Stan faktyczny

Pani H. była mieszkającą od kilkunastu lat w Polsce, obywatelką Białorusi. W naszym kraju wyszła za mąż za obywatela Polski. Jej polski mąż w 2007 r. zakupił kilkusetmetrową nieruchomość położoną w miejscowości S. w województwie podlaskim. Pomiędzy małżonkami H. nie było żadnych umów majątkowych, toteż działka weszła do majątku wspólnego obojga małżonków.

W 2009 r. orzeczono prawomocnie rozwód małżonków H. Była żona zatrzymała dla siebie własność nieruchomości i spłaciła całkowicie byłego męża. Kilka lat później działkę gruntu postanowiła sprzedać i tu zaczęły się problemy prawne.

Zgodnie z obowiązującą do dnia dzisiejszego NierCudzU cudzoziemiec, niebędący obywatelem państwa UE, musi zgodnie z art. 1, uzyskać zezwolenie na nabycie nieruchomości w Polsce od Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Jeżeli takiego zezwolenia brak, wszelkie transakcje nabycia nieruchomości przez cudzoziemca są z mocy prawa nieważne, zgodnie z art. 6 tej ustawy. W tej sytuacji MSWiA wystąpiło do sądu o stwierdzenie nieważności nabycia nieruchomości przez panią H., jako obywatelkę Białorusi, działającą bez stosownego zezwolenia resortu spraw wewnętrznych.

Stanowisko sądu I instancji

Sąd I instancji przychylił się do argumentów ministra i uznał, że nabycie działki przez panią H., w drodze podziału majątku małżeńskiego było nieważne ze względu na brak zezwolenia MSWiA.

Stanowisko sądu apelacyjnego

Pozwana złożyła apelację. Rozpoznający ją białostocki Sąd Apelacyjny, wobec istotnych rozbieżności w kwestii ważności nabycia nieruchomości przez cudzoziemca w sytuacji takiej jak pani H., zdecydował o przekazaniu do Sądu Najwyższego pytania prawnego: czy przewidziana w art. 6 ust. 1 NierCudzU sankcja nieważności dotyczy nabycia nieruchomości na podstawie postanowienia o podziale majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami?

Stanowisko Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy obradując w składzie 3 sędziów na posiedzeniu niejawnym wydał w odpowiedzi uchwałę, zgodnie z którą przewidziana w art. 6 ust. 1 NierCudzU sankcja nieważności nie ma zastosowania do nabycia nieruchomości na podstawie prawomocnego postanowienia o podziale majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami.

Wnioski z orzeczenia

Sytuacja nabycia własności przez cudzoziemca w drodze podziału małżeńskiego majątku wspólnego po rozwodzie jest specyficznym przypadkiem.

Orzecznictwo

W sytuacji gdy nieruchomość nabywa małżonek – obywatel Polski w sposób zgodny z prawem i skuteczny, wówczas wchodzi ona do majątku wspólnego. We wcześniejszym orzecznictwie przyjmowano już zasadę, w myśl której skutku włączenia przedmiotu majątkowego do dorobku małżonków nie niweczy okoliczność, że będący cudzoziemcem małżonek nie legitymuje się zezwoleniem na nabycie nieruchomości w sytuacji, gdy nabywcą nieruchomości jest małżonek będący obywatelem polskim (postanowienie SN z 16.11.2006 r., II CSK 174/06). W tej sytuacji cudzoziemiec-małżonek staje się współwłaścicielem nieruchomości, nawet jeżeli działał bez wymaganego zezwolenia MSWiA.

Sąd Najwyższy, orzekając w omawianej sprawie, zaakceptował to stanowisko, a konsekwencją tego jest przyjęcie zasady wyrażonej w wyżej opisanej uchwale, w myśl której cudzoziemka, która była w związku małżeńskim z polskim obywatelem, a w ich małżeńskim majątku wspólnym znajdowała się nieruchomość, nie musi uzyskiwać od MSWiA zezwolenia na nabycie nieruchomości, jeżeli doszło do rozwodu i przyznano jej na własność nieruchomość w wyniku podziału majątku wspólnego.