W kontekście podanej problematyki kluczowe znaczenie mają stosowne regulacje PomSpołU, z której art. 53 wynika m.in., że mieszkanie chronione może być prowadzone przez każdą jednostkę organizacyjną pomocy społecznej lub organizację pożytku publicznego i w zależności od celu udzielania wsparcia prowadzone jest jako mieszkanie chronione treningowe lub mieszkanie chronione wspierane. Z kolei, w art. 97 ust. 5 PomSpołU postanowiono, że rada powiatu lub rada gminy w drodze uchwały ustala, w zakresie zadań własnych, szczegółowe zasady ponoszenia odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych.

Na kanwie ww. regulacji warto odnotować stanowisko podane w rozstrzygnięciu nadzorczym Wojewody Dolnośląskiego z 2.3.2022 r. (NK-N.4131.140.7.2022.JW, które ukazało się w Dzienniku Urzędowym Województwa Dolnośląskiego 7.3.2022 r.), w którym organ nadzoru m.in. ustalił, że: Ustanowiona pierwotnie stawka opłaty została przez Radę Miejską w (….) zastąpiona stawką w wysokości 400 zł, ale jednocześnie ustalono, że powiększa się ją o „koszty mediów według zużycia”.

Organ nadzoru wskazał, że taki sposób ustalenia zasad odpłatności za pobyt w mieszkaniu chronionym nie znajduje umocowania prawnego. W argumentacji prawnej wskazano m.in., że odpłatność, o jakiej mowa w art. 97 ust. 1 i 5 PomSpołU, jest elementem stosunku administracyjnoprawnego łączącego osobę, której udzielane jest świadczenie z pomocy społecznej z podmiotem przyznającym jej to świadczenie (tj. kierującym ją do mieszkania chronionego). Opłata ta jest wnoszona na rzecz gminy i ma charakter abstrakcyjny, tzn. nie wiąże się z kosztami, jakie gmina ponosi w związku z udzieleniem świadczenia. Ponadto, podkreślono, że to, jaką odpłatność ponosić będą osoby kierowane do mieszkania chronionego, powinno wiązać się z możliwościami finansowymi osoby, której udzielana jest pomoc. Przy ustalaniu zasad odpłatności organ stanowiący gminy powinien kierować się zatem zasadą pomocniczości widzianą jako partycypacja osoby korzystającej z usług pomocy społecznej w kosztach udzielanych jej świadczeń. Jest to stan pożądany w ramach podstawowych celów jakie prawo o pomocy społecznej stawia przy udzielaniu pomocy. W żadnym razie odpłatność ustalona osobie kierowanej do mieszkania chronionego nie może być uzależniana od rzeczywistych kosztów, jakie gmina poniesie w związku z realizacją swojego zadania, gdyż to nie na świadczeniobiorcy ciążyć ma odpowiedzialność za zorganizowanie sposobu wykonywania swojego obligatoryjnego zadania przez gminę. Dalej podkreślono, że elementem stawki opłaty ustalonej przez radę gminy nie może być bliżej nieokreślona kwota będąca równowartością kosztów ponoszonych na media, którą wyliczać miałoby się na podstawie „zużycia”. Taki sposób określenia stawki odpłatności nie daje bowiem organowi wydającemu decyzję administracyjną, w której odpłatność ma zostać zindywidualizowana, możliwości wskazania wysokości opłaty. Finalnie stwierdzono zaś, że o ile zmiana samej stawki opłaty do 400 zł była dopuszczalna, to powiększenie jej o koszty mediów, które miałyby być ustalane według zużycia stanowi przekroczenie kompetencji prawodawczej wynikającej z art. 97 ust. 5 PomSpołU.

Podsumowując, stanowisko organu nadzoru ma prawne uzasadnienie. Rada gminy nie może wprowadzając opłatę za mieszkanie chronione, dodatkowo nakładać obowiązku opłacania kosztów mediów przez osoby korzystające z tegoż mieszkania.