Polski Ład dla JST – możliwość zbilansowania dochodów i wydatków budżetowych o wolne środki

Dla przypomnienia, aktualna treść art. 242 FinPubU jest następująca:

1. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może uchwalić budżetu, w którym planowane wydatki bieżące są wyższe niż planowane dochody bieżące powiększone o przychody, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 5, 7 i 8.

2. Na koniec roku budżetowego wykonane wydatki bieżące nie mogą być wyższe niż wykonane dochody bieżące powiększone o przychody, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 5, 7 i 8, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4.

3. Wykonane wydatki bieżące mogą być wyższe niż wykonane dochody bieżące powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych jedynie o kwotę związaną z realizacją wydatków bieżących z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2, w przypadku gdy środki te nie zostały przekazane w danym roku budżetowym.

4. W przypadku równoważenia wydatków bieżących środkami, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 8, ocena spełnienia zasady określonej w ust. 2 za rok poprzedzający rok budżetowy następuje po wyeliminowaniu kwot związanych z tymi środkami.

Z kolei, wskazany projekt przewiduje zmianę ww. art. 242 FinPubU m.in. w zakresie ust. 1, który ma zyskać treść:

W roku 2022 do ustalenia relacji, o której mowa w art. 242 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 305, 1236, 1535 i …), dochody bieżące jednostki samorządu terytorialnego mogą być powiększone także o przychody, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.

W tym miejscu należy wskazać, że ww. regulacja umożliwia JST angażowanie środków z tytułu tzw. wolnych środków, jako służących zachowaniu ww. równowagi z art. 242 FinPubU. 

Przypomnieć należy, że jest to rozwiązanie wyjątkowe, które było dotąd stosowane także w 2021 r. Od 2022 roku możliwość angażowania wolnych środków miała zostać wyłączona na podstawie ustawy z 14.12.2018 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw. 

Właśnie omawiana zmiana ma wydłużyć tę preferencję dla JST jeszcze na 2022 r. Z uzasadnienia wspomnianego projektu wynika dodatkowo, że powyższe rozwiązanie miało na celu zapobieżenie przypadkom zaciągania przez niektóre JST nadmiernych kredytów i pożyczek tylko po to, aby wygenerować wolne środki z tego tytułu i spełnić ustawowy wymóg z art. 242 FinPubU. W dalszej części uzasadnienia podkreślono, że mając jednak na uwadze obecną sytuację związaną z epidemią COVID-19 oraz w celu wzmocnienia działań zmierzających do wyjścia gospodarki z pandemii w art. 2 projektu nowelizacji proponuje się rozwiązanie pozwalające JST w 2022 r. na równoważenie wydatków bieżących wolnymi środkami w rozumieniu art. 217 ust. 2 pkt 6 FinPubU, czyli nadwyżką środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu JST, wynikającą z rozliczeń wyemitowanych papierów wartościowych, kredytów i pożyczek z lat ubiegłych. Tym samym, z jednej strony zostanie wydłużony okres przejściowy umożliwiający dostosowanie się JST do zmian wprowadzonych nowelizacją ustawy o finansach publicznych z 2018 r., z drugiej strony czasowo zostanie uelastyczniona reguła w zakresie zbilansowania części bieżącej budżetu. 

Podsumowując, projektowane rozwiązanie legislacyjne z pewnością jest rozwiązaniem korzystnym z punktu widzenia budżetów JST. Jednostki zyskają dzięki temu realną możliwość zbilansowania dochodów i wydatków budżetowych o wolne środki. W okresie nadal trwającej epidemii jest to rozwiązanie jak najbardziej uzasadnione.