowane w tego typu przypadkach.

Opracowanie i komentarz: Sonia Cholewka, senior associate