Projekt nowelizuje kilka ustaw, ale najważniejsze zmiany, stanowiące podstawę mechanizmu podzielonej płatności, dokonywane są w ustawie z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1221 ze zm.; dalej: VATU) oraz ustawie z 29.8.1997 r. – Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1876 ze zm.; dalej: PrBank).
Mechanizm podzielonej płatności znajdzie zastosowanie wyłącznie w transakcjach dokonywanych na rzecz innych podatników, w związku z czym pozostanie bez wpływu na zakupy dokonywane przez osoby nieprowadzące działalności gospodarczej.
Inicjatywę w powyższym zakresie pozostawia się nabywcy towarów lub usług, niemniej jednak skorzystanie przez niego z tej metody rozliczeń będzie oznaczało określone konsekwencje zarówno dla nabywcy, jak i dostawcy towarów lub usługodawcy. Innym aspektem dobrowolności w odniesieniu do tego mechanizmu jest możliwość stosowania go w sposób selektywny – nie każda faktura musi być uregulowana z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności. Decyzja będzie podejmowana przez nabywcę. To on decyduje, którą fakturę zapłaci z zastosowaniem tego mechanizmu i wobec którego dostawcy go zastosuje.
Rachunek VAT
Projekt ustanawia nowy rodzaj rachunku (uregulowany w nowelizacji PrBank) – rachunek VAT. Rachunek ten będzie zakładany przez banki lub spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK) dla każdego podmiotu posiadającego rachunek rozliczeniowy oraz analogiczny rachunek imienny dla celów działalności gospodarczej w SKOK. Będzie to rachunek o ograniczonej funkcjonalności, prowadzony w celu rejestracji środków pieniężnych otrzymanych z tytułu zapłaty VAT wskazanego na wystawionej przez podatnika fakturze, jak również z tytułu zwrotu VAT przez urząd skarbowy. Projekt zakłada, że zarówno sam rachunek VAT, jak i środki zgromadzone na rachunku VAT, będą cały czas środkami należącymi do podatnika. Podatnik będzie miał możliwość dysponowania tymi środkami według swojego uznania, choć na ograniczone cele – zapłatę zobowiązania VAT do urzędu skarbowego lub zapłatę kwoty odpowiadającej kwocie VAT z faktury otrzymanej od swojego kontrahenta. Projekt nie przewiduje więc ingerencji w rachunek ze strony organów podatkowych; w założeniu mechanizm podzielonej płatności ma jedynie stanowić instrument umożliwiający lepszą weryfikację, czy podatnik uczciwie rozliczy się ze swoich zobowiązań w VAT.
Rachunek VAT nie będzie otwierany do rachunku prowadzonego w innej walucie niż waluta polska, zaś prowadzenie tego rachunku nie wywołuje konieczności zawarcia odrębnej umowy. Otwarcie i prowadzenie rachunku VAT ma być neutralne finansowo dla podatników, a więc nie może wiązać się z dodatkowymi opłatami. Środki zgromadzone na tym rachunku mogą być oprocentowane na mocy ustaleń stron
Komunikat przelewu
W celu realizacji płatności w mechanizmie podzielonej płatności przedmiotowy projekt wprowadza w VATU instytucję komunikatu przelewu, który będzie udostępniony przez bank lub SKOK, przeznaczonego do dokonywania płatności w mechanizmie podzielonej płatności. Podatnik w takim komunikacie określa:
1) kwotę odpowiadającą całości albo części kwoty podatku wynikającej z faktury, która ma zostać zapłacona w mechanizmie podzielonej płatności;
2) kwotę odpowiadającą całości albo części wartości sprzedaży brutto;
3) numer faktury, w związku z którą dokonywana jest płatność;
4) numer, za pomocą którego dostawca towaru lub usługodawca jest zidentyfikowany na potrzeby podatku.
Warto podkreślić, że podatnik-nabywca w dalszym ciągu będzie wypełniał jeden dokument czyli komunikat przelewu, na którym wskazane będą dwie kwoty: kwota wartości sprzedaży brutto oraz kwota podatku. Natomiast bank albo SKOK przekaże wpłacaną kwotę na właściwe konta.
Uwalnianie środków
Jeżeli u podatników VAT dojdzie do odkładania się środków finansowych na rachunku VAT, projekt przewiduje możliwość wystąpienia do naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o dokonanie przelewu środków zgromadzonych na jego rachunku VAT na rachunek bankowy tego podatnika prowadzony dla celów działalności gospodarczej.
Regulacja dotycząca uwalniania środków nie będzie dotyczyła państwowych jednostek budżetowych w odniesieniu do rachunków VAT prowadzonych dla rachunków rozliczeniowych wskazanych w ustawie z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1870). Natomiast w zakresie innych rachunków VAT państwowych jednostek budżetowych zastosowanie znajdą ogólne zasady.
Korzyści dla podatników
Projekt zakłada wprowadzenie systemu zachęt dla tych podatników, którzy podejmą decyzję o stosowaniu mechanizmu podzielonej płatności. Do takich podatników (w odniesieniu do transakcji dokonywanych przy użyciu mechanizmu podzielonej płatności) nie będą miały zastosowania regulacje związane ze stosowaniem sankcji, określonych w art. 112b i art. 112c VATU, czy odpowiedzialność solidarna. Jeżeli podatnik zdecyduje się na zwrot na rachunek VAT, to będzie on dokonany w skróconym terminie (25 dni) bez możliwości przedłużenia tego terminu zwrotu przez naczelnika urzędu skarbowego celem dokonania weryfikacji tego zwrotu.
Zmiany w ustawie o rachunkowości
Projekt wprowadza również zmiany w ustawie z 29.9.1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1047 ze zm.; dalej: RachunkU) które mają na celu wprowadzenie dla jednostek sporządzających sprawozdanie finansowe zgodnie z załącznikiem nr 1 do RachunkU obowiązku ujawniania w informacji dodatkowej wartości środków zgromadzonych na rachunku VAT. To ujawnienie będzie uszczegóławiać informację liczbową w bilansie w zakresie rodzaju posiadanych przez jednostkę środków pieniężnych (Aktywa, poz. B. III.1.c).