Organ sprawujący nadzór nad działalnością stowarzyszenia nie jest uczestnikiem postępowania w sprawie o zmianę danych w Krajowym Rejestrze Sądowym

Stan faktyczny 

3.7.2017 r. Klub S. będący w stanie upadłości złożył wniosek o zmiany w rejestrze stowarzyszeń Krajowego Rejestru Sądowego, dotyczące siedziby, statutu, organu nadzoru oraz członków zarządu i komisji rewizyjnej. W dniu 28.8.2017 r. Sąd Rejonowy z G. dokonał żądanych wpisów, wśród których była m.in. zmiana siedziby stowarzyszenia z miejscowości S., gmina S., powiat S. na miejscowość S., gmina S., powiat S., województwo, a także zmiana organu sprawującego nadzór z Prezydenta Miasta S. na Prezydenta Miasta S.

Na postanowienie Sądu Rejonowego w G. apelację jako organ nadzoru wniósł Prezydent Miasta S., powołując się na naruszenie art. 10 ust. 1 oraz art. 21 i 26 PrStow. Prezydent Miasta S. zwrócił uwagę na to, że podczas zwyczajnego walnego zebranie członków stowarzyszenia, które odbyło się 25.6.2017 r., a podczas którego dokonano zmian objętych wpisem do KRS, zostało zwołane z naruszeniem przepisów statutu. Prezydent zarzucił, że „przedstawiciel stowarzyszenia E.J. była uprawniona jedynie do prowadzenia bieżących spraw stowarzyszenia, z wyłączeniem kompetencji do zwołania walnego zebrania, które ma tylko zarząd lub kurator”. Prezydent podkreślił, też że w prokuraturze toczy się postępowanie przygotowawcze dotyczące „fałszerstwa wyborczego” w stowarzyszeniu.

Klub wniósł o odrzucenie apelacji Prezydenta Miasta S., argumentując to tym, że Prezydent, w związku z przeniesieniem siedziby Klubu z S. do S. nie ma już żadnych kompetencji nadzorczych w stosunku do Klubu i utracił „zdolność do uczestnictwa w niniejszym postępowaniu”. Jednocześnie Klub wniósł o wezwanie do udziału w sprawie Prezydenta Miasta S. jako organu nadzorczego.

Podczas rozpatrywania apelacji Sąd Okręgowy w Gdańsku powziął poważne wątpliwości, które w formie zagadnienia prawnego przedstawił Sądowi Najwyższemu.

„Wątpliwość podstawowa dotyczy w ogóle tego, czy organ sprawujący na podstawie art. 8 ust. 5 Pr.stow. nadzór nad działalnością stowarzyszenia – niezależnie od tego, czy jest to Prezydent Miasta S., czy Prezydent Miasta S. – jest zainteresowanym w rozumieniu art. 510 § 1 KPC w sprawie o zmianę danych w rejestrze stowarzyszeń, a w konsekwencji czy może wnieść apelację od postanowienia sądu rejestrowego w tym przedmiocie”. Sąd Okręgowy w Gdańsku zauważył, że od chwili wejścia w życie przepisów ustawy z 25.9.2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 1923 dalej jak ZmPrStow15) organ nadzoru nie jest już i nie może być uczestnikiem postępowania o wpis i wykreślenie stowarzyszenia do rejestru, a także w sprawach dotyczących zmian w statucie.

Z uzasadnienia SN

Sąd Najwyższy, rozstrzygając powyższe zagadnienie prawne orzekł, że organ sprawujący nadzór nad działalnością stowarzyszenia (art. 8 PrStow) nie jest uczestnikiem postępowania w sprawie o zmianę danych w Krajowym Rejestrze Sądowym.

W uzasadnieniu Sąd Najwyższy odniósł się do zmian w prawie o stowarzyszeniach dokonanych ZmPrStow15, które zniosły kontrolę stowarzyszeń sprawowaną przez organ nadzorczy, pozwalającą nawet na udział tego organu w charakterze uczestnika w postępowaniu rejestrowym. Zmiany te miały na celu nie tylko poszerzenie zagwarantowanej konstytucyjnie zasady wolności (art. 58 Konstytucji RP) oraz zrównanie stowarzyszeń z innymi osobami zrzeszeniowymi niepodlegającymi kontroli wstępnej, ale także znaczne skrócenie postępowania rejestrowego.

Sąd Najwyższy zaznaczył, że „na skutek uchylenia art. 13 ust. 2 i art. 15 PrStow – przy jednoczesnym wprowadzeniu obowiązku doręczania postanowień o rejestracji organom nadzorczym wraz ze statutem, listą założycieli podjętymi uchwałami (art. 16 ust. 4 PrStow) oraz przy utrzymaniu w mocy przepisów rozdziału 3 »Nadzór nad stowarzyszeniami«, przewidujących wiele instrumentów kontrolnych, prowadzących także do rozwiązania stowarzyszenia – jedyną formą nadzoru jest obecnie nadzór następczy”. Taki sposób unormowania, jak zauważa Sąd Najwyższy, „w pełni urzeczywistnia przewidzianą w art. 58 Konstytucji RP zasadę wolności zrzeszania się, która wprawdzie dopuszcza odmowę rejestracji stowarzyszenia oraz przewiduje orzeczenie zakazu jego działalności, nie pozwala natomiast na kreatywne oddziaływanie czynnika administracyjnego na etapie powstawania stowarzyszenia i jego rejestrowania”.

Zdaniem Sądu Najwyższego, powyższe znaczą, że z chwilą wejścia w życie ZmPrStow15 organ sprawujący nadzór nad działalnością stowarzyszenia nie jest uczestnikiem postępowania rejestrowego oraz w sprawie o zmianę danych w Krajowym Rejestrze Sądowym. W związku z wyraźnym zakazem ustanowionym w art. 694³ § 2 KPC nie może także uzyskać statusu uczestnika na podstawie art. 510 § 2 KPC, niezależnie od tego, że wynik postępowania rejestrowego nie dotyczy jego „praw własnych”. W związku z tym Sąd Najwyższy orzekł, że organ sprawujący nadzór nad działalnością stowarzyszenia nie jest uczestnikiem postępowania w sprawie o zmianę danych w Krajowym Rejestrze Sądowym.