Stowarzyszenie ZAiKS jako organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi pośredniczy w pobieraniu wynagrodzenia należnego twórcom. Na podstawie umów zawieranych z użytkownikami (licencjami) Stowarzyszenie otrzymuje wynagrodzenie, które z kolei na podstawie stosunków prawnych wiążących je z twórcami jest obowiązane przenieść na twórców. Jednocześnie stowarzyszenie jest uprawnione do potrącenia inkasa, które jest dla niego wynagrodzeniem za odpłatne pośrednictwo w wypłacie tantiem autorskich. Są to odrębne kwoty od składek członkowskich, które mają płacić członkowie stowarzyszenia. W praktyce stowarzyszenie wpłaca te pieniądze na oprocentowane konto w banku, na którym przyrastają odsetki. Na tym tle powstał spór ZAiKS-u z organami skarbowymi.

Istota sporu

Istota sporu dotyczyła kwalifikacji wypłat autorom kwot uznawanych przez ZAiKS za bonifikatę wynagrodzenia za pobór i podział tantiem autorskich, które przez organy uznawane były za odrębne świadczenia pieniężne na rzecz autorsko, jako niemające nic wspólnego z udzieleniem przez ZAiKS bonifikat wartości usługi, rabatów czy opustów, przez co w ocenie organów nie mogą zmniejszać podstawy opodatkowania VAT.

Stanowisko sądu I instancji

Sprawa trafiła do WSA w Warszawie, który w wyroku z 24.5.2017 r. (sygn. III SA/Wa 3598/14) uwzględnił skargę ZAiKS i uchylił decyzję organu podatkowego w przedmiocie określenia wysokości zobowiązania podatkowego w VAT za miesiące od stycznia do grudnia 2008 r. Sąd uznał, że stanowisko organów, iż zwrócone autorsko uprawnionym kwoty pochodzące z działalności finansowej ZAiKS-u nie stanowią bonifikaty, jest co najmniej przedwczesne, nie zostało odpowiednio wykazane i na tym etapie rozpatrywania sprawy pozostaje bezpodstawne, skoro Stowarzyszenie konsekwentnie podawało, że dokonało zwrotu tych kwot pod tytułem prawnym bonifikaty, a organy nie zdołały tego podważyć. Udzielenie bonifikaty jest według sądu, niezależne od szczególnego tytułu prawnego takiej bonifikaty, a także od źródła jej finansowania oraz sposobu księgowania środków przeznaczonych na sfinansowanie bonifikaty. U podstaw oceny prawnej zwróconej usługobiorcy kwoty pozostaje bowiem tylko pytanie o to, jaka jest wola i intencja usługodawcy (dostawcy towaru) zwracającego swojemu kontrahentowi określoną kwotę, a także, jaka jest wola usługobiorcy (nabywcy towaru) otrzymującego tę kwotę. W ocenie sądu, podstawy prawne udzielenia bonifikaty są dla jej zaistnienia nieistotne, gdyż skoro w ramach swobody kontraktowej prawo cywilne nie wyklucza udzielenia bonifikaty pozostawiając tę kwestie dyskrecjonalnemu uznaniu stron stosunku prawnego, to z bonifikatą będziemy mieć do czynienia zawsze wtedy, gdy z jakichkolwiek względów usługodawca obniża cenę za swoją usługę

Stanowisko NSA w uchwale

W sprawie organy wniosły skargę kasacyjną, a NSA uznał, że w sprawie zaistniały wątpliwości, które spowodowało skierowanie zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia w uchwale. Rozpoznając sprawę, NSA w uchwale 7 sędziów stwierdził, że świadczenie pieniężne wypłacone przez organizację zbiorowego zarządzania w rozumieniu art. 104 ust. 1 ustawy z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych- autorsko uprawnionym z tytułu odsetek pochodzących z lokowania pieniędzy należnych autorsko uprawnionym na rachunkach bankowych organizacji można uznać za rabat (bonifikatę), o którym mowa art. 29 ust. 4 VATU w brzmieniu obowiązującym w 2008 r., obniżający podstawę opodatkowania w VAT należnym od kosztów inkasa będącego wynagrodzeniem, dla tej organizacji za usługi wykonane na rzecz autorsko uprawnionych z tytułu zarządzania prawami autorskimi. Zatem odsetki nie powiększają podstawy opodatkowania VAT w przypadku inkasa pobieranego przez ZAiKS.