Opis stanu faktycznego
W dniu 3.2.2020 r., prokurator skierował do Wojskowego Sądu Okręgowego w (…). wniosek o przedłużenie wobec J.K. stosowania tymczasowego aresztowania na dalszy okres 3 miesięcy. Wojskowy Sąd Okręgowy w (…)., postanowieniem z 6.2.2020 r., sygn. akt (…), postanowił przedłużyć wobec mjr J.K. stosowanie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania zastosowanego wobec niego postanowieniem tegoż Sądu z 15.11.2019 r. (sygn. akt (…)) na okres dalszych 3 miesięcy, tj. do 15.5.2020 r., z zastrzeżeniem, że zastosowany środek zapobiegawczy ulegnie zmianie na poręczenie majątkowe z chwilą złożenia, nie później niż do 15.2.2020 r., tego poręczenia w kwocie 50 000 zł.
Zażalenie na to postanowienie wnieśli prokurator oraz obrońca podejrzanego, jednak Sąd Najwyższy utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie.
Z uzasadnienia Sądu
Sąd ten zasadnie wykazał, że istnieje ogólna przesłanka stosowania tymczasowego aresztowania, a więc, że zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo popełnienia zarzucanych podejrzanemu czynów. Nadto, słusznie stwierdził, że stosownie do wyrażonego w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 19.1.2012 r. (I KZP 18/11, Legalis) podstawy stosowania tymczasowego aresztowania, określone w art. 258 § 2 KPK, przy spełnieniu przesłanek wskazanych w art. 249 § 1 i art. 257 § 1 KPK i przy braku przesłanek negatywnych określonych w art. 259 § 1 i 2 KPK, stanowią samodzielne przesłanki szczególne stosowania tego środka zapobiegawczego. Powszechnie w doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się przy tym, że przepis art. 258 § 2 KPK wprowadza szczególny rodzaj domniemania istnienia obawy, że oskarżony, z uwagi na grożącą mu, w tej konkretnej sprawie, surową karę, będzie bezprawnie utrudniał postępowanie, co może stanowić samodzielną przesłankę szczególną stosowania tymczasowego aresztowania.
Niektóre z zarzucanych podejrzanemu przestępstw zagrożone są surową karą pozbawienia wolności, co uzasadnia obawę destabilizowania toku postępowania. Jednak ten pogląd należy odnieść do otoczenia normatywnego art. 258 § 2 KPK, tj. art. 258 § 4 KPK, który nakazuje uwzględnić charakter obawy zakłócenia prawidłowego toku postępowania z uwagi na grożącą surową karę. Zbadać więc należy nie tylko to, czy nadal taka obawa istnieje – i tu Wojskowy Sąd Okręgowy w (…). w zaskarżonym postanowieniu słusznie uznał, że tak nadal jest, ale także trzeba mieć na uwadze stan dowody sprawy z perspektywy realności tej obawy, tj. czy podejrzany przebywając na wolności rzeczywiście może doprowadzić do zniekształcenia dowodów. Skarżący bowiem zdaje się nie dostrzegać, że Wojskowy Sąd Okręgowy w (…)., choć przedłużył tymczasowe aresztowanie, to w rzeczywistości zmienił ten środek zapobiegawczy na poręczenie majątkowe, zgodnie zresztą ze stanowiskiem obrońcy zawartym w zażaleniu. Przepis art. 257 § 2 KPK należy bowiem odczytać pod kątem normy w nim zawartej, a nie sposobu jej wysłowienia. Odkodowanie tej normy jest następujące, sąd stosuje środek zapobiegawczy w postaci poręczenia majątkowego, a do czasu jego złożenia wobec istnienia przesłanek do stosowania środków zapobiegawczych, uważa za konieczne stosowanie tymczasowego aresztowania, co powoduje, że poręczenie majątkowe zastąpi tymczasowe aresztowanie dopiero wtedy, gdy zostanie faktycznie wprowadzone do wykonania, tj. z chwilą przyjęcia określonego poręczenia majątkowego. Z tego punktu widzenia niezasadne są zatem zarzuty zażalenia, bo istnienie podstaw z art. 249 § 1 KPK i art. 258 § 2 KPK do przedłużenia tymczasowego aresztowania jednocześnie uprawnia do zastosowania poręczenia majątkowego, gdyż w rozpoznawanej sprawie nie zmieniły się przesłanki stosowania środków zapobiegawczych, ale ustała potrzeba stosowania izolacyjnego środka zapobiegawczego.
(…) Zauważyć bowiem należy, że skoro przesłanki szczególne z art. 258 § 1 KPK odnoszą się nie tylko do tymczasowego aresztowania, ale także do pozostałych środków zapobiegawczych, to kryterium decydującym o rodzaju zastosowanego środka zapobiegawczego jest, zgodnie z art. 258 § 4 KPK, nasilenie obaw wskazanych w § 1-3 świadczących o zagrożeniu dla prawidłowego przebiegu postępowania przygotowawczego. O ile zatem w początkowym etapie tego postępowania, to nasilenie było znaczne, to obecnie ono znacznie zmalało wobec zgromadzenia podstawowych dowodów w sprawie, których główny trzon stanowią dowody z dokumentów i dowody rzeczowe, a co do nich takie obawy nie istnieją. Z perspektywy postawionych podejrzanemu zarzutów także czynności dowodowe odnoszące się do osobowych źródeł dowodowych zostały już w podstawowym zakresie przeprowadzone. Z faktu, że współpodejrzani odmówili składania wyjaśnień, zaś wyjaśnienia podejrzanego prokurator uznaje za niesatysfakcjonujące, nie można niejako automatycznie wnioskować o obawie matactwa, skoro realizowane jest w tym zakresie prawo do obrony poprzez odmowę złożenia wyjaśnień lub ich dozowanie. Także podana w zażaleniu okoliczność co formy komunikowania się podejrzanego z innymi osobami w sposób skryty, przy braku wiedzy co było przedmiotem rozmów, stanowi li tylko przypuszczenie o podjętych działaniach zmierzających do mataczenia w sprawie. Wskazana zaś w zażaleniu okoliczność związana z koniecznością przeprowadzenia także innych jeszcze dowodów, musi zostać oceniona pod kątem postawionych obecnie zarzutów, a nie z perspektywy przyszłych, albowiem podstawa szczególna stosowania w tej sprawie środków zapobiegawczych z art. 258 § 2 KPK dotyczy zarzuconych przestępstw, a nie tych, które mogą zostać zarzucone. Co do przestępstw zarzuconych, to Wojskowy Sąd Okręgowy w (…). słusznie uznał, że nie ma wysokiej obawy matactwa, choć wstąpiła ona na wcześniejszym etapie postępowania przygotowawczego. W tej kwestii podniesiona w zażaleniu okoliczność, że podejrzany w czasie, gdy po postawieniu mu zarzutów przebywał na wolności, podjął działania ukierunkowane na zakłócenie prawidłowego toku postępowania, musi być aktualizowana pod kątem stanu dowodowego sprawy, bo w świetle art. 258 § 4 KPK jej nasilenie z uwagi na zabezpieczenie już dowodów może ulec zmianie. Tak też jest obecnie w rozpoznawanej sprawie.
Oczywiste natomiast jest, że gdy zachodzą dowodowe podstawy do postawienia podejrzanemu nowych lub uzupełnienia już postawionych zarzutów, to pod ich kątem obawa matactwa musi być nadal aktualizowana i może to doprowadzić do wniosku, że ponownie zachodzi konieczność zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania przygotowawczego przez zastosowanie izolacyjnego środka zapobiegawczego.
Nie można także tracić z pola widzenia i tej okoliczności, że przecież poręczenie majątkowe stanowi również środek zabezpieczający prawidłowy tok postępowania, który na obecnym etapie postępowania przygotowawczego uznać należy za wystarczający.
