Zdaniem ZUS, odsetki od nienależnie pobranego świadczenia powinny być liczone od daty wypłaty nienależnie pobranego świadczenia. Zdaniem sądów badających zgodność decyzji ZUS z prawem odsetki biegną od następnego dnia od doręczenia decyzji zobowiązującej do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń
Przykładowo w wyroku z 3.2.2010 r., sygn. akt I UK 210/09 Sąd Najwyższy orzekł, że renta wypłacana na skutek wprowadzenia w błąd organu rentowego jest świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 84 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121) dopiero wówczas, gdy uprawomocni się decyzja ustalająca te należności. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 16.12.2008 r., sygn. akt I UK 154/08.
W interpelacji poselskiej (nr 30 947) skierowanej do ministra pracy i polityki społecznej zapytano, czy w jaki sposób ZUS liczy odsetki od nienależnie pobranego świadczenia i czy jest to praktyka zgodna z obowiązującymi przepisami.
Stanowisko resortu pracy i ZUS
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zwróciło się do prezesa ZUS o stanowisko w tej sprawie. W odpowiedzi, którą resort pracy podzielił, prezes ZUS wskazał, że zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.
Odsetki od kwot nienależnie pobranych świadczeń Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustala za okres od dnia następnego po dniu przekazania świadczeń na pocztę, bądź na rachunek świadczeniobiorcy w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, tj. od dnia, w którym świadczeniobiorca stał się dysponentem nienależnie wypłaconej kwoty.
Prezes ZUS podkreślił, że art. 84 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie wysokości i zasad naliczania odsetek od kwot nienależnie pobranych świadczeń odsyła do przepisów prawa cywilnego. Uznanie, że świadczenie z ubezpieczeń społecznych jest świadczeniem nienależnie pobranym oraz data jego wymagalności, wynikają jednak bezpośrednio z art. 84 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przede wszystkim użyte w ustępie 1 tego przepisu sformułowanie osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych jest zobowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami wskazuje, że samo nienależne pobranie świadczeń, a nie wydanie decyzji potwierdzającej tę okoliczność, oznacza konieczność naliczania odsetek za zwłokę.
Zdaniem prezesa ZUS z konstrukcji art. 84 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że samo spełnienie warunków uznania kwot świadczenia za nienależnie pobrane, wypełnia przesłanki odpowiedzialności dłużnika za pobranie świadczenia w okolicznościach określonych tym przepisem. Staje się on wówczas osobą zobowiązaną do zwrotu świadczenia i popada w zwłokę od chwili pobrania takiego świadczenia. Oznacza to, że bieg terminu naliczania odsetek rozpoczyna się od następnego dnia od daty wypłaty świadczenia.