Program działania Państwowej Inspekcji Pracy na lata 2016-2018

Przyjrzeliśmy się i my temu dokumentowi, aby wyciągnąć najważniejsze zagadnienia dla zakładowych służb bhp.

Właśnie tej zasadzie podporządkowano zaplanowane kontrole, programy prewencyjne oraz kampanie prewencyjno-kontrolne inspekcji.

1. Bez zmian w działalności inspekcji pozostaje

Podobnie jak w latach poprzednich, tak i w 2016 r. inspektorzy pracy przeprowadzą 80 tys. kontroli.

Do 110 tys. pracodawców, przedsiębiorców, pracowników i innych osób świadczących pracę, rolników indywidualnych, dyrektorów szkół, nauczycieli – inspekcja skieruje zaproszenia do udziału w przedsięwzięciach o charakterze prewencyjno-promocyjnym.

W ramach zadań kontrolnych kontynuowane będzie sprawdzanie przestrzegania prawa przy zawieraniu umów cywilnoprawnych, które często są stosowane w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy. Skontrolowane zostaną branże szczególnie zagrożone naruszeniami prawa w tym zakresie:

• budownictwo (największy nacisk na tę branżę będzie w 2016 r.),
• gastronomia i hotelarstwo (szereg kontroli w 2017 r.),
• agencje ochrony osób i mienia (należy się liczyć ze szczególnie licznymi kontrolami w 2018 r.).

Inspektorzy pracy szczególnie uważnie przyjrzą się:

• nawiązywaniu i rozwiązywaniu stosunku pracy, zwłaszcza w aspekcie nadużywania umów cywilnoprawnych oraz
• zagadnieniom czasu pracy i warunkom w środowisku pracy wykonywanej w zagrożeniu czynnikami szkodliwymi dla zdrowia (specjalistyczne kontrole zostaną przeprowadzone w zakładach różnych branż).

Inspektorzy sprawdzą również przestrzeganie prawa wobec pracowników tymczasowych, w tym pod kątem zasady równego traktowania ich w porównaniu z innymi pracownikami.

Ważnym w działaniach inspekcji będzie wzmacnianie ochrony przed niekorzystnym wpływem czynników psychospołecznych w miejscu pracy (stres, mobbing, dyskryminacja). Celowi temu służyć będzie m.in. coroczny program prewencyjny dotyczący przeciwdziałania skutkom stresu, wsparty realizowaną już trzeci rok kampanią informacyjno-promocyjną „Stres w miejscu pracy”.

Wśród kontynuowanych zadań długofalowych są kontrole oraz działania doradcze dotyczące:

• obniżenia poziomu ryzyka w zakładach objętych wzmożonym nadzorem, oraz
• zarządzania ryzykiem w zakładach o największej liczbie wypadków przy pracy.

Kontynuowana będzie też kampania prewencyjno-kontrolna na rzecz ograniczenia zagrożeń zawodowych w zakładach produkujących wyroby tartaczne i wyroby z drewna.

Nadal prowadzone będą kontrole:

• zakładów zatrudniających osoby niepełnosprawne – m.in. zakładów ubiegających się o nadanie statusu zakładu pracy chronionej lub mające już taki status,
• firm transportowych – w zakresie czasu jazdy i czasu postoju, obowiązkowych przerw i czasu odpoczynku kierowców,
• placówek handlowych,
• zakładów usług leśnych (przestrzegania przepisów bezpieczeństwa pracy),
• spełniania wymagań zasadniczych dla maszyn poligraficznych i do przetwórstwa papierniczego.

Ważne miejsce dla bezpieczeństwa pracy mają:

• badanie przyczyn i okoliczności wypadków przy pracy,
• sprawdzanie przygotowania pracowników do pracy (szkoleń z zakresu bhp).

Dziedziny te jak co roku, tak i w roku bieżącym będą pod nadzorem inspektorów pracy.

Kontynuowane będą również systematyczne kontrole w budownictwie zarówno planowe, wszechstronnie oceniające problematykę bhp w tej branży, jak i tzw. krótkie kontrole – ukierunkowane na likwidację bezpośrednich zagrożeń życia i zdrowia pracowników budowlanych.

Także i dotychczasowe kontrole dotyczące agencji zatrudnienia oraz sprawdzanie legalności zatrudnienia obywateli polskich i cudzoziemców znajdą swój dalszy ciąg. Kontrole z zakresu legalności zatrudnienia obywateli polskich obejmą wytypowane podmioty w branżach, gdzie przewidywana jest największa skala i ryzyko występowania nieprawidłowości, tzn.:

• w transporcie i gospodarce magazynowej,
• zakwaterowaniu i usługach gastronomicznych,
• budownictwie, oraz
• rolnictwie.

Jak w latach minionych, kontroli mogą się spodziewać powierzający pracę w sezonowych:

• placówkach handlowych,
• punktach gastronomicznych,
• przedsiębiorstwach świadczących usługi hotelarskie, oraz

podmioty zatrudniające małą liczbę pracowników lub np. wyłącznie osoby na podstawie umów cywilnoprawnych.

Kontrole legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców realizowane będą podczas każdej kontroli podmiotu, który powierza wykonywanie pracy cudzoziemcom z państw spoza UE/EOG.

Stałym działaniom kontrolnym służącym egzekwowaniu należności pieniężnych ze stosunku pracy towarzyszyć będą pogłębione kontrole przestrzegania przepisów o czasie pracy – naruszenia prawa w tym zakresie często skutkują nieprawidłowościami w sferze wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń.

Kontynuowane będą też kontrole (na podstawie ustawy o emeryturach pomostowych) dotyczące prowadzenia ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Przypominamy, że właściwe organy PIP mogą nakazać pracodawcy, aby umieścił pracownika w jednej z tych ewidencji, ale także wykreślił go z takiej ewidencji.

Jak co roku jednym z najbardziej absorbujących i czasochłonnych zadań PIP jest sprawdzanie zasadności skarg pracowniczych. Warto wiedzieć, że kontrole prowadzone wyniku skarg to corocznie ok. 1/3 wszystkich kontroli. Podobnie istotną część działań inspekcji stanowić będzie opiniowanie projektów aktów prawnych oraz ocena funkcjonowania przepisów z zakresu prawa pracy.

Wśród stałych zadań PIP są także liczne działania o charakterze prewencyjnym i edukacyjnym, w tym:

• program prewencyjny dla małych przedsiębiorstw (do 50 pracowników) Zarządzanie bhp – prewencja wypadkowa,
• program ukierunkowany na zmniejszenie zagrożeń i eliminację nieprawidłowości w mikrozakładach Zdobądź Dyplom PIP,
• program edukacyjny Kultura bezpieczeństwa,
• działania prewencyjno-promocyjne w rolnictwie indywidualnym, oraz
• konkursy popularyzujące problematykę prawa pracy.

Istotną funkcję prewencyjną pełni także poradnictwo prawne i techniczne, bezpłatnie świadczone wszystkim zainteresowanym pracownikom, pracodawcom i innym podmiotom – specjaliści PIP udzielają ponad 1 mln porad rocznie.

2. Nowe tematy i obszary zainteresowania inspekcji

W ramach zadań na 2016 r. przeprowadzone zostaną kontrole przestrzegania znowelizowanych przepisów dotyczących umów terminowych. Nowelizując Kodeks pracy, wprowadzono istotne zmiany w zakresie zawierania umów o pracę. W związku z czym prowadzone będą kontrole przestrzegania przepisów prawa pracy przy nawiązywaniu i rozwiązywaniu umów, w szczególności na czas określony. Przypomnijmy, że nowymi przepisami na inspekcję pracy nałożono kolejne obowiązki związane z wymogiem informowania właściwego okręgowego inspektora pracy o zawarciu umowy o pracę na czas określony bez stosowania ustawowych limitów z obiektywnych przyczyn leżących po stronie pracodawcy oraz uprawniono inspektorów pracy do kierowania do sądów powództw o ustalenie istnienia stosunku pracy o określonej treści, w tym w szczególności rodzaju umowy o pracę łączącej strony stosunku pracy. Ponadto nowa regulacja przewiduje ściganie przez inspektorów pracy wykroczeń polegających na niezawiadomieniu okręgowego inspektora pracy o zawarciu takiej umowy.

Wejście w życie 30.3.2015 r. zmiany ustawy o organizmach genetycznie zmodyfikowanych powoduje konieczność:

• przeprowadzenia dodatkowych szkoleń dla inspektorów pracy w zakresie spełniania wymagań bhp, o których mowa w ustawie, oraz określonych w zezwoleniach na prowadzenie zakładów inżynierii genetycznej i w zgodach na zamknięte użycie mikroorganizmów genetycznie zmodyfikowanych (GMM), oraz w zgodach na zamknięte użycie organizmów genetycznie zmodyfikowanych (GMO),
• zwiększenia zakresu i liczby kontroli.

Nowelizacja ustawy o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego oznacza konieczność:

• przeprowadzenia dodatkowych szkoleń dla inspektorów pracy dotyczących spełniania wymagań bhp, o których mowa w ustawie,
• zwiększenia liczby inspektorów pracy specjalizujących się w zagadnieniach nadzoru rynku w zakresie materiałów wybuchowych.

Zgodnie z planami inspekcji kontrole prowadzone po raz pierwszy będą miały charakter kompleksowy, a w przypadkach, wymagających specjalistycznej wiedzy prawniczej lub technicznej, zrealizują je dwuosobowe zespoły inspektorskie.

3. Branże, które powinny spodziewać się intensywnych kontroli

W ramach zadań wspólnych okręgowych inspektoratów pracy inspektorzy pracy skupią się na ograniczeniu zagrożeń zawodowych:

• związanych z występowaniem pola elektromagnetycznego,
• w podmiotach skupu, przechowywania i przetwarzania produktów roślinnych,
• w zakładach, w których prowadzone są prace przy czyszczeniu powierzchni metodą ścierno-strumieniową,
• w portach morskich, a także
• przy robotach związanych z drążeniem wyrobisk korytarzowych w podziemnych zakładach górniczych, oraz
• w zakładach produkcji wyrobów ze szkła i/lub porcelany.

Pod kątem eliminowania zagrożeń zawodowych skontrolowane zostaną też:

• zakłady produkujące wyroby metalowe,
• firmy prowadzące plastyczną i cieplną obróbkę metali,
• zakłady kamieniarskie,
• samochodowe zakłady naprawcze,
• oczyszczalnie ścieków,
• zakłady zajmujące się utrzymaniem czystości w miastach,
• firmy zajmujące się transportem komunalnym,
• zakładowe bocznice kolejowe,
• zakłady produkujące prefabrykaty budowlane,
• hurtownie materiałów budowlanych,
• firmy prowadzące roboty hydrotechniczne,
• zakłady rolne, a także
• stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe.

Kontrole obejmujące zarówno zagadnienia prawnej ochrony pracy, jak i bhp zaplanowano w:

• podmiotach gospodarczych świadczących usługi dla energetyki zawodowej,
• zakładach zajmujących się wydobyciem i przeróbką kopalin pospolitych,
• zakładach przetwórstwa mlecznego, w tym produkcji regionalnych serów,
• w placówkach przedszkolnych prowadzonych przez inny organ niż samorząd terytorialny,
• w podmiotach prowadzących działalność gospodarczą w regionach turystycznych, ze szczególnym uwzględnieniem pasa nadmorskiego.

W zakresie legalności zatrudnienia i bhp sprawdzone zostaną podmioty organizujące wypoczynek dzieci i młodzieży, baseny i parki wodne.

Inspektorzy pracy ocenią również prawidłowość udzielania urlopów wypoczynkowych pracownikom w jednostkach samorządu terytorialnego, a także nauczycielom w okresie ferii szkolnych.

Priorytetem jest jakość kontroli, mierzona konkretnymi efektami w kontrolowanych zakładach – poprawą warunków pracy i respektowania uprawnień pracowniczych.

Przy realizacji zadań kontrolnych i prewencyjnych inspekcja będzie, tak jak dotychczas, współpracować z organami administracji publicznej, jednostkami samorządu terytorialnego, organami nadzoru i kontroli warunków pracy, instytucjami działającymi na rzecz ochrony pracy i instytutami badawczymi.