Stan faktyczny
A.W. była najemcą lokalu handlowego należącego do Miasta T. i przekazanego w zarząd „M.” sp. z o.o. Ponieważ najemca zaprzestał opłacania czynszu „M.” sp. z o.o. na podstawie prawomocnego nakazu zapłaty domagała się uiszczenia ponad 7 tys. zł. Gdy egzekucja z majątku prowadzącej działalność gospodarczą A.W. okazała się bezskuteczna, „M.” sp. z o.o. zwróciła się do sądu na podstawie art. 787 KPC o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko mężowi dłużniczki – P.W. Sąd wyjaśnił, że zgodnie z art. 787 KPC, tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.
Z uwagi na brak dokumentów potwierdzających wiedzę i zgodę P.W., Sąd odmówił uwzględnienia żądania. Wówczas „M.” sp. z o.o. zdecydowała się wystąpić przeciwko mężowi dłużniczki, jednak Sąd I instancji oddalił powództwo, zaś Sąd II instancji przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie: Czy przewidziane w art. 41 § 1 KRO prawo wierzyciela do zaspokojenia się z majątku wspólnego małżonków może być realizowane także przez wytoczenie powództwa przeciwko małżonkowi dłużnika o zobowiązanie do spełnienia świadczenia wynikającego z czynności prawnej, której stroną małżonek dłużnika nie był, i czy uprawnienie to pozostaje aktualne również wtedy, gdy świadczenie to objęte jest już tytułem egzekucyjnym wydanym uprzednio przeciwko samemu dłużnikowi?
Z uzasadnienia Sądów
Zgodnie z art. 41 § 1 KRO, jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków. W ocenie Sądu II instancji z uwagi na fakt, że małżonek dłużnika nie jest stroną czynności prawnej, nie może być uważany za dłużnika osobistego wierzyciela. W rezultacie możliwe jest zastosowanie w drodze analogii powszechnie aprobowanego sposobu wyegzekwowania odpowiedzialności dłużnika rzeczowego, co prowadziłoby do urzeczywistnienia zasady odpowiedzialności małżonka dłużnika, o której mowa w art. 41 § 1 KRO. Jednocześnie Sąd wskazał, że zachodzi dysonans pomiędzy prawem cywilnym materialnym i procesowym, należy bowiem wówczas rozstrzygnąć, czy osoba, która nie jest dłużnikiem w znaczeniu prawa materialnego, może być zobowiązana przez sąd do spełnienia świadczenia.
Sąd zwrócił również uwagę na fakt, że dla skuteczności wielu czynności prawnych nie jest konieczne zachowanie formy pisemnej. W rezultacie również zgoda małżonka na ich dokonanie może mieć formę ustną, lub być zgoda dorozumianą, co w kontekście wymogu określonego w art. 787 KPC rodzi zasadnicze problemy dowodowe. Zdaniem Sądu ograniczenia dowodowe pozwalające na uzyskanie klauzuli wykonalności także przeciwko małżonkowi dłużnika na podstawie art. 787 KPC są argumentem za dopuszczeniem możliwości wystąpienia przeciwko temu małżonkowi, w szczególności w sytuacji, gdy wierzyciel potrafi w formie innej niż dokument urzędowy lub prywatny wykazać zgodę małżonka dłużnika na zaciągnięcie zobowiązania, którego spełnienia dochodzi wierzyciel.
Sąd Najwyższy stwierdził, że choć małżonek dłużnika nie jest współdłużnikiem, to jest tzw. współdłużnikiem egzekucyjnym, który musi godzić się na egzekucję zobowiązań dłużnika z majątku wspólnego małżonków. W celu zachowania proporcji między ochroną zapewnianą dłużnikowi i wierzycielowi, należy dopuścić możliwość wystąpienia przez wierzyciela z pozwem przeciwko małżonkowi dłużnika.
