W Dz.U. z 2019 r. pod poz. 2303 opublikowano ustawę z 16.10.2019 r. o zmianie ustawy o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki oraz ustawy o bezpieczeństwie morskim.

Zmiany wprowadzono przede wszystkim w ustawie z 16.3.1995 r. o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 2000 ze zm.; dalej: ZapZanMorzaU). W pierwszej kolejności do zapobiegania zanieczyszczaniu morza przez statki zastosowanie znajdzie także międzynarodowa konwencji o kontroli i postępowaniu ze statkowymi wodami balastowymi i osadami, 2004, sporządzona 13.2.2004 r. w Londynie (Konwencja BWM).

Nowelizacja wprowadza definicje:

  • wód balastowych, które oznaczają wody wraz z zawiesiną pobrane przez statek w celu kontrolowania prze-głębienia, przechyłu, zanurzenia, stateczności lub naprężeń statku;
  • osadów, które oznaczają materię wytrąconą w wodach balastowych statku;
  • postępowania z wodami balastowymi, które oznacza procesy mechaniczne, fizyczne, chemiczne i biologiczne stosowane pojedynczo bądź w kombinacjach w celu usunięcia, unieszkodliwienia lub uniknięcia poboru bądź zrzutu szkodliwych organizmów wodnych i patogenów w wodach balastowych i osadach;
  • szkodliwych organizmów wodnych i patogenów, które oznaczają organizmy wodne i patogeny, które po wprowadzeniu do morza, wliczając w to ujścia rzek lub do cieków wody słodkiej, mogą stwarzać zagrożenie dla środowiska, zdrowia ludzkiego, mienia lub zasobów, niekorzystnie wpływać na różnorodność biologiczną lub utrudniać inne zgodne z prawem sposoby wykorzystywania morza.

Ponadto, zanieczyszczenie oznacza jakąkolwiek emisję lub zrzut ze statku substancji, energii, lub wprowadzenie szkodliwych organizmów wodnych lub patogenów do morza lub atmosfery, podlegających kontroli na pod-stawie niniejszej ustawy, które mogą spowodować pogorszenie stanu środowiska lub powstanie niebezpieczeństwa dla zdrowia ludzkiego albo zagrożenie dla żywych zasobów i życia w morzu, pogarszać walory rekreacyjne lub też utrudniać inne zgodne z prawem użytkowanie morza (art. 4 pkt 6 ZapZanMorzaU).

Dodano też rozdział 3a zatytułowany „Postępowanie z wodami balastowymi i osadami”. Zgodnie z art. 20a ZapZanMorzaU, przepisów dotyczących postępowania z wodami balastowymi i osadami nie stosuje się do statków wymienionych w art. 3 ust. 2 Konwencji BWM.

Co do zasady, zabroniono też zrzut do morza wód balastowych niespełniających wymogów Konwencji BWM oraz osadów. W przypadku statku wskazanego w prawidle A-5 załącznika do Konwencji BWM, jeżeli:

  • cechy konstrukcyjne tego statku nie pozwalają na zastosowanie wymagań określonych w Konwencji BWM,
  • jest to uzasadnione ze względu na rejon lub warunki żeglugi 

– możliwe jest, na wniosek armatora złożony do dyrektora urzędu morskiego właściwego ze względu na port macierzysty statku, zwolnienie tego statku z obowiązku spełniania wymagań określonych w Konwencji BWM i wyrażenie zgody na zastosowanie rozwiązań równoważnych z wymaganiami Konwencji BWM, określonych w przepisach wykonawczych.

Wniosek zawiera:

  • podstawowe dane o statku i armatorze: nazwę i numer indentyfikacyjny statku, nazwę portu macierzystego statku, pojemność brutto GT, długość kadłuba [m], pojemność balastową statku [m3] (w odniesieniu do wszelkich zbiorników, przestrzeni lub przedziałów na statku używanych dla przewozu, załadunku lub zrzutu wód balastowych), nazwę armatora;
  • informację o przyczynie wnioskowania o zwolnienie;
  • informację na temat przewidywanych obszarów żeglugi;
  • informację o rozwiązaniach równoważnych z wymaganiami Konwencji BWM, które zostaną wdrożone na statku. 

Do wniosku dołącza się: kopię planu postępowania z wodami balastowymi, a także kopię książki zapisów balastowych.

Ważne

Zwolnienie statku z obowiązku spełniania wymagań określonych w Konwencji BWM i wyrażenie zgody na zastosowanie rozwiązań równoważnych z wymaganiami Konwencji BWM, określonych w przepisach wykonawczych, lub odmowa wydania zwolnienia i wyrażenia zgody następuje w drodze decyzji właściwego dyrektora urzędu morskiego. Statek, który zwolniono z wymagań określonych w Konwencji BWM i który otrzymał zgodę na zastosowanie rozwiązań równoważnych z wymaganiami Konwencji BWM, otrzymuje odpowiedni wpis w książce zapisów balastowych.

Wspomniane wyżej przepisy wykonawcze wyda minister gospodarki morskiej określając, w drodze rozporządzenia, rozwiązania równoważne z wymaganiami Konwencji BWM dla statków wskazanych w prawidle A-5 załącznika do Konwencji BWM, mając na uwadze potrzebę zapewnienia odpowiedniego poziomu ochrony środowiska morskiego (art. 20b ust. 7 ZapZanMorzaU).

Z art. 20d ZapZanMorzaU wynika zaś, że dyrektor urzędu morskiego właściwy dla portu zawinięcia statku na wniosek armatora złożony w formie pisemnej może, w drodze decyzji, udzielić statkowi podróżującemu pomiędzy określonymi portami lub miejscami lub statkowi eksploatowanemu wyłącznie pomiędzy określonymi portami lub miejscami zwolnienia, o którym mowa w prawidle A-4 załącznika do Konwencji BWM. Wniosek taki zawiera:

  • podstawowe dane o statku i armatorze: nazwę i numer identyfikacyjny statku, nazwę portu macierzystego statku, pojemność brutto GT, nazwę armatora, znak wywoławczy statku;
  • informacje o stosowanej metodzie postępowania z wodami balastowymi, w tym informacje o systemie obróbki wód balastowych, jeżeli został zainstalowany;
  • informację o terminie, na jaki wymagane jest zwolnienie (od MM-RRRR do MM-RRRR);
  • informację o przyczynie wnioskowania o zwolnienie;
  • informację o trasie objętej zwolnieniem (podanie nazwy portu/portów, w których pobierane będą wody balastowe, oraz nazwy portu, gdzie zrzucane będą wody balastowe);
  • datę oraz godzinę rozpoczęcia i zakończenia podróży – w przypadku jednorazowej podróży;
  • informację o częstotliwości rejsów, regularności oraz przewidywanych ilościach wód balastowych, które będą zrzucane w okresie zwolnienia – w przypadku wielokrotnych podróży;
  • przewidywany czas oraz daty rozpoczęcia i zakończenia rejsów;
  • informację o wszystkich portach, które statek planuje odwiedzić w okresie zwolnienia, poza portami objętymi zwolnieniem;
  • informację na temat przewidywanej łącznej liczby podróży oraz ilości wód balastowych, które zostaną zrzucone w ciągu okresu trwania zwolnienia – w przypadku wielokrotnych podróży.

Do wniosku dołącza się: kopię planu postępowania z wodami balastowymi, kopię książki zapisów balastowych, a także informację z internetowego narzędzia wspomagania decyzji o poziomie ryzyka introdukcji szkodliwych organizmów wodnych lub patogenów w związku z usunięciem w polskich obszarach morskich wód balastowych ze statku, którego dotyczy zwolnienie, lub dane niezbędne do oceny poziomu ryzyka za pomocą internetowego narzędzia wspomagania decyzji w przypadku ich braku w internetowym narzędziu.

Ważne

Wniosek składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Składający wniosek zamieszcza w nim klauzulę następującej treści:

„Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”.

Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

Decyzję wydaje się po zasięgnięciu opinii o wniosku właściwych dla portu zawinięcia statku organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej i regionalnego dyrektora ochrony środowiska oraz na podstawie oceny poziomu ryzyka introdukcji szkodliwych organizmów wodnych lub patogenów w związku z usunięciem w polskich obszarach morskich wód balastowych ze statku, którego dotyczy zwolnienie. Organy te wydają negatywną opinię w przypadku stwierdzenia, że usunięcie wód balastowych ze statku, którego dotyczy zwolnienie, może spowodować zagrożenie sanitarno-epidemiologiczne lub zagrożenie inwazją gatunków obcych w polskich obszarach morskich.

Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej wydają w ciągu 14 dni opinię w zakresie zagrożeń sanitarno-epidemiologicznych wynikających z usunięcia wód balastowych statku, którego dotyczy zwolnienie. Regionalny dyrektor ochrony środowiska wydaje, także w terminie 14 dni, opinię w zakresie zagrożenia dla środowiska wynikającego z usunięcia wód balastowych statku, którego dotyczy zwolnienie.

Poziom ryzyka introdukcji szkodliwych organizmów wodnych lub patogenów ustala się za pomocą internetowego narzędzia wspomagania decyzji opracowanego przez Komisję Ochrony Środowiska Morza Bałtyckiego (HELCOM) i Komisję Ochrony Środowiska Morskiego Obszaru Północno-Wschodniego Atlantyku (OSPAR) w ramach „Wspólnej Zharmonizowanej Procedury dla państw-Stron HELCOM i OSPAR w zakresie udzielania zwolnień w ramach Międzynarodowej konwencji o kontroli i postępowaniu ze statkowymi wodami balastowymi i osadami, Prawidło A-4”. Dyrektor urzędu morskiego:

  • wydaje decyzję o udzieleniu zwolnienia w przypadku poziomu ryzyka introdukcji szkodliwych organizmów wodnych lub patogenów ustalonego jako „niski”;
  • odmawia udzielenia zwolnienia, jeżeli poziom ryzyka introdukcji szkodliwych organizmów wodnych lub patogenów jest ustalony jako „wysoki” albo „średni”, lub na podstawie negatywnej opinii przynajmniej jednego z organów opiniodawczych.
Ważne

Podmiot, który dokonuje czyszczenia lub naprawy zbiorników wód balastowych, ma obowiązek zapewnić urządzenia do odbioru osadów powstających podczas czyszczenia lub naprawy zbiorników, spełniające potrzeby korzystających z nich statków w zakresie wydajności oraz zapewnienia, że działanie tych urządzeń nie powoduje bezpodstawnych opóźnień statków, a także, że osady usuwane są w sposób bezpieczny dla środowiska, zdrowia ludzkiego, mienia oraz zasobów. Odpady są zbierane i poddawane procesom przetwarzania zgodnie z ustawą o odpadach.

Kapitan statku przed zawinięciem do portu znajdującego się na terytorium RP ma obowiązek przekazać kapitanowi tego portu informacji na temat aktualnej ilości wód balastowych na statku oraz przeprowadzonych operacji balastowych na statku. Informacje w tym zakresie przekazuje się nie później niż na 24 godziny przed zawinięciem statku do portu za pomocą systemu kontrolno-informacyjnego dla portów polskich (PHICS) na formularzu według określonego wzoru.

Ponadto, podmiot zarządzający portem lub przystanią morską oraz podmiot prowadzący działalność i użytkujący nabrzeże w granicach portu morskiego lub przystani morskiej, którego działalność może powodować zagrożenie zanieczyszczenia wód portowych, jest obowiązany do opracowania i aktualizacji planów zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń wód portowych, na zasadach określonych w art. 23b ZapZanMorzaU. Przepisy te wchodzą w życie 10.12.2019 r.

Na koniec trzeba wspomnieć, że do ZapZanMorzaU dodano załącznik nr 2, który określa opłaty za zatwierdzanie dokumentacji technicznej i planów, zatwierdzanie systemów obróbki wód balastowych oraz wydawanie zwolnień, o których mowa w rozdziale 3a. I tak:

  • za zatwierdzenie „Planu postępowania z wodami balastowymi bez wymiany wód balastowych” zgodnie z postanowieniami Konwencji BWM – 2000 PLN;
  • za zatwierdzenie „Planu postępowania z wodami balastowymi z wymianą wód balastowych” zgodnie z postanowieniami Konwencji BWM – 6000 PLN;
  • za zatwierdzenie systemu obróbki wód balastowych zgodnie z postanowieniami Konwencji BWM oraz wydanie świadectwa pod nazwą „Certyfikat Zatwierdzenia Typu Systemu Obróbki Wód Balastowych” – 150.000 PLN;
  • za zatwierdzenie systemu obróbki wód balastowych, który wykorzystuje substancje aktywne zgodnie z postanowieniami Konwencji BWM – 300.000 PLN;
  • za zatwierdzenie zmian do systemu obróbki wód balastowych – 3000 PLN;
  • za udzielenie zwolnienia na podstawie prawidła A-4 załącznika do Konwencji BWM – 2000 PLN;
  • za udzielenie zwolnienia, o którym mowa w art. 20b ust. 2 ZapZanMorzaU, i wyrażenie zgody na zastosowanie rozwiązań równoważnych z wymaganiami Konwencji BWM – 300 PLN.

Natomiast w załączniku nr wprowadzono opłaty za inspekcję:

  • wstępną przed oddaniem statku do eksploatacji i wydanie międzynarodowego świadectwa pod nazwą „Międzynarodowy Certyfikat Postępowania z Wodami Balastowymi” – 4000 PLN;
  • wstępną statku eksploatowanego i wydanie międzynarodowego świadectwa pod nazwą „Międzynarodowy Certyfikat Postępowania z Wodami Balastowymi” – 4800 PLN;
  • i odnowienie międzynarodowego świadectwa pod nazwą „Międzynarodowy Certyfikat Postępowania z Wodami Balastowymi” – 2000 PLN;
  • pośrednią i za potwierdzenie międzynarodowego świadectwa pod nazwą „Międzynarodowy Certyfikat Postępowania z Wodami Balastowymi” – 1200 PLN;
  • roczną i za potwierdzenie międzynarodowego świadectwa pod nazwą „Międzynarodowy Certyfikat Postępowania z Wodami Balastowymi” – 800 PLN;
  • dodatkową, ogólną lub częściową, po zmianie, wymianie lub znacznej naprawie konstrukcji kadłuba, wyposażenia, systemów, armatury, środków i materiałów niezbędnych do osiągnięcia pełnej zgodności z postanowieniami Konwencji BWM i wydanie świadectwa – 180 PLN za każdą godzinę przeprowadzonej inspekcji.