Efektem wprowadzonej nowelizacji ma być zwiększenie ochrony wierzycieli przez wyeliminowanie ryzyka ustalania odsetek na poziomie niższym niż wynikający z przepisów dyrektywy.

Obecnie w ustawie z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.; dalej: KC) funkcjonują tzw. odsetki ustawowe, które występować mogą jako tzw. odsetki kapitałowe (art. 359 KC) lub odsetki za opóźnienie (art. 481 KC).

Ustawa z 8.3.2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 403; dalej: TransHandlZapU) przewiduje możliwość naliczenia odsetek za opóźnienie w tzw. obrocie profesjonalnym (transakcje między przedsiębiorcami oraz transakcje z udziałem podmiotów publicznych). Ustawa ta w zakresie wysokości odsetek za opóźnienie – stanowi lex specialis (jej przepisy stoją wyżej) wobec regulacji KC.

Wprowadzone zmiany przewidują jednolity mechanizm naliczania odsetek, zarówno w transakcjach w obrocie profesjonalnym, jak również w obrocie nieprofesjonalnym i w transakcjach z udziałem konsumentów.

Odsetki KC byłyby jednak niższe od odsetek za opóźnienie naliczanych na podstawie TransHandlZapU, które stosowane są w tzw. obrocie profesjonalnym.

Odsetki za opóźnienia w transakcjach profesjonalnych

Od nowego roku wszystkie rodzaje odsetek w obrocie cywilnoprawnym będą związane z wysokością stopy referencyjnej NBP, która jest stopą podstawową NBP.

Ta zmiana w przypadku zmiany poziomu inflacji, a co za tym idzie – zmiany wysokości stóp procentowych – zapewni, jak twierdzi resort gospodarki, utrzymanie wysokości odsetek na poziomie zbliżonym do poziom stóp rynkowych.

Za odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych uważane są odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i ośmiu punktów procentowych.

Do transakcji handlowych nie stosuje się przepisu art. 481 § 2 KC, który to przepis został również znowelizowany omawianą ustawą.

Odsetki ustawowe kapitałowe

Nowy jest także mechanizm naliczania odsetek ustawowych wynikających z KC. Odsetki ustawowe (kapitałowe) stanowić mają sumę stopy referencyjnej i 3,5 punktów procentowych (art. 359 § 2).

Odsetki za opóźnienia

W przypadku odsetek ustawowych zgodnie z nowym brzmieniem art. 481 § 2 KC: „Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy”.

Odsetki maksymalne

Ponadto, zakłada się wdrożenie nowego mechanizmu naliczania odsetek maksymalnych. Takie odsetki będą stanowić dwukrotność odsetek ustawowych (kapitałowych) albo odsetek ustawowych za opóźnienie. Zmiany wynikają dodanych § 21–24 do art. 481 KC.