Przedawnienie roszczenia właściciela gruntu o nabycie przez posiadacza własności działki za wynagrodzeniem

Stan faktyczny

Tadeusz S. był właścicielem działki gruntu w miejscowości S. w województwie kujawsko-pomorskim. Nabył ją w 2003 r., jednak dopiero około roku 2011, a więc blisko 8 lat od zakupu gruntu, dowiedział się o tym, że pod działką położony jest gazociąg, którego właścicielem jest spółka P. W tym też roku zwrócił się do spółki o zmianę przebiegu gazociągu, tak aby szedł on pod granicą działki. Spółka odmówiła, a następnie wystąpiła do sądu o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu. W tej sytuacji pan S. złożył z kolei powództwo o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli – nakazanie wykupu działki przez spółkę P. Powództwo uzasadnił art. 231 § 2 KC, zgodnie z którym właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem.

Stanowisko sądu I i II instancji

Sąd I instancji wydał wyrok po myśli Tadeusza S., nakazując spółce wykup gruntu za ok. 295 tys. zł. Spółka złożyła apelację, zaś sąd II instancji dostrzegł w sprawie poważny problem prawny. Spółka bowiem podniosła zarzut przedawnienia, wskazując, że od daty wybudowania gazociągu (która to budowa zakończyła się w 2000 r.) minęło ponad 10 lat. Pozew pana S. trafił do sądu w 2012 r. Zdaniem spółki roszczenie o wykup gruntu z art. 231 § 2 KC jest roszczeniem majątkowym i podlegało – zgodnie z art. 118 KC – 10-letniemu terminowi przedawnienia (taki termin obowiązywał bowiem do ubiegłorocznej nowelizacji KC, obecnie termin ten wynosi 6 lat).

Sąd apelacyjny wskazał natomiast na poważne wątpliwości co do takiej kwalifikacji roszczenia, gdyż istniały poglądy wskazujące na negatoryjny (czyli ochronny w stosunku do prawa własności nieruchomości), a nie majątkowy charakter roszczenia. W takim wypadku uprawnienie powoda nie mogłoby się przedawnić, dopóki istnieje stan naruszenia jego własności – czyli przez cały okres funkcjonowania gazociągu. Swoje wątpliwości przedłożył Sądowi Najwyższemu.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy w odpowiedzi wydał uchwałę, zgodnie z którą roszczenie właściciela gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości znacznie przenoszącej wartość zajętej na ten cel działki, o nabycie przez posiadacza własności działki za odpowiednim wynagrodzeniem, nie ulega przedawnieniu. Przyjął tym samym niemajątkowy i negatoryjny charakter roszczenia o nakazanie złożenia oświadczenia woli w sprawie wykupu zajętej nieruchomości.