Rzecznik Praw Obywatelskich (dalej: RPO) w wystąpieniu do ministra sprawiedliwości podkreślił, że wpływające do niego wnioski ujawniły rozbieżność w stosowaniu art. 226 ustawy z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1749 ze zm.; dalej: KPK). W myśl tego przepisu w kwestii wykorzystania dokumentów zawierających informacje niejawne lub tajemnicę zawodową, jako dowodów w postępowaniu karnym, stosuje się odpowiednio zakazy i ograniczenia określone w art. 178-181 KPK. Jednak w postępowaniu przygotowawczym o wykorzystaniu, jako dowodów, dokumentów zawierających tajemnicę lekarską decyduje prokurator.

Przepis art. 226 KPK w zdaniu drugim przewiduje wyjątek od wynikającej z art. 180 § 2 KPK zasady sądowego rozstrzygania w kwestii uchylenia wskazanych tam pięciu szczególnych tajemnic – „w postępowaniu przygotowawczym o wykorzystaniu, jako dowodów, dokumentów zawierających tajemnicę lekarską decyduje prokurator”. W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich przyjęte w tym przepisie rozwiązanie, niewymagające wydania orzeczenia niezawisłego sądu, w praktyce znacznie osłabia pozycję tajemnicy lekarskiej.

Rzecznik Praw Obywatelskich podkreślił, że decyzja w sprawie zwolnienia z tajemnicy powinna być zastrzeżona dla sądu. Brak dostatecznej ochrony tajemnicy lekarskiej i związane z tym narażenie pacjentów na zbyt szeroki dostęp różnych organów i instytucji do informacji związanych ze sferą prywatności objętą stanem zdrowia i leczeniem może podważyć zaufanie stanowiące podstawę prawidłowych relacji pacjenta z lekarzem. Ponadto naruszenie obowiązku przestrzegania tajemnicy lekarskiej może skutkować pociągnięciem lekarza do odpowiedzialności zawodowej, cywilnej, a nawet karnej. Powyższe argumenty przemawiają, zdaniem RPO, za usunięciem zdania drugiego art. 226 KPK.

Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał również na rozbieżności w orzecznictwie w omawianej kwestii. W jednym z przypadków dotyczących sytuacji zlecenia sporządzenia opinii sądowo-psychiatrycznej dla podejrzanej prokurator rejonowy zwolnił lekarza z tajemnicy zawodowej i zażądał wydania dokumentacji medycznej przez dwie poradnie, z których korzystała osoba podejrzana. W sprawie tej złożono jednak zażalenie, wskazując, że naruszony został przepis art. 180 § 2 KPK, z którego wynika, że uprawnionym do zwolnienia z tajemnicy lekarskiej jest wyłącznie sąd. Sąd rejonowy uwzględnił zażalenie i uchylił postanowienie prokuratora.

W drugim przypadku prokurator rejonowy zwolnił lekarza psychiatrę z tajemnicy zawodowej i wezwał do przedłożenia dokumentacji medycznej. W tej sprawie, postanowieniem, sąd oddalił zażalenie, przyjmując, że przepis art. 226 KPK uprawnia prokuratora do zwolnienia z tajemnicy lekarskiej w zakresie tajemnicy zawartej w treści dokumentów.

W konsekwencji RPO zwrócił się do ministra sprawiedliwości z prośbą o podjęcie prac nad zmianą KPK poprzez usunięcie zdania drugiego z art. 226 KPK.