Zgodnie z ustawą z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1870 ze zm.; dalej: FinPubU) ustawa budżetowa jest podstawą gospodarki finansowej państwa w danym roku budżetowym i składa się z budżetu państwa, załączników i postanowień, których obowiązek zamieszczenia w ustawie budżetowej wynika z tej ustawy lub z odrębnych ustaw. Budżet państwa określa m.in. łączną kwotę prognozowanych podatkowych i niepodatkowych dochodów budżetu państwa, planowanych wydatków budżetu państwa, planowanego deficytu budżetu państwa wraz ze źródłami jego pokrycia, prognozowanych dochodów budżetu środków europejskich, łączną kwotę planowanych wydatków budżetu środków europejskich, kwotę planowanych przychodów budżetu państwa, planowanych rozchodów budżetu państwa, planowane saldo przychodów i rozchodów budżetu państwa oraz limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów wartościowych. Natomiast przepis art. 52 FinPubU stanowi, że ujęte w budżecie państwa dochody oraz przychody stanowią prognozy ich wielkości, a wydatki oraz łączne rozchody – stanowią nieprzekraczalny limit.

Podstawowe wielkości budżetu państwa na 2018 r.

W projekcie ustawy budżetowej na 2018 r. w zakresie środków krajowych zaplanowano następujące wielkości:

1) dochody budżetu państwa – 355 703 005 mld zł;

2) wydatki budżetu państwa – 397 195 005 mld zł;

3) kwota planowych wydatków, obliczona zgodnie z art. 112aa ust. 1 FinPubU – 803 950 079 mld zł;

4) kwota planowanego limitu wydatków, o której mowa w art. 112aa ust. 3 FinPubU – 597 297 587 mld zł;

5) deficyt budżetu państwa na kwotę nie większą niż 41 492 mld zł;

6) budżet środków europejskich, w którym zaplanowano:

a) dochody w wysokości 64 782 842 mld zł,

b) wydatki w wysokości 80 243 mld zł,

c) ujemny wynik budżetu środków europejskich w wysokości 15 460 158 mld zł.

Dochody

Prognozowane dochody budżetu państwa opierają się na przewidywanym wzroście gospodarczym przy jednoczesnym powrocie umiarkowanej inflacji oraz wdrożonych i planowanych zmianach systemowych. Projekt budżetu na 2018 r. zawiera następujące szacunki czynników makroekonomicznych:

1) wzrost PKB – 3,8% w ujęciu realnym,

2) średnioroczny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych – 2,3%,

3) nominalny wzrost wynagrodzeń w gospodarce narodowej oraz emerytur i rent – 6,3%,

4) wzrost spożycia prywatnego – w ujęciu nominalnym o 5,9%.

W 2018 r., w stosunku do 2017 r., zostanie zwiększony udział gmin we wpływach z PIT. Zgodnie z art. 89 ustawy z 13.11.2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1453) łączny udział JST we wpływach z PIT wzrośnie z 49,74% w 2017 r. do 49,83% w 2018 r. W przypadku CIT udział JST pozostanie na poziomie z 2017 r., tj. 22,86%. W zakresie dochodów niepodatkowych w 2018 r. prognozuje się, że budżet państwa zgromadzi niższe wpływy w porównaniu z prognozowanymi w 2017 r. Jest to wynikiem braku, w porównaniu z 2017 r., wpłaty z zysku NBP.

Wydatki

W odniesieniu do strony wydatkowej projektu ustawy budżetowej na 2018 r. należy wskazać, że projekt uwzględnia stabilizującą regułę wydatkową, uregulowaną w art. 112aa FinPubU. W kwocie wydatków budżetu państwa zaplanowano również środki na finansowanie i współfinansowanie programów i projektów realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej (w ramach funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności oraz funduszy unijnych finansujących Wspólną Politykę Rolną), a także środków pochodzących z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA).

Deficyt

Deficyt budżetu państwa na rok 2018 przewidziany został w wysokości 41,492 mld zł, zaś deficyt budżetu środków europejskich – 15 460 158 mld zł. Maksymalny poziom deficytu został ustalony z uwzględnieniem tego, że niedobór środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: FUS) na wypłaty świadczeń gwarantowanych przez państwo będzie w całości pokryty dotacją z budżetu państwa (w planie finansowym FUS nie przewidziano pożyczki z budżetu państwa). Powyższe oznacza w konsekwencji podwyższenie deficytu budżetu państwa, co jednak pozostaje bez wpływu na deficyt sektora finansów publicznych. Zmianie ulega zatem jedynie źródło finansowania niedoboru środków w FUS. Po uwzględnieniu planów finansowych pozostałych jednostek sektora finansów publicznych prognozowany deficyt sektora finansów wg metodyki unijnej – ESA’2010 (po dokonaniu odpowiednich dostosowań metodyki krajowej do metodyki europejskiej), wyniesie w roku 2018 – 2,7% PKB.

Dochody i wydatki sektora finansów publicznych w 2018 r.

W odniesieniu do dochodów i wydatków sektora finansów publicznych należy wskazać, że są one determinowane przede wszystkim przez budżet państwa, budżet środków europejskich oraz agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej, państwowe fundusze celowe i państwowe osoby prawne, o których mowa w art. 9 pkt 14 FinPubU (plany finansowe tych podmiotów stanowią załącznik do projektu ustawy budżetowej). Planowany przez jednostki sektora finansów publicznych poziom wydatków uwzględnia regułę zawartą w art. 52 FinPubU, zgodnie z którym ujęte w budżecie państwa, budżetach JST i planach finansowych jednostek budżetowych wydatki stanowią nieprzekraczalny limit, a koszty ujęte w rocznych planach finansowych jednostek sektora finansów publicznych mogą ulec zwiększeniu jedynie jeżeli zrealizowano przychody wyższe od prognozowanych, a wzrost kosztów nie spowoduje zwiększenia dotacji z budżetu lub zwiększenia planowanego stanu zobowiązań.

W przypadku JST stosowane są ponadto reguły określające zasady konstrukcji budżetu, tj. zasada, że w planie i wykonaniu w części bieżącej budżetów jednostek samorządu terytorialnego (powiększonej o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki), co do zasady, nie może być deficytu. Natomiast w przypadku zadłużenia stosowana jest zasada, że limity zadłużenia determinują wypracowanie odpowiedniej nadwyżki w części bieżącej budżetu JST powiększonej o dochody ze sprzedaży majątku.

Planowany deficyt sektora finansów publicznych w 2018 r. wyniesie 49,1 mld zł, co stanowi 2,4% PKB. Natomiast planowany deficyt sektora finansów publicznych po wyeliminowaniu wyniku budżetu środków europejskich ukształtuje się w 2018 r. na poziomie 33,6 mld zł, co stanowi 1,6% PKB.

Dług publiczny

Podobnie jak w latach poprzednich, tak i w 2018 r. większość (90%) państwowego długu publicznego będzie stanowić dług Skarbu Państwa. Wartość państwowego długu publicznego na koniec 2016 r. wyniosła 965,2 mld zł, a jego relacja do PKB wyniosła 52,1%. Natomiast kwota ustalona w wyniku przeliczenia wartości państwowego długu publicznego na walutę polską z zastosowaniem dla zobowiązań wyrażonych w walutach obcych średniej arytmetycznej średnich kursów każdej z walut obcych ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski i obowiązujących w dni robocze w 2016 r. pomniejszona o kwotę wolnych środków służących finansowaniu potrzeb pożyczkowych budżetu państwa w 2017 r. wyniosła 918,7 mld zł, zaś w relacji do PKB 49,6%. W odniesieniu do lat 2017 i 2018 w projekcie ustawy budżetowej na 2018 r. przyjęto założenie, że państwowy dług publiczny w ujęciu nominalnym wzrośnie o 37,5 mld zł w 2017 r. i o 61,5 mld zł w 2018 r. oraz że relacja długu do PKB obniży się w 2017 r. do 51,7% i utrzyma się na tym poziomie w 2018 r. Z kolei relacja do PKB kwoty ustalonej w wyniku przeliczenia państwowego długu publicznego z zastosowaniem średnich kursów walut obcych i pomniejszenia o kwotę wolnych środków służących finansowaniu potrzeb pożyczkowych budżetu państwa w kolejnym roku budżetowym wyniesie na koniec 2017 i 2018 r. odpowiednio 50,4% oraz 50,6%. Przy przyjętych założeniach przewidywana relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych (wg definicji UE) do PKB wyniesie 53,8% na koniec 2017 r. i 54,2% na koniec 2018 r.