Z mocy upoważnienia ustawowego zawartego w art. 6r ust. 4 CzystGmU rada gminy ma prawną możliwość określenia w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, rodzaje dodatkowych usług świadczonych przez gminę w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów, sposób ich świadczenia oraz wysokość cen za te usługi. Sporny może być zarówno prawny charakter tych opłat, jak i ich wykazywanie w deklaracji na odpady komunalne (stanowisko RIO w Szczecinie z 6.7.2021 r. (znak K.0542.PZ.19.FM.2021).
W jednym z najnowszych stanowisk Regionalnej Izby Obrachunkowej w Szczecinie z 6.7.2021 r. (znak K.0542.PZ.19.FM.2021) ‒ źródło: bip.szczecin.rio.gov.pl ‒ podjęto analizę podanej problematyki. Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na fakt, że gmina może podjąć tą uchwałę na zasadzie dobrowolności ‒ fakultatywności. Ponadto uchwała ta ma dotyczyć usług dodatkowych, czyli usług ponad te, które są świadczone w ramach obligatoryjnej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Do opłat tych można zaliczyć np. opłaty za odbiór odpadów poza harmonogramem, wyposażenie nieruchomości w worki do selektywnej zbiórki odpadów, czy odbiór i zagospodarowanie odpadów wielkogabarytowych.
Z regulacji CzystGmU trudno wnioskować o podanych aspektach – czyli statusie prawnym tych opłat (publicznoprawna czy cywilnoprawna), czy wykazywaniu tych opłat w deklaracjach na odpady komunalne. Warto wspomnieć, że owe deklaracje mają normatywne podstawy w upoważnieniu ustawowym z art. 6n ust. 1 CzystGmU:
1. Rada gminy, uwzględniając konieczność zapewnienia prawidłowego obliczenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ułatwienia składania deklaracji, określi, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego:
1) wzór deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości, z uwzględnieniem art. 6m ust. 1a i 1b, (…) oraz pouczenie, że deklaracja stanowi podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego; uchwała zawiera także informację o terminach i miejscu składania deklaracji;
2) warunki i tryb składania deklaracji za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w szczególności: (….).
Z dalszych rozważań zawartych w piśmie RIO wynika, że odpłatność za wspomniane dodatkowe usługi nie ma charakter daniny publicznoprawnej. W odniesieniu do tego aspektu stwierdzono m.in., że uchwała podjęta w trybie ww. art. 6r ust. 4 CzystGmU z punktu widzenia cywilistycznego stanowi ofertę zawarcia umowy. Z kolei, zgłoszenie chęci korzystania przez właściciela nieruchomości z tych dodatkowych usług nie powinno następować w deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
W dalszych rozważaniach podano także, że określenie przez radę gminy wzoru deklaracji, który zawiera oświadczenia o zamiarze korzystania z dodatkowej usługi, pozostaje w sprzeczności z zapisami art. 6n ust. 1 CzystGmU.
Poza tym opłata za gospodarowanie odpadami jest należnością publicznoprawną i stosuje się do niej przepis OrdPU. W tym przypadku deklaracja stanowi podstawę wystawienia tytułu wykonawczego w postępowaniu egzekucyjnym, natomiast dochodzenie należności z tytułu dodatkowych usług świadczonych przez gminę następuje w drodze postępowania cywilnego.
Z powyższego stanowiska RIO wynikają zatem kluczowe założenia z punktu widzenia wykonywania przez gminę dodatkowych zadań w związku z odbieraniem odpadów komunalnych. Po pierwsze, odpłatność za te zadania ma charakter cywilnoprawny, a nie publicznoprawny jak opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Po drugie, w konsekwencji rada gminy nie może uchwalić wzoru deklaracji na odpady komunalne z opcją na opłatę (cywilnoprawną) za wspomniane usługi dodatkowe.
