Do 16.6.2016 r. ponowne wykorzystanie informacji było uregulowane w ustawie z 6.9.2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2058 ze zm.; dalej: DostInfPubU), a ponownemu wykorzystaniu podlegały jedynie informacje publiczne. Nowa ustawa w części opiera się na rozwiązaniach obowiązujących dotychczas, jednakże wprowadzone zmiany mają znaczący wpływ na wzrost doniosłości tzw. re-use. Należy przychylić się do stanowiska dr. Grzegorza Sibigi zaprezentowanego na konferencji „Dostęp do informacji publicznej. 15 lat stosowania ustawy w praktyce”, że nowa ustawa znacząco wpłynie na zwiększenie liczby wniosków o ponowne wykorzystanie informacji, a co za tym idzie – zwiększy się znaczenie tej instytucji zarówno dla podmiotów zobowiązanych, jak i użytkowników informacji.

Pojęcie informacji sektora publicznego

Pierwszą i najbardziej znaczącą zmianą wprowadzoną przez InfSekPublU jest pojęcie informacji sektora publicznego, które zostało zdefiniowane w art. 2 ust. 1 InfSekPublU. Informacją sektora publicznego jest ­każda treść lub jej część, niezależnie od sposobu utrwalenia, w szczególności w postaci papierowej, elektronicznej, dźwiękowej, wizualnej lub audiowizualnej, będąca w posiadaniu podmiotów zobowiązanych. Już po wstępnej analizie przywołanej definicji widać, że omawiane pojęcie ma bardzo szeroki zakres znaczeniowy. Dla zakwalifikowania danej treści jako informacji sektora publicznego wystarczające jest spełnienie następujących prze­słanek:

1) utrwalenie (niezależnie od nośnika),

2) znajdowanie się w posiadaniu podmiotu zobowiązanego.

W zakresie utrwalenia warto przywołać poglądy judykatury wyrażone na gruncie DostInfPubU, w myśl których informacja musi być uzewnętrzniona (utrwalona) w dacie otrzymania wniosku (por. wyr. NSA: z 29.2.2012 r., I OSK 2198/11, Legalis; z 7.3.2012 r., I OSK 2445/11, Legalis; z 18.04.2012 r., I OSK 192/12, Legalis; z 10.10.2012 r., I OSK 1499/12, Legalis)). Nie stanowi informacji sektora publicznego informacja, która istnieje jedynie w pamięci przedstawiciela władzy publicznej bądź obrazuje proces myślowy piastuna organu przy podejmowaniu rozstrzygnięć (wyr. WSA w Lublinie z 27.6.2013 r., II SAB/Lu 318/13, Legalis) i musiałaby być utrwalona dopiero na potrzeby wniosku. Informacja powinna być utrwalona w jakiejkolwiek formie, która pozwala, w sposób niebudzący wątpliwości, odczytać jej treść (por. wyr. NSA z 14.9.2012 r. I OSK 1177/12, Legalis).

Odnośnie zaś do przesłanki posiadania informacji nie ma znaczenia, z jakiego powodu dane informacje znajdują się w dyspozycji podmiotu zobowiązanego i w jaki sposób wszedł on w ich posiadanie. Informacje te mogą zostać wytworzone przez sam podmiot zobowiązany lub pochodzić z zewnątrz, od osób trzecich. Wykorzystywane często na gruncie DostInfPubU pojęcia dokumentu urzędowego, wewnętrznego, prywatnego tracą znaczenie w kontekście ponownego wykorzystania informacji. Źródło informacji i sposób jej wykorzystywania przez podmiot zobowiązany nie mają wpływu na jej zakwalifikowanie jako informacji sektora publicznego, choć mogą mieć wpływ na jej udostępnienie.

Podmioty zobowiązane

Katalog podmiotów zobowiązanych do udostępniania lub przekazywania informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania jest zbieżny z dotychczasową regulacją art. 23a DostInfPubU. Podmiotami zobowiązanymi są:

1) jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów ustawy z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.), czyli organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały, jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki, związki metropolitalne, jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej, państwowe fundusze celowe, ZUS i zarządzane przez niego fundusze oraz KRUS i fundusze zarządzane przez Prezesa KRUS, NFZ, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, uczelnie publiczne, PAN i tworzone przez nią jednostki organizacyjne, państwowe i samorządowe instytucje kultury, inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego;

2) inne niż określone w pkt 1 państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej;

3) inne niż określone w pkt 1 osoby prawne, utworzone w szczególnym celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym, niemających charakteru przemysłowego ani handlowego, jeżeli podmioty, o których mowa w tym przepisie oraz w pkt 1 i 2, pojedynczo lub wspólnie, bezpośrednio albo pośrednio przez inny podmiot:

a) finansują je w ponad 50% lub

b) posiadają ponad połowę udziałów albo akcji, lub

c) sprawują nadzór nad organem zarządzającym, lub

d) mają prawo do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzają­cego;

4) związki podmiotów, o których mowa w pkt 1-3.

Nowa ustawa określa również, które podmioty, mimo że należą do wymienionych wyżej grup, nie są zobowiązane do jej stosowania. Są to:

1) jednostki publicznej radiofonii i telewizji oraz Polskiej Agencji Prasowej S.A.,

2) państwowe instytucje kultury, samorządowe instytucje kultury oraz inne podmioty prowadzące działalność kulturalną, z wyjątkiem mu­zeów państwowych i muzeów samorządowych, bibliotek publicznych, archiwów tworzących państwową sieć archiwalną oraz innych jednostek organizacyjnych prowadzących działalność archiwalną w zakresie państwowego zasobu archiwalnego,

3) uczelnie, Polska Akademia Nauk oraz jednostki naukowe w rozumieniu przepisów ustawy z 30.4.2010 r. o zasadach finansowania nauki (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1620 ze zm.), z wyjątkiem bibliotek naukowych, Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Państwowego Instytutu Geologicznego, bibliotek naukowych, których organizatorami nie są jednostki sektora publicznego, podmiotów należących do systemu oświaty, o których mowa w art. 2 ustawy z 7.9.1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2156 ze zm.).

Wymienione podmioty nie są zobowiązane do udostępniania informacji sektora publicznego celem ponownego wykorzystania, chyba że informacje te stanowią informacje publiczne podlegające udostępnieniu w Biuletynie Informacji Publicznej.

Przykład
Teatr – samorządowa instytucja kultury – nie będzie zobowiązany do udostępnienia celem ponownego wykorzystania scenariusza wystawianej sztuki, mimo że spełnia on definicję informacji sektora publicznego, ale będzie musiał udostępnić w tym trybie informacje o wysokości osiąganych rocznych dochodów, gdyż jest to informacja publiczna.

Ograniczenia prawa do ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego

Ustawa określa katalog przesłanek, które uprawniają do odmowy udostępnienia informacji celem ponownego wykorzystania. W części przesłanki te pokrywają się z przesłankami odmowy dostępu do informacji publicznej. W praktyce podmiotów zobowiązanych, powołując się na te przesłanki, można i warto sięgać do orzecznictwa ukształtowanego na gruncie Dost­InfPubU. Prawo do ponownego wykorzystywania podlega ograniczeniu w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych. Do innych tajemnic ustawowo chronionych można zaliczyć m.in. tajemnicę bankową, tajemnicę skarbową, tajemnicę zawodową. Omawiane prawo podlega ograniczeniu ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa. Kolejne wyłączenie dotyczy informacji będących informacjami sektora publicznego, do których dostęp jest ograniczony na podstawie innych ustaw. Będą to przypadki, w których ustawa wprawdzie nie określa, iż dane informacje objęte są tajemnicą, ale wyłącza w pewnym zakresie lub przez określony czas dostęp do tych informacji.

Przykład
Przykładem mogą być regulacje zawarte w art. 37 ust. 6 ustawy z 11.7.2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 217) i art. 28 ust. 8 ustawy z 6.12.2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 383), które wyłączają udostępnianie dokumentów i informacji przedstawianych przez wnioskodawców ubiegających się o dofinansowanie ze środków europejskich do czasu zawarcia umów o dofinansowanie projektu.

Podmioty zobowiązane nie są zobligowane do udostępniania i przekazywania celem ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego, których wytwarzanie przez podmioty zobowiązane nie należy do zakresu ich zadań publicznych określonych prawem. Przesłanka ta jest najbardziej ogólna i może nastręczać największe trudności interpretacyjne. Zadaniami publicznymi będą te zadania, które należą do państwa i które powinny wykonywać szeroko rozumiane podmioty władzy publicznej. Wykonywanie zadań publicznych przez konkretny podmiot powinno wynikać z wyraźnych unormowań ustawowych lub rozstrzygnięć opartych na unormowaniach ustawowych, które powierzają (zlecają) określone zadania publiczne sprecyzowanym podmiotom. Nie można jednak z góry wykluczyć wykonywania zadań władzy publicznej przez pewne podmioty, które nie mają wyraźnego umocowania w przepisach prawa. W każdym wypadku więc konieczna jest wnikliwa ocena stanu prawnego i samej działalności takiego podmiotu w celu ustalenia, w jakim zakresie wykonuje on zadania publiczne (uchw. NSA z 11.4.2005 r., I OPS 1/05, Palestra 2005, Nr 9-10, poz. 193).

Informacje sektora publicznego powiązane z depozytami znajdującymi się w posiadaniu podmiotu zobowiązanego nie są udostępniane, jeśli ich właściciele umownie wyłączyli możliwość ich udostępniania lub przekazywania w całości lub w określonym zakresie. Wywodząc a contrario, jeżeli w umowie brak jest postanowień dotyczących braku możliwości udostępniania tych informacji, nie można odmówić ich udostępnienia celem ponownego wykorzystania z powołaniem się na tę przesłankę.

Kolejnym ograniczeniem prawa do re-use jest przypadek, w którym informacje sektora publicznego są objęte prawami autorskimi i prawami pokrewnymi, prawami do baz danych, prawami do odmian roślin lub prawem własności przemysłowej, przysługującymi podmiotom innym niż podmioty zobowiązane. Będzie to dotyczyło zarówno sytuacji, gdy podmiotowi zobowiązanemu w ogóle nie przysługują wymienione prawa, jak również gdy podmiot zobowiązany posiada te prawa w ograniczonym zakresie, np. jest licencjobiorcą.

W zakresie informacji sektora publicznego będących w posiadaniu muzeów państwowych, muzeów samorządowych, bibliotek publicznych, bibliotek naukowych lub archiwów, udostępnianie tych informacji podlega ograniczeniu, w przypadku gdy pierwotnym właścicielem autorskich praw majątkowych lub praw pokrewnych były podmioty inne niż podmioty zobowiązane, a czas trwania tych praw nie wygasł.

Wniosek o ponowne wykorzystanie informacji

Wniosek o ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego nie musi, tak jak było dotychczas, zostać złożony na specjalnym formularzu, określonym w rozporządzeniu Ministra Administracji i Cyfryzacji z 17.1.2012 r. w sprawie wzoru wniosku o ponowne wykorzystanie informacji (Dz.U. z 2012 r. poz. 94), jednakże nie może on mieć tak dowolnej treści jak wniosek o udostępnienie informacji publicznej. Zgodnie z nowymi przepisami wniosek wnosi się w postaci papierowej albo elektronicznej. Wymogi co do treści wniosku o ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego określa art. 21 ust. 1 ustawy. Przedmiotowy wniosek można złożyć, jeżeli informacja sektora publicznego:

1) nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej lub w centralnym repozytorium;

2) została udostępniona w sposób inny niż określony w pkt 1 i nie zostały określone warunki ponownego wykorzystywania lub opłaty za ponowne wykorzystywanie, albo nie poinformowano o braku takich warunków lub opłat;

3) będzie wykorzystywana na warunkach innych, niż zostały dla tej informacji określone;

4) została udostępniona lub przekazana na podstawie innych ustaw określających zasady i tryb dostępu do informacji będących informacjami sektora publicznego.

Rozpoznanie wniosku

Podmiot zobowiązany, po przeanalizowaniu wniosku i stwierdzeniu, że dotyczy on informacji sektora publicznego, może:

1) przekazać informację bez określania warunków ponownego wykorzystywania. Przekazanie informacji podobnie jak udostępnienie informacji publicznej będzie miało charakter czynności materialno- -technicznej;

2) poinformować wnioskodawcę o braku warunków ponownego wykorzystywania w przypadku posiadania informacji sektora publicznego przez wnioskodawcę;

3) złożyć ofertę zawierającą warunki ponownego wykorzystywania lub informację o wysokości opłat za ponowne wykorzystywanie;

4) odmówić, w drodze decyzji, wyrażenia zgody na ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego.

Oferta może zawierać dwa elementy, które mogą występować zarówno łącznie, jak i rozłącznie, mianowicie warunki ponownego wykorzystania i wysokość opłaty. Zasadą jest, że informacje sektora publicznego udostępnia się lub przekazuje w celu ich ponownego wykorzystywania bezwarunkowo. Jednocześnie podmiot zobowiązany obligatoryjnie określa warunki ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego, mających cechy utworu lub przedmiotu praw pokrewnych lub stanowiących bazę danych, do których przysługują mu autorskie prawa majątkowe lub prawa pokrewne. W szczególności podmiot zobowiązany określa warunek dotyczący obowiązku poinformowania o nazwisku, imieniu lub pseudonimie twórcy lub artysty wykonawcy, jeżeli jest znany. Ustawa dopuszcza możliwość ustalania warunków również w innych przypadkach, pozostawiając decyzję w tym zakresie podmiotom zobowiązanym, przy czym nie określa przesłanek, jakimi powinny się one kierować, poza wskazaniem, że określenie warunków ponownego wykorzystywania nie może w sposób nieuzasadniony ograniczać możliwości ponownego wykorzystywania.

Warunki ponownego wykorzystywania mogą dotyczyć:

1) obowiązku poinformowania o źród­le, czasie wytworzenia i pozyskania informacji od podmiotu zobowiązanego;

2) obowiązku poinformowania o przetworzeniu informacji ponownie wykorzystywanej;

3) zakresu odpowiedzialności podmiotu zobowiązanego za udostępniane lub przekazywane informacje.

Opłata za ponowne wykorzystanie informacji

W zakresie opłaty za ponowne wykorzystanie informacji zasadą jest, że udostępnianie lub przekazywanie informacji sektora publicznego w celu ich ponownego wykorzystywania jest bezpłatne. Podmiot zobowiązany może jednak nałożyć opłatę za ponowne wykorzystywanie, jeżeli przygotowanie lub przekazanie informacji w sposób lub w formie wskazanych we wniosku o ponowne wykorzystywanie wymaga poniesienia dodatkowych kosztów.

Ustalając wysokość opłaty, uwzględnia się koszty przygotowania lub przekazania informacji sektora publicznego w określony sposób i w określonej formie oraz inne czynniki, które będą brane pod uwagę przy rozpatrywaniu nietypowych wniosków o ponowne wykorzystywanie, które mogą mieć wpływ w szczególności na koszt lub czas przygotowania lub przekazania informacji. Łączna wysokość opłaty nie może przekroczyć sumy kosztów poniesionych bezpośrednio w celu przygotowania lub przekazania informacji sektora publicznego w określony sposób i w określonej formie. Na żądanie wnioskodawcy należy wskazać sposób obliczenia opłaty. Wysokość opłaty powinna być każdorazowo dostosowana do żądania wniosku.

Wnioskodawca może w terminie 14 dni od dnia otrzymania oferty złożyć sprzeciw z powodu naruszenia przepisów ustawy albo zawiadomić podmiot zobowiązany o przyjęciu oferty. W przypadku otrzymania sprzeciwu podmiot zobowiązany, w drodze decyzji, rozstrzyga o warunkach ponownego wykorzystywania lub o wysokości opłat za ponowne wykorzystywanie. Jeżeli wnioskodawca nie zawiadomi podmiotu zobowiązanego o przyjęciu oferty w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania, przyjmuje się, że wycofał wniosek.

W ustawie uregulowano też szczególny rodzaj ponownego wykorzystywania informacji, mianowicie ponowne wykorzystywanie, w sposób stały i bezpośredni w czasie rzeczywistym, informacji sektora publicznego gromadzonych i przechowywanych w systemie teleinformatycznym podmiotu zobowiązanego. Ponowne wykorzystywanie w ten sposób informacji sektora publicznego jest ograniczone czasowo do 12 miesięcy. W przypadku wniosku o ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego w opisany sposób podmiot zobowiązany może:

1) złożyć ofertę zawierającą warunki ponownego wykorzystywania lub informację o wysokości opłat za ponowne wykorzystywanie, przy czym od oferty nie przysługuje sprzeciw;

2) poinformować wnioskodawcę o braku możliwości ponownego wykorzystywania w sposób wskazany we wniosku;

3) odmówić, w drodze decyzji, wyrażenia zgody na ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego.

Opłata za ponowne wykorzystywanie informacji w omawiany sposób powinna być ustalona z uwzględnieniem kosztów wynikających z dostosowania systemu teleinformatycznego oraz warunków technicznych i organizacyjnych do realizacji wniosku.

Decyzja odmawiająca wyrażenia zgody na ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego jest wydawana, jeżeli wystąpi jedna z przesłanek ograniczających dostęp do informacji sektora publicznego, omówionych powyżej.

Podsumowując, nowa ustawa wprowadza znaczne zmiany co do zasad udostępniania informacji celem ponownego wykorzystania w porównaniu z dotychczas obowiązującymi regulacjami DostInfPubU. Zmiany obejmują m.in. zakres udostępnianych informacji, który jest znacząco szerszy niż informacje publiczne. Poszerzono również katalog przesłanek uprawniających do odmowy udostępnienia informacji celem ponownego wykorzystania. Podmioty zobowiązane, stosując nową ustawę, będą mogły w pewnym zakresie opierać się na stanowiskach doktryny i judykatury wypracowanych na gruncie przepisów dotychczasowych, jednakże nowe instytucje, zwłaszcza w początkowym okresie obowiązywania InfSekPublU, jak np. przesłanka informacji wytworzonych przez podmioty zobowiązane w zakresie nienależącym do ich zadań publicznych, mogą nastręczać wielu trudności interpretacyjnych.