Przepisy GospNierU umożliwiają właściwemu organowi, w tym staroście, wykonującemu zadania z zakresu administracji rządowej, nałożenie na użytkownika wieczystego opłaty dodatkowej w wypadku gdy użytkownik wieczysty nie dokona zagospodarowania nieruchomości w ustalonym terminie zgodnie z umową o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste. Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z 28.4.2021 r., II SA/Go 445/2020.

Prawo użytkowania wieczystego jest prawem celowym, a umowa o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste powinna zwierać cel i sposób korzystania z nieruchomości, oraz ustala się w niej sposób i termin zagospodarowania nieruchomości (art. 29 ust. 1, art. 62 ust. 1 GospNierU).

Niedopełnienie przez użytkownika wieczystego obowiązku w zakresie terminów zagospodarowania nieruchomości gruntowej stanowi swego rodzaju delikt, który może zostać poddany sankcji. W myśl art. 62 ust. 3 GospNierU w przypadku niedotrzymania terminów zagospodarowania nieruchomości gruntowej mogą być ustalone dodatkowe opłaty roczne obciążające użytkownika wieczystego, niezależnie od opłat z tytułu użytkowania wieczystego. Opłaty ustala właściwy organ w drodze decyzji. Wątpliwości w tym zakresie budzi fakt, czy organ każdorazowo musi taką decyzję wydać i czy na jej wydanie mają wpływ okoliczności ustalone w toku postępowania administracyjnego.

Ważne

Zgodnie z cytowanym orzeczeniem WSA w Gorzowie Wielkopolskim: decyzja wydawana na podstawie art. 63 ust. 2 GospNierU podejmowana jest w ramach uznania administracyjnego. W podejmowaniu tych decyzji organ sam wprawdzie ocenia celowość ich wydania, ale nie może przekroczyć granic uznania administracyjnego. Oznacza to, że decyzja taka nie może być dowolną, a zatem jej wydanie musi być poprzedzone oceną całokształtu okoliczności mających w danym przypadku znaczenie i to zarówno przy uwzględnieniu interesu społecznego jak i słusznego interesu strony.

Wydając w tym trybie decyzję organ administracyjny musi kierować się ogólnymi zasadami postępowania administracyjnego, poprzedzić jej wydanie prawidłowo przeprowadzonym postępowaniem, a stanowisko swoje jest zobligowany należycie uzasadnić. W ramach uznania organ musi uwzględnić (wyważyć) uzasadniony indywidualny interes strony postępowania, jak również interes społeczny, z jakim jest niewątpliwie powiązana instytucja użytkowania wieczystego oraz dodatkowej opłaty rocznej. Nie do pogodzenia z konstytucyjną zasadą sprawiedliwości społecznej oraz zasadą proporcjonalności (również określoną ustawowo), jak i ze zmieniającą się rzeczywistością społeczno-prawną byłaby teza, iż w przypadku przekroczenia terminu zagospodarowania nieruchomości organ nie może rozważyć odstąpienia od wymierzenia opłaty dodatkowej (może ją albo wymierzyć albo rozwiązać umowę). Wskazać należy, że katalog przypadków, z powodu których dochodzi do niedochowania terminu może być niezmiernie bogaty, zaś samemu wymierzeniu wspomnianej sankcji powinna towarzyszyć świadomość realizacji celu dla którego została ona wprowadzona przez ustawodawcę. Skupienie tak dużych uprawnień w jednym ręku musi pozostawiać możliwość oceny, czy w określonym stanie faktycznym wymierzenie opłaty dodatkowej przez organ, z punktu widzenia jej gwarancyjnej roli, może zostać uznane za zgodne z prawem. Kwestie tego rodzaju muszą być szczegółowo rozważone na etapie podejmowania decyzji o wymierzeniu opłaty dodatkowej.

Dodatkowa opłata roczna nie ma charakteru typowej sankcji administracyjnej, bowiem przesłanką jej zastosowania przez organ administracji publicznej jest niedotrzymanie terminu zagospodarowania nieruchomości, a więc niewywiązywanie się użytkownika wieczystego z obowiązku ustalonego w ramach umowy cywilnoprawnej. Skoro opłata dodatkowa zasadniczo ma służyć dyscyplinująco na wykonanie przez użytkownika wieczystego obowiązków związanych z zabudową terenu ‒ to istotne jest zbadanie przyczyn opóźnienia realizacji umowy. Konieczne jest zatem ustalenie, czy istniały okoliczności warunkujące zmianę terminu zagospodarowania terenu.

Ustalenie opłaty dodatkowej powinno być więc ostatecznym środkiem, którego wykorzystanie jest niezbędne dla zapewnienia realizacji celu umowy. Sam fakt niedotrzymania terminów zagospodarowania nieruchomości gruntowej przez użytkownika wieczystego nie może stanowić automatycznie podstawy do nałożenia dodatkowej opłaty rocznej przewidzianej w art. 63 ust. 2 GospNierU. Nie do zaakceptowania jest stanowisko zgodnie z którym ustalenie opłaty dodatkowej nie musi być poprzedzone zweryfikowaniem zarzutów co do tego, że niedotrzymanie terminu zagospodarowania nieruchomości nastąpiło z przyczyn niezależnych od użytkownika wieczystego.

Reasumując wskazać należy, że wydanie decyzji na podstawie art. 63 ust. 3 GospNierU nie jest dla organu obligatoryjne. Od jego uznania zatem zależy, czy decyzja taka zostanie podjęta.