Jak będzie wyglądać nowa struktura szkolnictwa?
Najważniejsza z planowanych zmian ma doprowadzić do przekształcenia obecnie istniejącej struktury szkół, eliminując z niej szkoły gimnazjalne i reformując szkoły zawodowe. Zdaniem twórców projektu, gimnazja nie spełniają obecnie swoich funkcji, w związku z czym będą wygaszane, tak aby ich całkowita eliminacja z systemu oświaty nastąpiła do 1.9.2019 r. Duże zmiany obejmą również system szkolnictwa zawodowego. W miejsce obecnie działających szkół zawodowych miałyby zostać wprowadzone szkoły branżowe pierwszego i drugiego stopnia. Struktura systemu oświaty po zmianach miałaby obejmować:
1) 8-letnie szkoły podstawowe,
2) 4-letnie licea ogólnokształcące,
3) 5-letnie technika,
4) 3-letnie branżowe szkoły I stopnia,
5) 2-letnie branżowe szkoły II stopnia,
6) 3-letnie szkoły specjalne przysposabiające do pracy,
7) szkoły policealne.
Planowany harmonogram zmian
Zmiany w strukturze szkolnictwa nie zostaną wprowadzone jednorazowo i są rozłożone w czasie na kilka lat. W zależności od tego, czy będą dotyczyć szkół prowadzonych przez gminy, czy przez powiaty, harmonogram wdrażania nowych rozwiązań przedstawia się odmiennie.
Planowane zmiany dotyczące gminnych jednostek oświaty:
1) w roku szkolnym 2017/2018: rozpoczęcie przez uczniów klas VI szkoły podstawowej nauki w klasach VII szkoły podstawowej. Rozpoczęte zostanie wygaszanie gimnazjów. Na ten rok szkolny nie będzie już prowadzona rekrutacja do klas I gimnazjów;
2) w roku szkolnym 2018/2019: ukończenie klas III gimnazjum przez ostatni rocznik dzieci. Od 1.9.2019 r. z systemu oświaty ostatecznie zostaną wyeliminowane gimnazja.
Planowane zmiany dotyczące powiatowych jednostek oświaty:
1) w roku szkolnym 2017/2018: powstanie szkół branżowych pierwszego stopnia w miejsce funkcjonujących obecnie szkół zawodowych,
2) w latach szkolnych 2019/2020 – 2023/2024: przeprowadzenie zmian w liceach ogólnokształcących i technikach,
3) w roku szkolnym 2020/2021: powstanie szkół branżowych drugiego stopnia dla absolwentów szkół branżowych pierwszego stopnia.
Planowo w roku szkolnym 2019/2020 w klasach I liceów ogólnokształcących, techników i branżowych szkół pierwszego stopnia edukację rozpoczną uczniowie kończący klasę III gimnazjum i uczniowie kończący klasę VIII szkoły podstawowej.
Zmiany dotyczące statutów publicznych przedszkoli, szkół i placówek
Projekt ustawy zakłada przeniesienie wielu istotnych spraw, uregulowanych aktualnie w rozporządzeniu Ministerstwa Edukacji Narodowej z 21.5.2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U. z 2001 r. Nr 61, poz. 624 ze zm.) bezpośrednio do nowej ustawy. Projekt zakłada jednocześnie utrzymanie delegacji do wydania rozporządzenia w sprawie statutów ramowych publicznych placówek. Po wejściu w życie nowej ustawy oświatowej, bezpośrednio w niej zawarte zostaną nowe regulacje określające obowiązkowe treści, które przedszkola lub szkoły publiczne muszą uwzględnić w swoim statucie. Większość wymagań pokrywa się ze wskazanymi w aktualnie obowiązującym rozporządzeniu, ale pojawia się konieczność doprecyzowania zasad organizowania działalności wolontariackiej. Kurator oświaty zachowa kompetencje do uchylenia statutu, którego postanowienia będą sprzeczne z obowiązującymi przepisami. Projekt ustawy zakłada, że w statucie publicznej szkoły powinno określić się:
1) nazwę i typ szkoły oraz jej siedzibę, a w przypadku gdy szkoła wchodzi w skład zespołu szkół także nazwę tego zespołu;
2) imię szkoły, o ile zostało nadane;
3) nazwę i siedzibę organu prowadzącego szkołę;
4) cele i zadania szkoły oraz sposób ich wykonywania, z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa oraz zasady promocji i ochrony zdrowia;
5) organy szkoły oraz ich szczegółowe kompetencje, a także szczegółowe warunki współdziałania organów szkoły oraz sposób rozwiązywania sporów między nimi;
6) organizację pracy szkoły, w tym organizację oddziałów sportowych, mistrzostwa sportowego, dwujęzycznych, integracyjnych i specjalnych oraz organizację nauczania języka mniejszości narodowych lub grup etnicznych, a także organizację wczesnego wspomagania rozwoju dzieci oraz zajęć rewalidacyjno-wychowawczych (jeżeli szkoła takie oddziały/zajęcia/wspomaganie prowadzi);
7) zakres zadań nauczycieli, w tym nauczyciela wychowawcy i nauczyciela bibliotekarza oraz innych pracowników szkoły, w tym także zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę, a także sposób i formy wykonywania tych zadań dostosowane do wieku i potrzeb uczniów oraz warunków środowiskowych szkoły;
8) szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego uczniów;
9) organizację praktycznej nauki zawodu w przypadku szkół prowadzących kształcenie zawodowe;
10) organizację zajęć edukacyjnych w ramach kształcenia zawodowego;
11) organizację pracowni szkolnych, w szczególności pracowni ćwiczeń praktycznych, pracowni symulacyjnych oraz warsztatów szkolnych do realizacji zajęć praktycznych, jeżeli szkoła takie pracownie i warsztaty posiada;
12) organizację dodatkowych zajęć w formach pozaszkolnych dla uczniów, zwiększających szanse ich zatrudnienia, jeżeli szkoła takie zajęcia prowadzi;
13) organizację kształcenia ogólnego i zawodowego w przypadku pracowników młodocianych;
14) określenie formy kształcenia: stacjonarnej lub zaocznej w przypadku szkoły dla dorosłych;
15) organizację wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego;
16) prawa i obowiązki uczniów, w tym przypadki, w których uczeń może zostać skreślony z listy uczniów szkoły, a także tryb składania skarg w przypadku naruszenia praw ucznia;
17) sposób organizacji i realizacji działań w zakresie wolontariatu;
18) formy opieki i pomocy uczniom, którym z przyczyn rozwojowych, rodzinnych lub losowych jest potrzebna pomoc i wsparcie;
19) organizację biblioteki szkolnej oraz warunki i zakres współpracy biblioteki szkolnej z uczniami, nauczycielami i rodzicami oraz innymi bibliotekami;
20) organizację internatu, o ile został w szkole zorganizowany;
21) organizację świetlicy z uwzględnieniem warunków wszechstronnego rozwoju ucznia oraz przepisów w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach oraz placówkach w przypadku szkoły podstawowej i szkoły prowadzącej kształcenie specjalne;
22) rodzaje nagród i warunki ich przyznawania uczniom oraz tryb wnoszenia zastrzeżeń do przyznanej nagrody;
23) rodzaje kar stosowanych wobec uczniów oraz tryb odwoływania się od kary;
24) przypadki, w których dyrektor szkoły może wystąpić do kuratora oświaty z wnioskiem o przeniesienie do innej szkoły;
25) warunki stosowania sztandaru szkoły, godła szkoły oraz ceremoniału szkolnego, o ile zostały ustanowione;
26) nazwę zawodu lub zawodów, w których kształci szkoła w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe.
Dodatkowo, w przypadku szkół dla dzieci i młodzieży statut powinien określać :
1) organizację współdziałania z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi;
2) organizację i formy współdziałania szkoły z rodzicami w zakresie nauczania, wychowania, opieki i profilaktyki.
Statut publicznego przedszkola , po wejściu w życie nowej ustawy powinien określać:
1) nazwę i typ przedszkola;
2) nazwę i siedzibę organu prowadzącego;
3) organy przedszkola oraz ich szczegółowe kompetencje;
4) cele i zadania przedszkola wynikające z przepisów prawa, w szczególności w zakresie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, organizowania opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi, umożliwiania dzieciom podtrzymywania poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej;
5) sposób realizacji zadań przedszkola, z uwzględnieniem wspomagania indywidualnego rozwoju dziecka oraz wspomagania rodziny w wychowaniu dziecka i przygotowaniu go do nauki w szkole, a w przypadku dzieci niepełnosprawnych ze szczególnym uwzględnieniem rodzaju niepełnosprawności;
6) sposób sprawowania opieki nad dziećmi w czasie zajęć w przedszkolu oraz w czasie zajęć poza przedszkolem;
7) szczegółowe zasady przyprowadzania i odbierania dzieci z przedszkola przez rodziców (prawnych opiekunów) lub upoważnioną przez nich osobę zapewniającą dziecku pełne bezpieczeństwo;
8) organizację pracy przedszkola, w tym organizację wczesnego wspomagania rozwoju dzieci, jeżeli przedszkole takie wspomagania prowadzi, a także zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, jeżeli przedszkole takie zajęcia prowadzi;
9) zakres zadań nauczycieli oraz innych pracowników, w tym zadań związanych z:
a) zapewnieniem bezpieczeństwa dzieciom w czasie zajęć organizowanych przez przedszkole;
b) współdziałaniem z rodzicami (prawnymi opiekunami) w sprawach wychowania i nauczania dzieci, z uwzględnieniem prawa rodziców do znajomości zadań wynikających w szczególności z programu wychowania przedszkolnego realizowanego w danym oddziale i uzyskiwania informacji dotyczących dziecka, jego zachowania i rozwoju (statut określa formy współdziałania oraz częstotliwość organizowania kontaktów z rodzicami);
c) planowaniem i prowadzeniem pracy wychowawczo-dydaktycznej oraz odpowiedzialnością za jej jakość;
d) prowadzeniem obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie i zabezpieczenie potrzeb rozwojowych dzieci oraz dokumentowaniem tych obserwacji;
e) współpracą ze specjalistami świadczącymi pomoc psychologiczno-pedagogiczną, opiekę zdrowotną i inną;
10) prawa i obowiązki dzieci, w tym przypadki, w których dyrektor przedszkola może skreślić dziecko z listy wychowanków.
Projektowana ustawa przewiduje również przeniesienie bezpośrednio do niej zapisów dotyczących obowiązku sporządzania arkusza organizacyjnego. Zakres informacji, jakie powinny być zawarte w tym arkuszu oraz terminy jego opracowywania i zatwierdzania zostaną określone w nowym rozporządzeniu, którego wydanie przewiduje projekt ustawy. Dodatkowe rozporządzenie miałoby także określać inne ważne kwestie dotyczące szczegółowej organizacją publicznych szkół i przedszkoli.
Jak będzie wyglądać szkolnictwo zawodowe po zmianach?
Projekt ustawy – prawo oświatowe przewiduje, że kształcenie w szkole branżowej pierwszego stopnia będzie odbywać się w zawodach ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, dla których przewidziano kształcenie w tym typie szkoły. Zawody przyporządkowane do tego typu szkoły będą zawodami jednokwalifikacyjnymi, a niektóre z nich miałyby kwalifikację wspólną z zawodem nauczanym następnie na poziomie technikum. Absolwenci tego rodzaju szkoły będą mieli możliwość kontynuowania nauki w branżowej szkole drugiego stopnia w celu uzyskania dyplomu technika, a także wykształcenia średniego branżowego. Absolwenci szkół branżowych pierwszego stopnia będą mieli możliwość kontynuowania nauki w liceum ogólnokształcącym dla dorosłych, począwszy od klasy drugiej.
Pierwsi absolwenci szkół branżowych pierwszego stopnia mają ukończyć naukę w 2020 r., w związku z tym od roku szkolnego 2020/2021 planowane jest utworzenie 2-letnich szkół branżowych drugiego stopnia. Szkoły te kształciłyby w zawodach na poziomie technika, przy czym wyuczone zawody posiadałyby kwalifikację wspólną z zawodem nauczanym w szkole branżowej niższego stopnia. Zakłada się wyodrębnienie w zawodach kształconych na poziomie technikum nie więcej niż dwóch kwalifikacji.
Projekt ustawy zakłada również możliwość tworzenia centrów kształcenia zawodowego i ustawicznego. Możliwość taką będą miały organy prowadzące szkoły dla dorosłych, szkoły prowadzące kształcenie zawodowe lub placówki:
1) kształcenia ustawicznego,
2) kształcenia praktycznego,
3) ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego.
Przewiduje się możliwość połączenia powyższych jednostek oświatowych w zespół tzw. centrum kształcenia zawodowego i ustawicznego. W jego skład będzie wchodzić, co najmniej jedna szkoła prowadząca kształcenie zawodowe oraz co najmniej jedna placówka kształcenia praktycznego.
Zmiany w ramowych planach nauczania
Projekt ustawy zakłada wprowadzenie nowych wytycznych w upoważnieniu ustawowym dla ministra oświaty i wychowania do wydania rozporządzeń w sprawie ramowych planów nauczania. Możliwe będzie określenie w rozporządzeniu dodatkowych informacji, które miałyby zawierać:
1) minimalny tygodniowy wymiar godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych oraz minimalny wymiar godzin zajęć rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych dla poszczególnych klas, uwzględniając w szczególności zakres celów kształcenia i treści nauczania określonych w podstawie programowej;
2) maksymalny wymiar godzin, które dyrektor szkoły może przeznaczyć na okresowe lub roczne zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych, realizację zajęć edukacyjnych, dla których nie została ustalona podstawa programowa, lecz program nauczania tych zajęć został włączony do szkolnego zestawu programów nauczania, uwzględniając potrzebę dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb i zainteresowań uczniów;
3) maksymalny tygodniowy wymiar i przeznaczenie godzin zajęć edukacyjnych, które organ prowadzący może dodatkowo przyznać dla każdego oddziału w danym roku szkolnym, uwzględniając potrzebę dostosowania oferty edukacyjnej szkół do potrzeb i zainteresowań uczniów;
4) maksymalny wymiar godzin do dyspozycji dyrektora szkoły;
5) minimalny wymiar godzin przeznaczonych na realizację zajęć z zakresu doradztwa zawodowego.
Zmiany w sprawowaniu nadzoru pedagogicznego
Projekt zakłada wprowadzenie zmian w sposobie sprawowania nadzoru pedagogicznego. W stosunku do obecnego sposobu sprawowania nadzoru pedagogicznego przewiduje się następujące zmiany:
1) zmiana przepisów upoważniających ministra właściwego ds. oświaty i wychowania do wydania rozporządzenia określającego wymagania stawiane szkołom i placówkom. Nastąpi rezygnacja z opisu tych wymagań na poziomie podstawowym i wysokim. Przyjęcie rozwiązań, które mają pomóc szkołom i placówkom zobowiązanym w realizacji tych wymagań i uzyskać potrzebne wsparcie ze strony organów nadzoru pedagogicznego;
2) odstąpienie od wyciągania sankcji w postaci przeprowadzenia w szkole lub placówce przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny ponownego badania spełniania wymagań, nie później niż w terminie 3 lat od dnia przekazania dyrektorowi wyników nadzoru pedagogicznego, w którym stwierdzono niespełnienie wymagań;
3) wprowadzenie możliwości wydania polecenia w formie decyzji, przez organ nadzoru pedagogicznego organowi prowadzącemu oraz dyrektorowi szkoły lub placówki publicznej, mającego na celu usunięcie uchybień polegających na prowadzeniu działalności niezgodnej z przepisami.
Przekazywanie innym podmiotom do prowadzenia szkół i przedszkoli – nowe zasady
Projekt przewiduje zmianę zasad, na podstawie których będzie odbywało się przekazywanie prowadzenia przedszkoli i szkół publicznych osobom prawnym niebędącym jednostkami samorządu terytorialnego (JST) oraz osobom fizycznym. Niedozwolone będzie przekazanie przez JST prowadzenia ostatniego przedszkola lub szkoły samorządowej prowadzonej przez daną jednostkę. Aktualnie zdarza się, że samorządy rezygnują całkowicie z prowadzenia przeszkoli lub szkół, co jest sprzeczne z nałożonymi na nie obowiązkami związanymi z realizacją zadań oświatowych. Projekt ustawy zakłada, że przekazanie prowadzenia będzie możliwe jedynie z dniem 1 września danego roku.
Rezygnacja z obowiązku przekształcania oddziałów przedszkolnych działających przy szkołach podstawowych
Aktualne przepisy zakładają, że od 1.9.2019 r. z mocy prawa nastąpi przekształcenie oddziałów przedszkolnych funkcjonujących przy szkołach podstawowych w przedszkola, które będą funkcjonować ze szkołami podstawowymi w ramach zespołów szkolno-przedszkolnych. Omawiany projekt ustawy zakłada odejście od takiego rozwiązania.
W dalszym ciągu lokale, w których będą funkcjonowały oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych trzeba będzie dostosować do wymagań ochrony przeciwpożarowej, które zostaną określone szczegółowo w nowym rozporządzeniu już po wejściu w życie planowanej ustawy. Zakładać należy, że będą one analogiczne do tych, które są określone obecnie w rozporządzeniu MEN z 31.12.2014 r. w sprawie wymagań ochrony przeciwpożarowej, jakie musi spełniać lokal, w którym jest prowadzone przedszkole utworzone w wyniku przekształcenia oddziału przedszkolnego lub oddziałów przedszkolnych zorganizowanych w szkole podstawowej (Dz.U. z 2015 r., poz. 20). Organy prowadzące będą miały na to czas do 31.8.2022 r.
