Obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają m.in. osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub osobami z nimi współpracującymi, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów ustawy z 6.3.2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2021 r. poz. 162) lub przepisów o ubezpieczeniach społecznych lub ubezpieczeniu społecznym rolników.

Ważne

Składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca za siebie oraz osobę współpracującą osoba prowadząca pozarolniczą działalność, podlegająca temu ubezpieczeniu. Składka wynosi 9% podstawy wymiaru i jest miesięczna oraz niepodzielna. 

Płatnicy są obowiązani, bez uprzedniego wezwania, opłacić i rozliczyć składki na ubezpieczenie zdrowotne za każdy miesiąc kalendarzowy w trybie i na zasadach oraz w terminie przewidzianych dla składek na ubezpieczenie społeczne, a jeżeli do tych osób i jednostek nie stosuje się przepisów o ubezpieczeniu społecznym – w terminie do 15. dnia następnego miesiąca. Zatem, zarówno składki społeczne jak i zdrowotną za dany miesiąc opłaca się łącznie w tym samym terminie, do 15. dnia miesiąca następnego lub do 10. dnia miesiąca następnego, jeśli ubezpieczony opłaca składki jedynie za siebie i osobę współpracującą (od 1.1.2022 r. terminy wpłacania składek ulegną zmianie).

Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu:

1) od podatku dochodowego od osób fizycznych – na zasadach określonych w ustawie z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;

2) od ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, karty podatkowej oraz zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchownych – na zasadach określonych w ustawie z 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. z 2020 r. poz. 1905, 2123 i 2320 oraz z 2021 r. poz. 255).

Odliczenie nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru składki.

Prawo do odliczenia od podatku składki zdrowotnej

Prawo do odliczenia składki zdrowotnej przysługuje zarówno podatnikom stosującym tzw. zasady ogólne, a więc rozliczającym podatek zaliczkowo według skali podatkowej, jak i opłacającym zaliczki miesięczne według jednej stawki 19%, czyli liniowo.

Wysokość zaliczek na podatek rozliczany według skali podatkowej, ustala się w następujący sposób:

1) obowiązek wpłacania zaliczki powstaje, poczynając od miesiąca, w którym dochody te przekroczyły kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek wynoszącej 525,12 zł oraz najniższej stawki podatkowej określonej w skali, tj. 17% (525,12 zł : 0,17 = 3088,94 zł);

2) zaliczkę za ten miesiąc stanowi podatek obliczony od tego dochodu według zasad określonych w art. 26, 27 i 27b, czyli z uwzględnieniem ulg i zwolnień, w tym obniżenia podatku o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych;

3) zaliczkę za dalsze miesiące ustala się w wysokości różnicy pomiędzy podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku a sumą zaliczek za miesiące poprzedzające.

Podatnicy podatku liniowego również obliczają zaliczki z uwzględnieniem art. 27b PDOFiZU.  Takie samo prawo mają ryczałtowcy. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne opłaconej przez podatnika, o której mowa w art. 27b ust. 1 PDOFiZU, jeżeli nie została odliczona od podatku dochodowego.

Zgodnie z art. 27b ust. 1 PDOFiZU, podatek dochodowy, obliczony zgodnie z art. 27 (skala) lub art. 30c (liniowy), w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w ustawie z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

W związku z powyższym, składka zdrowotna może być odliczona od podatku w miesiącu zapłaty. Przykładowo, zaliczka należna za listopad ulega obniżeniu o składkę zdrowotną zapłaconą w listopadzie (za październik). 

W przypadku grudnia jest analogicznie. Zaliczkę za grudzień można pomniejszyć o składkę zdrowotną zapłaconą w grudniu (za listopad). 

Składka zdrowotna za grudzień 2021 r. – rozliczenie możliwe na zasadach obowiązujących do 31.12.2021 r.

Natomiast składka zdrowotna należna za grudzień zapłacona w styczniu, mogłaby być odliczona od zaliczki za styczeń, gdyby przepisy podatkowe nie uległy zmianie. 

Od 1.1.2022 r. wchodzi jednak w życie tzw. Polski Ład, który zakazuje obniżania podatku o składkę zdrowotną. Zatem, podatnik, który składkę zdrowotną za grudzień 2021 r. opłaci w styczniu 2022 r. już jej nie odliczy od podatku.

Nie ma jednak przeszkód by tę grudniową składkę jednak ostatni raz uwzględnić przy obliczaniu podatku za 2021 r. Wystarczy zapłacić ją w grudniu, choćby ostatniego dnia. 

Dzięki temu podatnik zachowa prawo do odliczenia od podatku za 2021 r. dwóch składek zapłaconych w grudniu – za listopad oraz za grudzień.