W kontekście podanej problematyki należy wstępnie przypomnieć o ogólnej kompetencji jednostki samorządu terytorialnego w zakresie gospodarowania mieniem samorządowym. Wynika ona z art. 13 ust. 1 GospNierU, gdzie postanowiono, że z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z ustaw, nieruchomości mogą być przedmiotem obrotu. W szczególności nieruchomości mogą być przedmiotem sprzedaży, zamiany i zrzeczenia się, oddania w użytkowanie wieczyste, w najem lub dzierżawę, użyczenia, oddania w trwały zarząd, a także mogą być obciążane ograniczonymi prawami rzeczowymi, wnoszone jako wkłady niepieniężne (aporty) do spółek, przekazywane jako wyposażenie tworzonych przedsiębiorstw państwowych oraz jako majątek tworzonych fundacji. Natomiast z art. 28 ust. 1 GospNierU wynika, że sprzedaż nieruchomości albo oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej następuje w drodze przetargu lub w drodze bezprzetargowej, stosownie do przepisów rozdziału 4 niniejszego działu.

Z punktu widzenia poruszonej problematyki kluczowe znaczenie mają przepisy zawarte w PrzetargR, które określa sposób i tryb przeprowadzania przetargów oraz przeprowadzania rokowań po drugim przetargu zakończonym wynikiem negatywnym, na zbycie nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność jednostek samorządu terytorialnego.

Zgodnie z § 4 ust. 1:

1. W przetargu mogą brać udział osoby, które, z zastrzeżeniem § 5, wniosą wadium w terminie wyznaczonym w ogłoszeniu o przetargu.

Ustawodawca w powyższej regulacji nawiązuje do § 5, gdzie z kolei mowa o stanach faktycznych, w których występuje zwolnienie z wadium. Zgodnie z tym przepisem, osoby, którym przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej w wyniku wypędzenia z byłego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego opuszczenia w związku z wojną rozpoczętą w 1939 r., zwalnia się z obowiązku wniesienia wadium w wyznaczonym w ogłoszeniu o przetargu terminie, jeżeli zgłoszą uczestnictwo w przetargu, przedstawią oryginał zaświadczenia lub decyzji potwierdzającej prawo do zaliczenia wartości nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami państwa polskiego oraz złożą pisemne zobowiązanie do uiszczenia kwoty równej wysokości wadium ustalonego w razie uchylenia się od zawarcia umowy.

W kontekście poruszonego zagadnienia warto odnotować stanowisko wyrażone w wystąpieniu pokontrolnym RIO w Poznaniu z 3.10.2022 r. (znak WK-0911/14/2022). W stanie faktycznym ww. sprawy ustalono, że:

W ogłoszeniu I ustnego przetargu nieograniczonego na sprzedaż działek budowlanych w miejscowości (….) oznaczonych jako działki nr: 190/14, 190/13, 190/12 wskazano różne kwoty wadium jakie potencjalni uczestnicy przetargu zobowiązani byli wpłacić w terminie wskazanym w ogłoszeniu tj. w ogłoszeniu podano kwotę wadium 4.000,00 zł (kwota wpisana w tabeli, w kolumnie „wysokość wadium”), oraz 3.000,00 zł (kwota wpisana w pkt 6 ogłoszenia jako warunek do wzięcia udziału w przetargu). Rozbieżności w kwocie wymaganego wadium mogły utrudnić wzięcie udziału w przetargu. Stosownie bowiem do § 4 PrzetargR w przetargu mogą brać udział osoby, które, z zastrzeżeniem § 5, wniosą wadium w terminie wyznaczonym w ogłoszeniu o przetargu.

W ramach wniosku pokontrolnego podano zaś, aby ogłoszenia o przetargu na zbycie nieruchomości sporządzać z należytą starannością.

Podsumowując, ustalenia kontrolne RIO są w pełni uzasadnione. Wójt gminy jako podmiot gospodarujący mieniem komunalnym, powinien przestrzegać reguł związanych z procedurą zbywania mienia nieruchomego w trybie przetargowym, w tym obowiązków związanych z prawidłowym wyznaczeniem kwoty wadium.