Z przepisów ustawy z 17.8.2023 r. o szczególnej opiece geriatrycznej (Dz.U. z 2023 r. poz. 1831) wynika, że szczególna opieka geriatryczna będzie sprawowana w:
- szpitalnych oddziałach geriatrycznych wskazanych w wojewódzkim planie działania szczególnej opieki geriatrycznej;
- centrach zdrowia 75+;
- podstawowej opiece zdrowotnej.
Do korzystania ze szczególnej opieki geriatrycznej mają prawo osoby uprawnione do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, które ukończyły 75. rok życia. Szczególna opieka geriatryczna ma na celu:
- zachowanie możliwie największej sprawności funkcjonalnej i samodzielności osób uprawnionych;
- zapewnienie określonych w ustawie świadczeń opieki zdrowotnej;
- planowanie i koordynowanie opieki zdrowotnej nad pacjentami centrum, w szczególności przez zapewnienie całościowej oceny geriatrycznej oraz opracowanie i realizację indywidualnego planu postępowania terapeutycznego;
- zapewnienie koncyliacji lekowej pacjentom centrum;
- zapewnienie działań profilaktycznych i promocji zdrowia dostosowanych do potrzeb osób uprawnionych, w tym mających na celu zapobieganie ich niepełnosprawności i niesamodzielności;
- zapewnienie edukacji zdrowotnej pacjentom centrum oraz ich opiekunom;
- zapewnienie wsparcia psychologicznego pacjentom centrum.
Ustawa reguluje kwestie dotyczące:
- wykonywania zadań z zakresu szczególnej opieki geriatrycznej – zadania z zakresu szczególnej opieki geriatrycznej wykonują: minister właściwy do spraw zdrowia, wojewoda i powiat (art. 5–8 ustawy);
- wojewódzkiego planu działania szczególnej opieki geriatrycznej – placówki szczególnej opieki geriatrycznej działają na terenie województwa na podstawie wojewódzkiego planu, sporządzanego przez właściwego wojewodę i zatwierdzanego przez ministra właściwego do spraw zdrowia, po zaopiniowaniu przez Krajową Radę do Spraw Opieki Geriatrycznej; wojewoda udostępnia projekt wojewódzkiego planu w BIP urzędu wojewódzkiego w celu przedstawienia przez zainteresowane podmioty opinii dotyczących tego projektu, które można przedstawiać w ciągu 30 dni od dnia jego udostępnienia (art. 9–16 ustawy);
- utworzenia centrum – centrum tworzy się w ramach struktury organizacyjnej podmiotu leczniczego wskazanego w wojewódzkim planie albo jako nowy podmiot leczniczy wskazany w wojewódzkim planie; utworzenie centrum następuje po zatwierdzeniu wojewódzkiego planu albo jego aktualizacji przez ministra zdrowia i udostępnieniu wojewódzkiego planu przez wojewodę w BIP urzędu wojewódzkiego; nazwa „centrum zdrowia 75+” może być używana wyłącznie dla oznaczenia podmiotu leczniczego będącego centrum wskazanego w wojewódzkim planie i podlega ochronie prawnej;
- organizacji szczególnej opieki geriatrycznej w centrum – centrum jest zakładem leczniczym, w którym podmiot leczniczy wykonuje działalność leczniczą w rodzaju ambulatoryjne świadczenia zdrowotne; w centrum udziela się świadczeń opieki zdrowotnej, obejmujących w szczególności: świadczenia z zakresu: geriatrii (udzielane przez lekarza i przez pielęgniarkę), fizjoterapii (udzielane przez fizjoterapeutę) i opieki psychiatrycznej (udzielane przez psychologa), porady dietetyka, terapię zajęciową, a także edukację zdrowotną (art. 20–35 ustawy);
- udzielania świadczeń opieki zdrowotnej w centrum – lekarz: podstawowej opieki zdrowotnej, udzielający świadczeń ambulatoryjnej specjalistycznej opieki zdrowotnej w zakresie geriatrii, wykonujący zawód w oddziale geriatrycznym albo wykonujący zawód w innym oddziale szpitala, w którym nie ma oddziału geriatrycznego, będący lekarzami ubezpieczenia zdrowotnego, kierują osobę uprawnioną do centrum właściwego ze względu na miejsce jej zamieszkania; skierowanie osoby uprawionej do centrum przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej następuje po przeprowadzeniu wstępnej oceny geriatrycznej tej osoby, jeżeli wynik wstępnej oceny geriatrycznej wynosi co najmniej 6 punktów w skali VES-13; wstępną ocenę geriatryczną poprzedzającą skierowanie osoby uprawnionej do centrum przeprowadza lekarz pod-stawowej opieki zdrowotnej lub pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej, po uzyskaniu zgody osoby uprawnionej, w terminie 6 miesięcy od dnia ukończenia przez tę osobę 75. roku życia, a następnie w zależności od stanu jej zdrowia, nie rzadziej jednak niż raz na rok (art. 36–41 ustawy);
- Krajowej Rady do spraw Opieki Geriatrycznej – Rada jest organem opiniodawczo-doradczym ministra zdrowia, a do jej zadań należy: doradztwo w zakresie opieki geriatrycznej, w szczególności w zakresie określania przez ministra właściwego do spraw zdrowia kierunków rozwoju opieki geriatrycznej, przedstawianie propozycji zmian w zakresie opieki geriatrycznej, opiniowanie przekazywanych projektów wojewódzkich planów oraz ich aktualizacji, opiniowanie przekazywanych przez wojewodów raportów dotyczących oceny organizacji i dostępności świadczeń opieki zdrowotnej, a także opiniowanie finansowania świadczeń zdrowotnych udzielanych w centrach i w oddziałach geriatrycznych;
- finansowania szczególnej opieki geriatrycznej – do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych pacjentom w centrum, stosuje się przepisy ŚOZŚrPubU, z wyłączeniem przepisów dotyczących zawierania umów w trybie konkursu ofert i rokowań; w tym przypadku NFZ zawiera umowę ze świadczeniodawcą wskazanym w wojewódzkim planie, spełniającym warunki do zawarcia umowy na realizację świadczeń określone przez Prezesa NFZ;
- przepisów karnych – kto, nie będąc do tego uprawnionym, używa w nazwie, w firmie lub do określenia wykonywanej przez siebie działalności gospodarczej albo w reklamie określenia „centrum zdrowia 75+”, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3; tej samej karze podlega, kto dopuszcza się tego czynu działając w imieniu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej.
Z przepisów przejściowych zawartych w ustawie wynika, że:
- wojewoda rozpoczyna prace nad opracowaniem pierwszego wojewódzkiego planu, udostępniając w BBIP urzędu wojewódzkiego informację o rozpoczęciu prac nad sporządzaniem projektu wojewódzkiego planu w ciągu 14 dni od dnia wejścia w życie ustawy, czyli do 16.1.2024 r.;
- w pierwszym wojewódzkim planie uwzględnia się wszystkie oddziały geriatryczne istniejące w dniu wejścia w życie ustawy, a także centra zgłoszone na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy;
- tworzy się Krajową Radę do Spraw Opieki Geriatrycznej, a jej pierwszych członków minister właściwy zdrowia powołuje do 1.3.2024 r.;
- w przypadku osób, które ukończyły 75. rok życia przed 1.1.2024 r., wstępną ocenę geriatryczną przeprowadza się w ciągu roku od dnia wejścia w życie ustawy, czyli do 1.1.2025 r.;
- w okresie 5 lat od dnia wejścia w życie ustawy, czyli do 1.1.2029 r., łączna liczba łóżek w oddziałach geriatrycznych ujętych w wojewódzkim planie może być mniejsza niż określona na podstawie art. 10 ust. 3 ustawy (czyli nie może być mniejsza niż 50 łóżek na 100 tys. osób, które ukończyły 60. rok życia, zamieszkujących na terenie województwa);
- w okresie 3 lat od dnia wejścia w życie ustawy, czyli do 1.1.2027 r., edukatorem zdrowotnym może być osoba, która nie spełnia wymogu ukończenia szkolenia, o którym mowa w art. 28 ust. 1 ustawy;
- powiat jest obowiązany do utworzenia centrum, w przypadku gdy wynika to z wojewódzkiego planu, albo do zawarcia porozumienia z sąsiednim powiatem (art. 19 ust. 1 ustawy), nie później niż w ciągu 5 lat od dnia wejścia w życie ustawy, czyli do 1.1.2029 r.