Plan przekształcenia – spółka akcyjna a kontrola biegłego rewidenta 

Zgodnie z art. 557 zarząd spółki przekształcanej albo wszyscy wspólnicy prowadzący sprawy spółki przekształcanej są zobligowani do przygotowania planu przekształcenia, w formie pisemnej pod rygorem nieważności, z wyjątkiem spółki jednoosobowej, dla której przepis wymaga sporządzenia planu w formie aktu notarialnego. Ta czynność, składająca się z ustaleń wartości bilansowej majątku spółki, jak i wartości udziałów albo akcji wspólników zgodnie ze sprawozdaniem finansowym, w przypadku przekształcenia spółki kapitałowej w spółkę osobową, wraz z wejściem ustawy z 19.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, uległa ułatwieniu.

W myśl zmienionego art. 559 § 1 KSH plan przekształcenia należy poddać badaniu przez biegłego rewidenta jedynie wówczas, gdy przekształcenie następuje w spółkę akcyjną. W odniesieniu do poprzedniego stanu prawnego, z obowiązku kontroli wyłączone zatem zostały wszystkie pozostałe przekształcane spółki handlowe – w ich przypadku wspólnikom, którzy nie uczestniczą w spółce przekształconej można wypłacać wartości ich udziałów bądź akcji bez konieczności uprzedniego badania przez „audytora”.

Pozostawienie tego wymogu względem spółki akcyjnej jest natomiast podyktowane treścią norm prawa europejskiego, zgodnie z którymi wszelkie wkłady niepieniężne wnoszone do tworzonej spółki akcyjnej podlegają kontroli niezależnego biegłego (art. 49 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1132 z 14.6. 2017 r. w sprawie niektórych aspektów prawa spółek, Dz.Urz. UE L Nr 169, s. 46) – uzasadnienie do projektu – druk sejmowy Nr 3236. Biegły rewident dokonuje kontroli w zakresie poprawności i rzetelności, a ponadto w celu ustalenia, czy wycena składników majątku (aktywów i pasywów) spółki przekształcanej jest rzetelna. Tak sporządzony plan przekształcenia, niezmiennie wymaga dołączenia projektu uchwały w sprawie przekształcenia spółki, umowy albo statutu spółki przekształconej, jak również sprawozdania finansowego sporządzonego dla celów przekształcenia oraz wycenę składników majątku (aktywów i pasywów) spółki przekształcanej – wymaganą jednak wyłącznie w przypadku przekształcenia w spółkę akcyjną.

Przekształcenie – uchwała a umowa spółki 

Doniosłą zmianę niesie nowelizacja art. 563 § 2 KSH, która wyzbywa wspólników, w razie przekształcenia ich spółki, z konieczności zawierania nowej umowy tj. spółki przekształconej bądź zawiązania przekształconej spółki akcyjnej wraz z powołaniem jej organów – zamiast tego norma proponuje skuteczność przekształcenia wyłącznie w oparciu o podjętą uchwałę. Eliminacja obowiązującego dotąd formalizmu ma na celu uniknięcie sytuacji, w której mimo powzięcia uchwały o przekształceniu i dopełnieniu wymogów w tym zakresie, wspólnicy utrudniają zwieńczenie procesu przekształcenia poprzez odmowę podpisania umowy (statutu) spółki przekształconej. Ustawodawca zdecydował się zatem zredukować ryzyko zajścia takiego zdarzenia, jak i zmniejszył dodatkowe koszty wynikające m.in. z obsługi notarialnej (w odniesieniu do spółek, dla których przepisy KSH określają zobowiązanie do sporządzenia umowy w formie aktu notarialnego). Termin do zawiadomienia wspólników o przekształceniu został skorygowany. Wyzbywa tym samym z wątpliwości interpretacyjnych odnośnie do określenia czasu, kiedy upływa pierwsze zawiadomienia spółki. Spółka powinność zawiadomienia czyni nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem podjęcia uchwały, drugie zaś zawiadomienie odbywa się w odstępie nie krótszym niż dwa tygodnie od daty pierwszego zawiadomienia – art. 504 KSH.

Korporacyjne prawo wyjścia 

W porządku prawnym, przed wprowadzeniem ustawy z 19.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, na gruncie KSH stosowane było tzw. domniemanie nieuczestniczenia w spółce przekształconej przez wspólników lub akcjonariuszy spółki przekształcanej. Od 1.3.2020 r straciły moc przepisy regulujące składanie oświadczeń w tym przedmiocie – spółka już nie wezwie wspólników do złożenia, w terminie miesiąca od dnia powzięcia uchwały o przekształceniu spółki, oświadczeń o uczestnictwie w spółce przekształconej. Wspólnikowi zaś, który nie złożył oświadczenia o uczestnictwie w spółce przekształconej, nie będzie przysługiwać roszczenie o wypłatę kwoty odpowiadającej wartości jego udziałów albo akcji w spółce przekształcanej, zgodnie ze sprawozdaniem finansowym sporządzonym dla celów przekształcenia. W konsekwencji, wszelkie zastrzeżenia odnośnie do rzetelności wyceny wartości udziałów albo akcji, próby egzekwowania ich ponownej wyceny i związane z tym kwestionowania przeniesione na drogę sądową, również uległy uchyleniu (art. 564–566 KSH).

W ich miejsce został ustanowiony art. 553 § 3, w brzmieniu którego wspólnicy spółki przekształcanej stają się z dniem przekształcenia wspólnikami spółki przekształconej, z uwzględnieniem art. 5761 KSH. Wspomniane odniesienie to norma wprowadzającą nową instytucję tzw. „korporacyjne prawo wyjścia”, z którego możliwość skorzystania przyznano wspólnikowi głosującemu przeciwko uchwale o przekształceniu spółki kapitałowej w osobową. Jeśli ponadto zażądał on zaprotokołowania sprzeciwu, może żądać odkupu jego udziałów albo akcji w spółce przekształcanej. Wówczas wymagane jest złożenie spółce pisemnego żądania odkupu w terminie tygodnia od dnia podjęcia uchwały o przekształceniu. Zdaniem legislatora przyjęcie rozwiązania w takim kształcie umożliwi dwutorowo – zachowanie spójności majątku spółki i zabezpieczenie słusznych interesów wspólników lub akcjonariuszy, którzy nie wyrażają woli uczestnictwa w spółce funkcjonującej w zmienionej formie prawnej.

Uwypuklić również należy, że fakt zawężenia kategorii wspólników do wyłącznych potentatów korporacyjnego prawa wyjścia wynika z różnego charakteru i zasad odpowiedzialności wspólników spółki akcyjnej i osobowej. Wspólnik wskazanej spółki kapitałowej może żądać odkupu udziałów albo akcji w spółce przekształcanej po cenie, która powinna odpowiadać wartości godziwej udziałów albo akcji w spółce przekształcanej. W razie, gdy wspólnik nie zgadza się na cenę odkupu, może wnieść powództwo o ustalenie wartości godziwej jego udziałów albo akcji w terminie dwóch tygodni od dnia podjęcia uchwały o przekształceniu. Wniesienie powództwa nie wstrzymuje odkupu ani rejestracji przekształcenia. Do żądania odkupu należy dołączyć dokument akcji, a w przypadku akcji zdematerializowanych będących przedmiotem obrotu zorganizowanego – imienne świadectwo depozytowe wystawione zgodnie z przepisami o obrocie instrumentami finansowymi.