Opis sytuacji: Organ otrzymał od organu właściwego wierzyciela wniosek o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego. Organ wysłał wezwanie do zgłoszenia się na wywiad, które wróciło podwójnie awizowane (uważa się je zgodnie z art. 44 ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego za doręczone). Następnie wysłano zawiadomienie o wszczęciu postępowania dotyczące uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego od zobowiązań alimentacyjnych), które również wróciło podwójnie awizowane. Kolejnym pismem było zawiadomienie o zapoznaniu się z dokumentacją, które także wróciło podwójnie awizowane. Ostatnim krokiem było wysłanie dłużnikowi decyzji o uznaniu dłużnika za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych, które wróciło z adnotacją – pod wskazanym adresem jest nieznany.

W opisanym stanie faktycznym istnieją podstawy do stwierdzenia, że podany adres zamieszkania dłużnika nie jest adresem prawidłowym. W tej sytuacji zastosowanie art. 44 ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego i wynikającej z niego fikcji doręczenia jest działaniem wątpliwym z prawnego punktu widzenia. Zasadnym byłoby zatem zwrócenie się do komornika sądowego o ustalenie adresu dłużnika, a w przypadku braku odpowiedzi ewentualne zwrócenie się do organu właściwego wierzyciela o wskazanie aktualnego adresu dłużnika. W razie braku wskazania właściwego adresu przez komornika oraz organ właściwy wierzyciela koniecznym może się okazać umorzenie postępowania w przedmiocie uznania dłużnika za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych.

Nie powinno ulegać wątpliwości, iż na gruncie przepisów ustawy z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 256; dalej: KPA) organy administracji mogą stosować tzw. fikcję doręczenia i uznać, że pismo wysłane na znany organowi adres i dwukrotnie awizowane jest pismem doręczonym. Przewidziany w art. 44 KPA tryb doręczenia zastępczego uwzględniający wskazaną „fikcję doręczenia” nie ma charakteru bezwarunkowego.

Orzecznictwo
Doręczenie unormowane w art. 44 KPA zakłada możliwość przyjęcia fikcji prawnej doręczenia pisma stronie, to jest dopuszcza powstanie skutku doręczenia pisma nawet wtedy, gdy faktycznie pismo to do adresata nie dotarło. Aby jednak doręczenie pisma adresatowi w omawianym trybie mogło być uznane za prawnie skuteczne, muszą być bezwzględnie spełnione przesłanki określone w tym przepisie, a przede wszystkim nie może budzić wątpliwości, że adres skierowania przesyłki jest prawidłowy (wyrok WSA w Warszawie z 28.6.2011 r., VII SA/Wa 2497/10, Legalis).

W przedmiotowym stanie faktycznym istnieją uzasadnione wątpliwości czy adres, na który wysłano decyzję jest adresem prawidłowym. Co prawda sama adnotacja na zwrotce nie jest w żadnej mierze dowodem przesądzającym o tym fakcie, nie mniej jednak uzasadnia wątpliwości organu w tym zakresie. Zastosowanie instytucji fikcji doręczenia w tym przypadku może zostać zatem w przyszłości podważone i może skutkować żądaniem wznowienia postępowania z uwagi na niemożność obrony swoich praw przez stronę, tzn. adresata decyzji.

Z tego też względu działaniem rekomendowanym jest zwrócenie się w pierwszej kolejności do komornika sądowego celem zweryfikowania adresu dłużnika alimentacyjnego, a w dalszej kolejności – w przypadku niemożności ustalenia adresu przez komornika – do organu właściwego wierzyciela o wskazanie aktualnego adresu dłużnika. Jeżeli organ właściwy wierzyciela także nie będzie w stanie wskazać innego adresu, konieczne stanie się umorzenie postępowania z uwagi na jego bezprzedmiotowość.