W złożonym w Sejmie projekcie ustawy (https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?id=F9B74537261F9433C12586B700379422) wnioskodawcy argumentują, że projekt ma na celu wykonanie tez zawartych w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12.5.2015 r., P 46/13, Legalis.

Ważne

Proponowana zmiana przepisów KPA w zakresie zmiany możliwości stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnych ma odnosić się do każdego rodzaju decyzji wydanej w toku postępowania administracyjnego. Przywołany w uzasadnieniu projektu ustawy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12.5.2015 r., P 46/13, Legalis; stwierdził, że ustawodawcy pozostawiony został dość duży margines swobody w wyborze instrumentów prawnych służących realizacji wskazanych przez Trybunał wartości konstytucyjnych. Trybunał Konstytucyjny nie przesądził zwłaszcza, że właściwym sposobem realizacji postulatów sformułowanych w części motywacyjnej orzeczenia jest przewidziany aktualnie w art. 156 § 2 KPA dziesięcioletni termin prekluzyjny, który ogranicza stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnych obarczonych niektórymi innymi wadami.

Ponadto wnioskodawcy powołali się na argument, w którym stwierdzili, że pomijając kwestię „nieodwracalnych skutków prawnych”, na gruncie art. 156 § 2 KPA wyznaczona została cezura czasowa, która przesądza o dopuszczalności stwierdzenia nieważności decyzji, ale tylko takich, które: zostały wydane z naruszeniem przepisów o właściwości (art. 156 § 1 pkt 1), dotyczyły spraw uprzednio rozstrzygniętych innymi decyzjami ostatecznymi (pkt 3), zostały skierowane do osób, które nie były stronami postępowania administracyjnego (pkt 4) oraz były obarczone wadami pociągającymi za sobą nieważność z mocy prawa (pkt 7).  W przypadku pozostałych wad istotnych upływ czasu pozostaje irrelewantny, a więc w szczególności nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu nieważności decyzji wydanej bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa (art. 156 § 1 pkt 2).

Podstawowym skutkiem wejścia w życie projektowanych regulacji ma być uzupełnienie regulacji, która nie spełnia wymogów konstytucyjnych, o rozwiązanie prawne, które będzie odzwierciedlać wnioski płynące z wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 156 ust. 1 i ust. 2 organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która: 

1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości; 

2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa; 

3) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną albo sprawy, którą załatwiono milcząco; 

4) została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie; 

5) była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały; 

6) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą; 

7) zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa. 

Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w § 1 pkt 1, 3, 4 i 7, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także, gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.   

Projektowana zmiana w praktyce sprowadza się do dodania art. 156 § 3 w brzmieniu: jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji, o której mowa w art. 156 § 2 (decyzja wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały, w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą) upłynęło trzydzieści lat, nie wszczyna się postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji. Ponadto ustawa przewiduje, że postępowania administracyjne w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji lub postanowienia, wszczęte po upływie trzydziestu lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji lub postanowienia i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ostateczną decyzją lub postanowieniem, umarza się z mocy prawa

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego, jako dotyczący tzw. pominięcia prawodawczego, a przy tym mający formułę zakresową, nie doprowadził do derogowania art. 156 § 2 KPA z porządku prawnego. Oznacza to, że przepis ten nadal określa granice stosowania instytucji stwierdzenia nieważności ostatecznej decyzji. Dlatego też Trybunał w swoim orzeczeniu podkreślił, że „stwierdzenie niekonstytucyjności w zakresie pominięcia prawodawczego nakłada na ustawodawcę obowiązek rozszerzenia unormowania art. 156 § 2 KPA, przewidującego ograniczenia możliwości stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej wydanej z rażącym naruszeniem prawa, gdy od wydania decyzji nastąpił znaczny upływ czasu, a decyzja była podstawą nabycia prawa lub ekspektatywy.

(http://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/Projekty/9-020-456-2021/$file/9-020-456-2021.pdf).

Projekt został przekazany do Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji. 

Subiektywnym Okiem Praktyka – uchwalenie ustawy w jej obecnym kształcie dotyczyć będzie każdej decyzji administracyjnej, niezależnie czy stroną postępowania była osoba fizyczna, prawna, Skarb Państwa czy jednostki samorządu terytorialnego. W znaczeniu przedmiotowym będzie ona, jako część przepisów KPA stosowana do wszelkich spraw rozstrzyganych w trybie postępowania administracyjnego. Z tego właśnie faktu wynika, że prawodawca nie ogranicza rzeczowego zakresu stosowania nowelizowanych przepisów wyłącznie do spraw uregulowania prawa własności, prawa budowlanego, planowania przestrzennego czy ochrony gruntów rolnych. Wątpliwości dotyczą także ewentualnej możliwości dochodzenia odszkodowania z tytułów, jakie dotyczą stwierdzenia nieważności decyzji, jeśli postępowania administracyjne zostaną umorzone z mocy prawa. Należy wskazać także na kwestię krótkiego vacatio legis ustawy, które ma wynieść 14 dni od jej publikacji.