Nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

Ustalenie faktycznego płatnika składek

Najwięcej wątpliwości budzi art. 38a ustawy systemowej. Zgodnie z tym przepisem ZUS może po przeprowadzeniu kontroli lub postępowania wyjaśniającego stwierdzić, że faktycznie płatnikiem składek na ubezpieczenia jest inny podmiot niż ten, który dokonał zgłoszenia do ubezpieczeń. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje wówczas decyzję, którą doręcza podmiotowi zgłaszającemu ubezpieczonych do ubezpieczeń społecznych oraz ustalonemu przez ZUS płatnikowi składek.

Zgodnie z pierwotnym założeniem przepis ten miał mieć wyłącznie zastosowanie w przypadku przejęcia pracowników na podstawie art. 23 ¹ ustawy z 26.6.1974 – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm. – dalej: KP), w ramach tzw. outsourcingu pracowniczego, jeśli faktycznie przejęci pracownicy wykonywali pracę pod nadzorem dotychczasowego pracodawcy, w tym samym miejscu pracy.

Jednak uchwalony przepis daje ZUS praktycznie nieograniczone możliwości, jeśli chodzi o kwestionowanie zbiegu tytułów do ubezpieczeń, np. kilku umów zlecenia. W rezultacie ustalenia przez ZUS, np. że płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne w całości z tytułu obu umów zlecenia, faktycznie powinien być podmiot, który jako pierwszy dokonał zgłoszenia do ubezpieczeń, będzie on zobowiązany korygować dokumenty rozliczeniowe oraz opłacić zaległe składki na ubezpieczenia społeczne, ponieważ nie będzie możliwości przeksięgowania składek z konta tego drugiego podmiotu, skoro opłacał on tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Należy wskazać, że podczas procedowania projektu nowelizacji były zgłaszane wątpliwości odnośnie do wydawania przez ZUS decyzji administracyjnej w razie sporu dotyczącego ustalenia płatnika składek. Kwestia ważności umowy zlecenia jako tytułu do ubezpieczeń powinna być wyłącznie rozstrzygana przez sąd.

ZUS może ustalić, kto był płatnikiem także za okres wsteczny

Nie do zaakceptowania są również przepisy przejściowe. Na podstawie art. 5 ustawy nowelizującej, powołany przepis będzie miał zastosowanie również do składek nienależnie opłaconych przez podmiot, który zgłosił ubezpieczonych do ubezpieczeń społecznych, przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i nieprzedawnionych na dzień jej wejścia w życie. Zatem ZUS będzie mógł stwierdzić za okres wsteczny (nawet do 5 lat), że płatnikiem składek jest inna firma niż ta, która dokonała zgłoszenia do ubezpieczeń.

Zarówno firma, która dokonała zgłoszenia do ubezpieczeń, jak i podmiot, który został uznany przez ZUS za płatnika składek, mogą wnieść od decyzji ZUS odwołanie do sądu na zasadzie art. 83 ust. 2 w zw. z ust. 1a ustawy systemowej, w terminie miesiąca od dnia jej doręczenia.

Po uprawomocnieniu się decyzji, ZUS sporządzi za tego płatnika z urzędu dokumenty związane z ubezpieczeniami społecznymi za okres wskazany w decyzji. Jeżeli podmiot zgłaszający ubezpieczonych do ubezpieczeń społecznych wypłacał świadczenia podlegające rozliczeniu w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne za okres wskazany w decyzji, sporządzane przez ZUS ww. dokumenty uwzględniają te świadczenia.

Składki nienależnie opłacone przez podmiot zgłaszający ubezpieczonych do ubezpieczeń społecznych za okres wskazany w decyzji, ZUS zalicza z urzędu na poczet należności z tytułu składek płatnika składek. Zakład dokonuje zaliczenia ustalonej do zaliczenia kwoty na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku na poczet przyszłych składek. W tym przypadku przepis art. 24 ust. 6a-6f, dotyczący zwrotu nadpłaconych składek nie będzie miał zastosowania. Oznacza to, że podmiot, który dokonał zgłoszenia do ubezpieczeń nie będzie miał możliwości uzyskania zwrotu nadpłaty, z tytułu wykazania wypłaconych świadczeń podlegających rozliczeniu w ciężar składek (np. zasiłki chorobowe, czy macierzyńskie).

Kwotę do zaliczenia na poczet należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ustala się dla okresów rozliczeniowych wskazanych w decyzji, dla wszystkich ubezpieczonych płatnika składek, zgłoszonych za dany okres rozliczeniowy przez podmiot zgłaszający ubezpieczonych do ubezpieczeń społecznych według określonego w ustawie wzoru.

Termin przedawnienia należności z tytułu składek

Nowelizacja ujednoliciła także termin przedawnienia należności z tytułu składek wynikających z decyzji odpowiedzialności osoby trzeciej lub następcy prawnego – wynosi on 5 lat, co wynika wprost z art. 24 ust. 5d ustawy systemowej. W myśl tego przepisu przedawnienie należności z tytułu składek wynikających z decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej lub następcy prawnego następuje po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym decyzja została wydana. Z uwagi na te rozbieżności, pojawiały się wątpliwości odnośnie do terminu przedawnienia należności z tytułu składek – czy jest to termin 3-letni wynikający z Ordynacji podatkowej, czy termin 5-letni.

Znowelizowany przepis art. 31 ustawy systemowej odsyła obecnie tylko do art. 118 § 1 Ordynacji podatkowej. Dotychczas przepis art. 31 ustawy systemowej odsyłał do całego art. 118 Ordynacji podatkowej (w tym także do § 2 tego przepisu jest mowa o 3-letnim terminie przedawnienia, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym została doręczona decyzja o odpowiedzialności osoby trzeciej).

Kiedy ZUS już nie wydaje interpretacji

Po zmianie przepisów nie ma już możliwości uzyskania interpretacji ZUS, jeśli wcześniej w tym zakresie została przeprowadzona kontrola.

Stosownie do treści art. 83d ust. 2 ustawy nie wydaje się interpretacji indywidualnych w zakresie tych elementów stanu faktycznego, które w dniu złożenia wniosku o interpretację są przedmiotem toczącego się postępowania wyjaśniającego lub kontroli albo gdy w tym zakresie sprawa została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji ZUS.

Zaświadczenie o niezaleganiu w opłacaniu składek

Obecnie wydruki elektroniczne, wygenerowane z PUE ZUS mają taką samą moc prawną jak zaświadczenia wystawione przez ZUS w postaci papierowej.

Zgodnie z treścią art. 50 ust. 4a i 4b ustawy, zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek oraz decyzje o odmowie wydania zaświadczenia o niezaleganiu wydane przez ZUS w postaci dokumentu elektronicznego opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym mogą być wykorzystywane w formie wydruku przez płatnika składek, który je uzyskał.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych umożliwia weryfikację zaświadczenia lub decyzji, o których mowa wyżej, przez udostępnioną przez ZUS stronę internetową, po podaniu:

1) danych identyfikujących zaświadczenie albo decyzję; 2) typu identyfikatora płatnika składek i jego numeru;

3) daty wydania zaświadczenia lub decyzji.

Wydruki te, mają moc zrównaną z mocą dokumentów wydawanych przez ZUS, jeżeli zawierają wyżej wymienione dane, umożliwiające ich weryfikację w sposób określony w tym przepisie.

Można zatem posługiwać się ww. dokumentami elektronicznymi w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego.

Indywidualny numer rachunku składkowego

Od 1.1.2018 r. płatnicy składek będą dokonywali wpłat z tytułu składek w formie jednego przelewu. Każdy przedsiębiorca będzie miał przydzielony indywidualny numer rachunku składkowego.

Do 31.12.2017 r. ZUS jest zobowiązany wygenerować numery rachunków składkowych, i zewidencjonować je na kontach płatników składek wpisanych do Centralnego Rejestru Płatników Składek. Do 31.12.2017 r. ZUS przekaże informacje o numerach rachunków składkowych płatnikom składek, którzy opłacają należności z tytułu składek, w postaci papierowej za pośrednictwem operatora pocztowego jako przesyłkę rejestrowaną lub – w przypadku płatników składek, którzy w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez ZUS utworzyli profil informacyjny – udostępni numery rachunków składkowych w tym systemie. Jeżeli płatnicy składek nie otrzymają informacji o numerach rachunków składkowych w terminie do 31.12.2017 r., są obowiązani zwrócić się do właściwej jednostki ZUS o jej przekazanie przed najbliższym terminem opłacania składek.

Numery rachunków składkowych wygenerowane przez ZUS do 31.12.2017 r. będą aktywne od 1.1.2018 r.

Podsumowanie

Podsumowując nowelizacja ustawy systemowej wprowadziła szereg zmian korzystnych dla przedsiębiorców (przelew na jeden rachunek zamiast na cztery, zrównanie mocy prawnej zaświadczenia o niezaleganiu w formie papierowej i w formie elektronicznej). Jednak należy negatywnie ocenić możliwość ustalania przez ZUS w drodze decyzji, który podmiot jest faktycznie płatnikiem składek i to za okres kilku lat wstecz, jak również brak możliwości uzyskania interpretacji przepisów po przeprowadzeniu przez ZUS kontroli.