Z uzasadnienia:

Wyrok sądu I instancji

Zaskarżonym wyrokiem z 10.12.2015 r., I SA/Sz 775/15 WSA w Szczecinie oddalił skargę S.Z. (dalej zwany skarżącym) na decyzję Dyrektora IS w S. z 29.4.2015 r. nr (…) w przedmiocie orzeczenia o solidarnej odpowiedzialności podatkowej skarżącego, jako członka zarządu za zaległości „K.” sp. z o.o. z siedzibą w K. (dalej zwana spółką) w podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 2009 r., 2010 r., 2011 r. i 2012 r.

Przedstawiony przez sąd I instancji przebieg postępowania podatkowego

Sąd I instancji, przedstawiając stan faktyczny sprawy, ustalił, że postanowieniem z 9.1.2013 r. (…) Sąd Rejonowy w K. pozbawił skarżącego prawa prowadzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni lub stowarzyszeniu na okres trzech lat. Następnie postanowieniem z 20.6.2013 r. (…), Sąd Rejonowy w K. rozwiązał spółkę i ustanowił jej likwidatora (A.W.), zaś 30.12.2013 r. zostały wykreślone wszystkie wpisy z KRS dotyczące tej spółki.

Naczelnik Urzędu Skarbowego w S. (dalej zwany organem egzekucyjnym) w toku prowadzonej wobec spółki egzekucji administracyjnej zajął rachunki bankowe, ruchomości oraz wierzytelności spółki. Ze sporządzonego 10.6.2009 r. protokołu o stanie majątkowym spółki wynikało, że prowadziła ona działalność gospodarczą od 1993 r. w zakresie produkcji, obróbki i montażu części elektromechanicznych, nie posiadała nieruchomości, a lokal będący jej siedzibą był wydzierżawiony. Postępowanie egzekucyjne obejmujące sprzedaż ruchomości pozwoliło na uzyskanie kwoty 3370 zł, a ze sprzedaży „z wolnej ręki” uzyskano kwotę 33 260 zł. Obie kwoty rozliczono na koszty egzekucyjne. Z raportu sporządzonego 3.2.2011 r. przez organ egzekucyjny wynikało, że spółka zaprzestała działalności produkcyjnej w związku z brakiem środków finansowych na zakup materiałów do produkcji i zajęła się wyłącznie wytwarzaniem półproduktów z materiałów powierzonych przez zleceniodawcę. (…)

Naczelnik US w S. decyzją z 26.11.2014 r. orzekł o odpowiedzialności skarżącego jako byłego członka zarządu, za zaległości podatkowe spółki z tytułu podatku od towarów i usług za okresy rozliczeniowe: (…).

Po rozpatrzeniu wniesionego przez skarżącego odwołania, decyzją z 29.4.2015 r. Dyrektor IS w S. (dalej zwany „organem odwoławczym”) utrzymał w mocy decyzję organu I instancji.

W uzasadnieniu decyzji organ odwoławczy wskazał, że w sprawie zaistniały wszystkie przesłanki orzeczenia o odpowiedzialności skarżącego za zaległości podatkowe spółki. Po pierwsze, skarżący pełnił funkcje prezesa zarządu spółki, zarówno w czasie powstania zobowiązań podatkowych i przekształcenia się tych zobowiązań w zaległości podatkowe. Po drugie, w toku podejmowanych przez organ egzekucyjny działań nie zaspokojono wierzyciela w całości lub w znacznej części, co skutkowało stwierdzeniem bezskuteczności egzekucji i w konsekwencji umorzeniem postępowania egzekucyjnego prowadzonego do majątku spółki.

Organ odwoławczy, odnosząc się do przesłanek „uwalniających” byłego członka zarządu spółki z o.o. od odpowiedzialności za jej zaległości podatkowe, podkreślił, że skarżący nie wskazał takich przesłanek, podnosząc jedynie, że skoro pierwszy z wniosków o upadłość został oddalony przez sąd upadłościowy, z uwagi na brak majątku spółki na pokrycie kosztów postępowania, to bezcelowe było składanie kolejnych wniosków.

Organ odwoławczy ustalił, że spółka już w 2008 r. nie posiadała żadnego majątku trwałego. Z treści sprawozdań finansowych za 2009 r. wynikało, że na koniec 2008 r. aktywa spółki wynosiły 1 953 297,27 zł, a zobowiązania 7 188 393,39 zł. W kolejnych latach sytuacja finansowa spółki pogarszała się i wysokość zobowiązań pozostawała na podobnym poziomie.

Organ odwoławczy przyjął ponadto, że skarżący nie wykazał realnego majątku, z którego można by przeprowadzić skuteczną egzekucję. Tym samym w sprawie nie zaistniała żadna z przesłanek egzoneracyjnych, o których mowa w art. 116 § 1 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm., dalej: OrdPU).

Skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie

W skardze do WSA w Szczecinie skarżący wniósł o uchylenie decyzji Dyrektora IS, zarzucając naruszenie:

– art. 122 OrdPU, polegające na uchybieniu wynikającej z niego zasadzie prawdy obiektywnej, poprzez pominięcie okoliczności uzasadniających zwolnienie skarżącego od wywodzonej z art. 116 OrdPU, odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania podatkowe spółki wobec okoliczności oddalenia dwóch kolejnych wniosków o ogłoszenie upadłości (postanowienia z 31.3.2010 r. i 20.9.2011 r.), w świetle których kolejne wnioski o ogłoszenie upadłości były niecelowe;

– art. 233 § 1 pkt 1 OrdPU (…);

– art. 116 OrdPU w zw. z art. 120 OrdPU (…).

Wyrok sądu I instancji

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie, oddalając skargę, przyjął, że organy podatkowe prawidłowo ustaliły, że zaistniały wymienione w art. 116 § 1 i § 2 OrdPU podstawy do wydania decyzji o odpowiedzialności podatkowej skarżącego. Podkreślił, że w niniejszej sprawie nie było sporne to, że termin płatności zobowiązań podatkowych, które stały się zaległościami podatkowymi przypadał na okres, kiedy skarżący pełnił funkcję prezesa zarządu spółki. Oznaczało to, że spełniona została pierwsza pozytywna przesłanka uprawniająca do orzeczenia o odpowiedzialności skarżącego za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Uzasadnione było także w ocenie sądu I instancji, stanowisko organów podatkowych co do bezskuteczności egzekucji prowadzonej przeciwko spółce. Sąd wskazał, że Naczelnik US w G. wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji postanowieniami z 8.10.2013 r. i 7.3.2014 r. umorzył postępowanie egzekucyjne prowadzone do majątku spółki.

Sąd I instancji zaakceptował stanowisko organów podatkowych co do braku spełnienia przez skarżącego przesłanek egzoneracyjnych określonych w art. 116 § 1 pkt 1 lit .b) i art. 116 § 1 pkt 2 OrdPU. Zwrócił uwagę na to, że skarżący nie wykazał, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające upadłości. Sąd I instancji wskazał też, że do Sądu Rejonowego w K. wpłynęły dwa wioski od wierzycieli o ogłoszenie upadłości „K.” Spółka z o.o. Oba wnioski zostały oddalone postanowieniami z 31.3.2010 r. i z 20.9.2011 r. ze względu na brak majątku dłużnika wystarczającego na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.

Sąd I instancji wyjaśnił, że organy podatkowe prawidłowo ustaliły, że w odniesieniu do spółki zaistniały okoliczności do zgłoszenia wniosku o jej upadłość dużo wcześniej aniżeli wniosek ten zgłoszono. Wskazując na sytuację majątkową wynikającą ze sprawozdań finansowych spółki i na ciążące na niej zobowiązania, sąd zaakceptował ustalenia, że skarżący powinien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości już w trakcie 2008 r., a najpóźniej z końcem pierwszego kwartału 2009 r., kiedy to zarządowi spółki powinien być znany bilans za 2008 r.

Sąd I instancji nie zgodził się z zarzutami skargi, że skarżący powinien być zwolniony z odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spółki powstałe po dacie oddalenia przez sąd (31.3.2010 r.) wniosku wierzyciela o jej upadłość (złożonego 18.2.2010 r.). Podkreślił, że skoro w niniejszej sprawie nie doszło do skutecznego zgłoszenia wniosku o upadłość spółki (oba wskazane przez zobowiązanego wnioski w tym zakresie zostały przez sąd oddalone) w związku z tym nie było uprawnione różnicowanie, tak jak czynił to skarżący, zobowiązań podatkowych spółki na powstałe przed i po oddaleniu wniosku. (…)

Skarga kasacyjna

W skardze kasacyjnej sporządzonej i wniesionej do NSA przez pełnomocnika skarżącego powyższy wyrok zaskarżono w całości (…).

Zaskarżonemu wyrokowi na podstawie art. 174 pkt 1 ustawy z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r. poz. 270, dalej: PostSądAdmU) zarzucono naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

– art. 116 § 1 OrdPU przez jego niewłaściwe zastosowanie, tj. przyjęcie, że w ustalonych okolicznościach sprawy skarżący ponosi solidarną odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spółki powstałe w czasie, gdy skarżący obiektywnie nie mógł złożyć skutecznego wniosku o ogłoszenie upadłości tej spółki, albowiem zostałby on oddalony z uwagi na brak majątku wystarczającego choćby na pokrycie kosztów postępowania, gdy tymczasem skarżący nie ponosi odpowiedzialności za przedmiotowe zobowiązania, gdyż nieskuteczność egzekucji wynikających z nich należności nie pozostaje w związku przyczynowym z jego działalnością, jako członka zarządu spółki, i powstały one w czasie, kiedy składanie kolejnego wniosku o ogłoszenie upadłości było niecelowe.

W ramach podstawy kasacyjnej z art. 174 pkt 2 ­Post­SądAdmU zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie przepisów postępowania, tj.:

– art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) PostSądAdmU polegające na jego niezastosowaniu (…),

– art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) PostSądAdmU polegające na jego niezastosowaniu (…).

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.

(…) Związanie granicami skargi kasacyjnej powoduje, że jeżeli skarżący nie zarzucił, w ramach podstawy kasacyjnej określonej w art. 174 pkt 2 PostSądAdmU, naruszenia przepisów postępowania, to NSA nie może badać prawidłowości ustaleń faktycznych przyjętych w zaskarżonym wyroku. Prawidłowe sformułowanie podstaw kasacyjnych z art. 174 pkt 2 PostSądAdmU polega w związku z powyższym na wskazaniu konkretnych przepisów postępowania, które zostały naruszone przez WSA, jak również sposobu ich naruszenia.

Przypomnienie powyższych uwag o charakterze ogólnym i porządkującym stało się konieczne, gdyż we wniesionej w rozpoznawanej sprawie skardze kasacyjnej nie sformułowano zarzutów naruszenia przepisów postępowania, które podważyłyby przyjęte przez organy podatkowe i zaakceptowane przez sąd I instancji ustalenia faktyczne dotyczące przesłanek, od których spełnienia uzależnione jest przeniesienie na członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiedzialności za zaległości podatkowe tej spółki (art. 116 § 1 OrdPU).

W szczególności nie sformułowano zarzutu dotyczącego błędu w ustaleniach faktycznych polegających na przyjęciu przez organy podatkowe oraz przez sąd I instancji, że skarżący powinien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości już w trakcie 2008 r., a najpóźniej z końcem pierwszego kwartału 2009 r., kiedy to powinien mu być znany bilans za 2008 r. Nie zostały skutecznie podważone także ustalenia odnoszące się do stwierdzenia bezskuteczności egzekucji prowadzonej wobec spółki. Oznaczało to, że przyjęte przez organy podatkowe oraz przez sąd I instancji ustalenia dotyczące bezskuteczności egzekucji z majątku spółki oraz niewykazania przez skarżącego, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości były, co wyżej wyjaśniono, wiążące przy ocenie podniesionego [wyżej – przyp. red.] zarzutu naruszenia prawa materialnego, tj. art. 116 § 1 OrdPU.

Nie mógł doprowadzić do uwzględnienia skargi kasa­cyjnej i do podważenia przyjętej przez sąd I instancji oceny zgodności z prawem zaskarżonej decyzji podniesiony w pkt 5.3.2. skargi kasacyjnej zarzut naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) ­PostSądAdmU w zw. z art. 122, art. 187 § 1 i art. 191 OrdPU.

Ze sposobu sformułowania tego zarzutu oraz jego uzasadnienia wynikało, że do naruszenia wskazanych w nim przepisów postępowania doszło na skutek pominięcia okoliczności przemawiających za wyłączeniem odpowiedzialności solidarnej skarżącego ze spółką co najmniej za zobowiązania powstałe po 31.3.2010 r., tj. oddalenia, w tej dacie, wniosku o ogłoszenie upadłości spółki(…), a także oddalenia kolejnego wniosku w tym przedmiocie 20.9.2011 r.(…).

Innymi słowy, w skardze kasacyjnej domagano się, aby wyłączyć odpowiedzialność skarżącego za zaległości podatkowe spółki powstałe po tym, jak sąd upadłościowy z uwagi na brak majątku wystarczającego na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego oddalił składane przez wierzycieli spółki wnioski o ogłoszenie upadłości.

Stanowisko prezentowane w skardze kasacyjnej było błędne. Przepis art. 116 § 1 lit. a) OrdPU wymaga bowiem, aby wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony we właściwym czasie. W tej tylko sytuacji samo „zgłoszenie” wniosku może być wystarczające do „uwolnienia się” od ponoszenia odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Powoduje także, że za później powstałe zaległości podatkowe członkowie zarządu już nie odpowiadają, ponieważ brak jest związku przyczynowego między tą zaległością a ich działaniem.

Podkreślić jednak wyraźnie należy, że przepis art. 116 § 1 lit. a) OrdPU wymaga złożenia wniosku we właściwym czasie i tylko wówczas członek zarządu nie będzie ponosić odpowiedzialności za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez niego obowiązków członka zarządu (art. 116 § 2 OrdPU). W każdej innej sytuacji odpowiedzialność członków zarządu pozostanie aż do chwili rozpoczęcia się procedury upadłościowej i odebrania im wpływu na sprawy spółki przez ustanowienie syndyka.

Oddalenie przez sąd upadłościowy wniosku o ogłoszenie upadłości, który nie został złożony we właściwym czasie, nie zwalnia członka zarządu z odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, które powstały po oddaleniu tego spóźnionego wniosku.

Reasumując, skoro (co nie zostało w tej sprawie skutecznie podważone) wniosek o ogłoszenie upadłości skarżącej spółki nie został złożony we właściwym czasie, tj. najpóźniej z końcem pierwszego kwartału 2009 r. i skarżący nie utracił prawa zarządu oraz możności korzystania i rozporządzania majątkiem spółki, to nie można było przyjąć, że spełniona została przesłanka, o której mowa w art. 116 § 1 lit. a) OrdPU.

Powyższe oznaczało, że wbrew temu, co zarzucono w skardze kasacyjnej, organy podatkowe, a w ślad za nimi sąd I instancji prawidłowo zastosowały art. 116 § 1 OrdPU.

Z podanych wyżej względów i na podstawie art. 184 PostSądAdmU NSA orzekł jak w sentencji wyroku. (…)