W kontekście podanej problematyki na uwagę zasługują regulacje DrPublU. I tak, w art. 7 ust. 1 postanowiono, że do dróg gminnych zalicza się drogi o znaczeniu lokalnym niezaliczone do innych kategorii, stanowiące uzupełniającą sieć dróg służących miejscowym potrzebom, z wyłączeniem dróg wewnętrznych.
Z kolei, w art. 10 ust. 1‒3 DrPublU postanowiono, że organem właściwym do pozbawienia drogi dotychczasowej kategorii jest organ właściwy do zaliczenia jej do odpowiedniej kategorii. Pozbawienia drogi jej kategorii dokonuje się w trybie właściwym do zaliczenia drogi do odpowiedniej kategorii. Pozbawienie drogi dotychczasowej kategorii, z wyjątkiem przypadku wyłączenia drogi z użytkowania, jest możliwe jedynie w sytuacji jednoczesnego zaliczenia tej drogi do nowej kategorii. Pozbawienie i zaliczenie nie może być dokonane później niż do końca trzeciego kwartału danego roku, z mocą od dnia 1 stycznia roku następnego.
W kontekście podanej problematyki na szczególną uwagę zasługuje rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Świętokrzyskiego z 5.5.2022 r. (Nr PNK.I.4130.66.2022; http://edziennik.kielce.uw.gov.pl/actbymonths). W podanym orzeczeniu nadzorczym organ nadzoru zwrócił uwagę na kilka ważnych aspektów prawnych:
1) w orzecznictwie sądów administracyjnych akcentuje się, że wyłączenie drogi z użytkowania determinuje określone konsekwencje prawne, m.in. w postaci pozbawienia jej dotychczasowej kategorii. Dotyczyć winno to przede wszystkim takich sytuacji, w których dana droga staje się zbędna dla użytku publicznego i jest likwidowana. Tylko w takich warunkach wystąpi sytuacja zezwalająca na odstąpienie od przyjętej przez ustawodawcę zasady, że pozbawienie drogi dotychczasowej kategorii jest możliwe jedynie w sytuacji jednoczesnego zaliczenia tej drogi do nowej kategorii.
2) podstawy do pozbawienia drogi kategorii gminnej nie może zatem stanowić niespełnianie przez drogę parametrów technicznych drogi gminnej, określonych w przepisach odrębnych, ani stan techniczny tej drogi i związane z tym koszty jej utrzymania, o ile przedmiotowa droga nadal będzie pełnić funkcję jej przypisaną (por. wyr. NSA z 28.12.2021 r., I OSK 3382/19, wyr. WSA w Olsztynie z 13.4.2021 r., II SA/Ol 6/21);
3) w podanej sprawie pozbawienie drogi kategorii drogi gminnej miało na celu umożliwienie przebudowy tej drogi bez konieczności zachowania wymogów wynikających z WarTechDrPublR. Jednakże w założeniu gminy nie miało to wpływać na dotychczasowy sposób korzystania z tej drogi, nie miała być ona likwidowana ani zastąpiona inną drogą;
4) w takim stanie faktycznym organ nadzoru uznał, że nie zostały spełnione ustawowe warunki do wyłączenia drogi z użytkowania, skoro nadal ma ona pełnić funkcję drogi gminnej, tj. drogi o znaczeniu lokalnym, służącej miejscowym potrzebom. Pozbawienie drogi kategorii drogi gminnej wyłącznie z uwagi na zamiar jej modernizacji z pominięciem warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne, należy uznać za istotne naruszenie prawa skutkujące koniecznością stwierdzenia nieważności analizowanej uchwały w całości.
Podsumowując, stanowisko organu nadzoru jest prawnie uzasadnione. Rada gminy nie może pozbawić kategorii drogi samorządowej (gminnej) i wyłączyć jej z użytkowania z uwagi na zamiar remontu z pominięciem warunków technicznych przewidzianych dla dróg publicznych. Jest to bowiem obejście przepisów dotyczących pozbawienia drogi dotychczasowej kategorii.
