Projekt nowelizacji wpłynąłby w sposób istotny na obecny kształt przepisów regulujących zasady funkcjonowania systemu oświaty, ponieważ dotyczyłby m.in.:

  1. ogólnych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych, w tym upoważnień dla ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego do uregulowania w drodze rozporządzenia szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów odpowiednio w szkołach publicznych oraz w publicznych szkołach i placówkach artystycznych (dodany rozdział 3a),
  2. ogólnych warunków przeprowadzania egzaminów zewnętrznych: sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie, w tym upoważnień dla ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania do uregulowania w drodze rozporządzeń: szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego oraz szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje z zawodzie (dodany rozdział 3b),
  3. sprawowania i organizacji nadzoru pedagogicznego,
  4. zadań organu prowadzącego szkołę w zakresie zapewnienia obsługi prawnej szkoły,
  5. funkcjonowania szkół prowadzących kształcenie zawodowe,
  6. finansowania zajęć realizowanych przez nauczycieli w ramach projektów unijnych,
  7. liczby dzieci w oddziałach I–III szkół podstawowych,
  8. zasad wyboru rad rodziców,
  9. dofinansowania do podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych dla uczniów z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, w ramach programów rządowych,
  10. wypoczynku dzieci i młodzieży oraz zasad jego organizowania i nadzorowania.

Projekt był oczywiście poddany konsultacjom społecznym i uzgodnieniom międzyresortowym. Część uwag zgłaszanych na tych etapach procedowania projektu została uwzględniona. Z ważniejszych kwestii, które były przedmiotem uwag warto zwrócić uwagę, że:

  1. planowana, w przekazanej do konsultacji publicznych wersji projektu ustawy, zmiana polegająca na wprowadzeniu w art. 6 ustawy o systemie oświaty nowego ust. 1a, dotyczącego maksymalnej liczby dzieci pozostających pod opieką jednego nauczyciela w wychowaniu przedszkolnym została wycofana z projektu,
  2. wprowadzono przepis ułatwiający prawidłowe wydatkowanie środków z dotacji przekazywanych przez JST dla szkół ,,niesamorządowych”; zmiana brzmienia art. 80 ust. 3d i art. 90 ust. 3d SysOśwU umożliwi finansowanie z dotacji również wydatków na zadania przewidziane w art. 5 ust. 7 SysOśwU; postulowana zmiana została wprowadzona jako odpowiedź na uwagi zgłaszane w konsultacjach i potwierdza dotychczasową praktykę w interpretacji tego przepisu; zatem po wejściu w życie nowelizacji podmioty kontrolujące ,,niesamorządowe” szkoły nie będą mogły kwestionować wydatków na:
    a) zapewnienie warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki;
    b) wykonywanie remontów obiektów szkolnych oraz zadań inwestycyjnych w tym zakresie,
    c) zapewnienie obsługi administracyjnej, finansowej, w tym w rachunkowości,
    d) wyposażenie szkoły lub placówki w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji programów nauczania, programów wychowawczych, przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów oraz wykonywania innych zadań statutowych.

Projekt ustawy został przejęty przez Radę Ministrów 25.11.2014 r. i następnego dnia skierowany do Sejmu. Planowany termin wejścia w życie przepisów to 31.3.2015 r.

Nowe przepisy dotyczące zasad oceniania i klasyfikowania uczniów

Głównym celem nowelizacji było wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24.9.2013 r. (sygn. akt K 35/12). Trybunał Konstytucyjny stwierdził w nim niezgodność z Konstytucją RP art. 22 ust. 2 pkt 4 SysOśwU zgodnie z którym, minister właściwy ds. oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia warunki i sposób oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów. W uzasadnieniu wyroku skład orzekający TK podkreślił, że istota zagadnień związanych z konstytucyjnym prawem do nauki, które obejmuje również zasady oceniania, klasyfikowania i promowania oraz warunki przeprowadzania sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych – powinna zostać okreś­lona bezpośrednio w ustawie. W aktualnym stanie prawnym powyższe kwestie są regulowane rozporządzeniem MEN z 30.4.2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. z 2007 r. Nr 83, poz. 562 ze zm.). Derogacja delegacji ustawowej tj. art. 22 ust. 2 pkt 4 SysOśwU oznacza, że traci moc również akt wykonawczy wydany na podstawie tego przepisu, co nastąpi z upływem osiemnastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku TK w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, tj. z dniem 9.4.2015 r. W związku z powyższym projekt noweli przewiduje przeniesienie przepisów rozporządzenia do ustawy przez dodanie Rozdziału 3a – Ocenianie, klasyfikowanie i promowanie uczniów w szkołach publicznych, obejmującego nowoprojektowane art. 44a–44zr, oraz Rozdziału 3b – Sprawdzian, egzamin gimnazjalny i egzamin maturalny oraz egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie obejmującego nowoprojektowane art. 44zs–44zzzx.

W zasadzie nowododany rozdział 3a powtarza regulacje z rozporządzenia jednakże w przepisach rangi ustawowej doprecyzowano, że oceny są jawne dla ucznia i jego rodziców; w szkole policealnej oceny są jawne dla ucznia (nowododany art. 44e ust. 2 SysOśwU).

Jeżeli chodzi o przepisy rozdziału 3b – Sprawdzian, egzamin gimnazjalny i egzamin maturalny oraz egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie, to w generalnie w projekcie ustawy nie proponuje się nowych rozwiązań w tym zakresie. Dyrektorzy szkół powinni zwrócić uwagę na nowoprojektowany art. 44zzs. SysOśwU, którypotwierdza, że za organizację i przebieg sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego lub egzaminu maturalnego w danej szkole odpowiada dyrektor tej szkoły. Do przeprowadzenia sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego lub egzaminu maturalnego w danej szkole dyrektor szkoły będzie powoływał szkolny zespół egzaminacyjny, którego będzie przewodniczącym z mocy przepisu ustawy. Nieobecności w szkole przewodniczącego zespołu z powodu choroby lub z innych ważnych przyczyn uniemożliwiających udział w sprawdzianie, egzaminie gimnazjalnym lub egzaminie maturalnym nie powoduje, że z „automatu” zadania dyrektora – przewodniczącego komisji – przejmie wicedyrektor szkoły lub nauczyciel wyznaczony do zastępowania przez organ prowadzący na podstawie art. 39 ust. 7 SysOśwU. Projektowany przepis art. 44zzs SysOśwU do zastępowania chorego dyrektora wymaga dodatkowej czynności – wskazania przez dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej osoby zastępującej.

Ponadto wprowadza się nowe przepisy regulujące tryb, w jakim może nastąpić unieważnienie pracy egzaminacyjnej w przypadku stwierdzenia podczas:

  1. trwania egzaminu niesamodzielnego rozwiązywania zadań przez ucznia albo absolwenta, lub wniesienia lub korzystania przez ucznia albo absolwenta w sali egzaminacyjnej z urządzenia telekomunikacyjnego albo materiałów lub przyborów pomocniczych niewymienionych w komunikacie, lub zakłócania przez ucznia albo absolwenta prawidłowego przebiegu odpowiedniej części egzaminu gimnazjalnego, albo części ustnej (nowododany art. 44 zzv SysOśwU);
  2. sprawdzania pracy egzaminacyjnej przez egzaminatora maturalnego niesamodzielnego rozwiązania zadań przez ucznia albo absolwenta, albo wystąpienia w pracy egzaminacyjnej ucznia albo absolwenta jednakowych sformułowań wskazujących na udostępnienie rozwiązań innemu uczniowi albo absolwentowi lub korzystanie z rozwiązań innego ucznia albo absolwenta (nowododany art. 44 zzw SysOśwU).

Jeżeli do stwierdzenia nieprawidłowości dojdzie w czasie egzaminu przewodniczący szkolnego zespołu egzaminacyjnego, czyli dyrektor szkoły, będzie zobowiązany przerwać i unieważnić temu uczniowi albo absolwentowi odpowiednio daną część sprawdzianu albo dany zakres albo poziom odpowiedniej części egzaminu gimnazjalnego (maturalnego). Jeżeli zostanie stwierdzona niesamodzielność pracy ucznia albo absolwenta w trakcie sprowadzania prac, to dyrektor okręgowej komisji egzaminacyjnej przekazuje, za pośrednictwem dyrektora szkoły,uczniowi lub jego rodzicom albo absolwentowi, pisemną informację o zamiarze unieważnienia temu uczniowi albo absolwentowi danej części egzaminu. Dyrektor szkoły niezwłocznie przekazuje tę informację uczniowi lub jego rodzicom albo absolwentowi. Uczeń lub jego rodzice albo absolwent będą mieli prawo złożyć wniosek o wgląd do dokumentacji, na podstawie której dyrektor okręgowej komisji egzaminacyjnej zamierza unieważnić część egzaminu. Termin na złożenie wniosku to 2 dni robocze od dnia otrzymania informacji. W terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku, dyrektor okręgowej komisji egzaminacyjnej będzie zobowiązany umożliwić uczniowi lub jego rodzicom albo absolwentom zapoznanie się z pracą oraz złożenie wyjaśnień. Po upływie 7-dniowego terminu i po zapoznaniu się z wyjaśnieniami, jeżeli zostaną złożone, dyrektor okręgowej komisji podejmuje decyzję co do unieważniania. Uczeń lub jego rodzice albo absolwent, w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania informacji o unieważnieniu będzie mógł wnieść do Dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, za pośrednictwem dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej, zastrzeżenia do rozstrzygnięcia dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej. Decyzja dyrektora CKE jest ostateczna i nie przysługuje od niej odwołanie do sądu administracyjnego.

Doprecyzowanie obowiązków organów prowadzących wobec szkół

Stosownie do art. 5 ust. 7 pkt 3 SysOśwU organ prowadzący szkołę lub placówkę odpowiada za jej działalność. Do zadań organu prowadzącego szkołę lub placówkę należy w szczególności zapewnienie obsługi administracyjnej, finansowej, w tym w zakresie wykonywania czynności, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2–6 ustawy o rachunkowości i organizacyjnej szkoły lub placówki. Choć przepis art. 5 ust. 7 pkt 3 SysOśwU nie wymienia w sposób bezpośredni obsługi prawnej, to dokonując wykładni systemowej należy stwierdzić, że zapewnienie obsługi prawnej też mieści się w zakresie tego przepisu. Jednakże część organów prowadzących kwestionowała taką praktykę czy też próby korzystania z usług radców prawnych zatrudnionych w JST. W związku z powyższym projekt doprecyzowuje brzmienie wskazanego przepisu przez dodanie wyrazu „obsługi prawnej”.

Zmiany w organizacji i sprawowaniu nadzoru pedagogicznego

W aktualnym stanie prawnym wymagania, których poziom spełniania przez szkoły i placówki oświatowe jest oceniany w procesie ewaluacji zewnętrznej przez organy sprawujące nadzór pedagogiczny określa rozporządzenie MEN z 7.10.2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. Nr 168, poz. 1324 ze zm.). Projekt ustawy nowelizującej zakłada przeniesie wymagań stawianych szkołom do aktu rangi ustawowej (nowododany art. 21a SysOśwU) jednocześnie wskazując na dokładne wytyczne zgodnie z którymi minister właściwego do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia część wymagań wobec szkół i placówek pozwalających na badanie jakości ich pracy. W świetle nowoprojektowanego art. 21a SysOśwU szkoły i placówki będą zobowiązane podejmować niezbędne działania w celu tworzenia optymalnych warunków realizacji działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej, zapewnienia każdemu uczniowi warunków niezbędnych do jego rozwoju, podnoszenia jakoś­ci pracy szkoły lub placówki i jej rozwoju organizacyjnego. Działania, podejmowane przez szkoły będą dotyczyły:

  1. efektów w zakresie kształcenia, wychowania i opieki oraz realizacji celów i zadań statutowych,
  2. organizacji procesów kształcenia, wychowania i opieki,
  3. tworzenia warunków do rozwoju i aktywności uczniów,
  4. współpracy z rodzicami i środowiskiem lokalnym,
  5. zarządzania.

Jednocześnie projekt przewiduje zmianę art. 33 SysOśwU w ten sposób, że wskazuje, iż nadzór pedagogiczny będzie polegał na:

  1. obserwowaniu, analizowaniu i ocenianiu przebiegu procesów kształcenia i wychowania oraz efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek;
  2. ocenianiu stanu i warunków działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek;
  3. udzielaniu pomocy szkołom i placówkom, a także nauczycielom w wykonywaniu ich zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych.

Istotne zmiany projekt przewiduje również w kwestii wzmocnienia roli nadzoru pedagogicznego w podnoszeniu jakości pracy szkół i placówek. Celem projektodawców było zwiększenie zaangażowania podmiotów zewnętrznych w działania związane w wykorzystaniem wyników nadzoru pedagogicznego. W związku z powyższym rozszerza się kompetencje stanowiące rady pedagogicznej o ustalanie sposobu wykorzystania wyników nadzoru pedagogicznego, w tym sprawowanego nad szkołą lub placówką przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny, w celu doskonalenia pracy szkoły lub placówki (nowododany art. 41 ust. 1 pkt 6 SysOśwU). Tożsamą zmianę przewiduje się również w stosunku do rady rodziców. Zgodnie z nowoprojektowanym art. 54 ust. 2 pkt 4 rada rodziców będzie opiniowała projekt sposobu wykorzystania wyników nadzoru pedagogicznego, sprawowanego nad szkołą lub placówką przez organ nadzoru pedagogicznego. Podobne uprawnienie zyskuje samorząd uczniowski (zmiana art. 55 ust. 5a SysOśwU).

Jednocześnie zostanie nałożony na organ wykonawczy JST obowiązek przedstawiania organowi stanowiącemu JST informacji o wynikach nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez kuratora oświaty lub właściwego ministra w szkołach i placówkach, których prowadzenie należy do zadań własnych JST lub wpisanych do ewidencji, o której mowa w art. 82 ust. 1 (art. 5a ust. 4 SysOśwU). Jeżeli projekt wejdzie w życie w proponowanym kształcie, to organ wykonawczy JST będzie zobowiązany przedstawić informacje o wynikach nadzoru wraz z informacjami o wynikach sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie, z uwzględnieniem działań podejmowanych przez szkoły nakierowanych na kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w szkołach tych typów, których prowadzenie należy do zadań własnych JST, w terminie do dnia 31 października danego roku.

Obserwacja zajęć z kuratorium bez obowiązku powiadamiania

W aktualnym stanie prawnym nauczyciele zatrudnieni w organach nadzoru pedagogicznego wykonujący czynności z zakresu nadzoru pedagogicznego mają prawo wstępu w charakterze obserwatora na zajęcia dydaktyczne, wychowawcze, opiekuńcze i inne zajęcia organizowane przez szkołę lub placówkę, po uprzednim powiadomieniu dyrektora szkoły lub placówki. Dotychczasowe doświadczenia pracowników nadzoru pedagogicznego pokazują, że prawo wstępu na ww. zajęcia bez konieczności wcześniejszego powiadamiania dyrektora szkoły/placówki może mieć istotny wpływ na dokonanie obiektywnej oceny pracy szkoły/placówki. Nowelizacja art. 33 ust. 3 SysOśwU zamierza do zniesienia obowiązku uprzedniego powiadamiania dyrektora szkoły lub placówki o zamiarze przeprowadzenia czynności nadzoru pedagogicznego.

Warto również zwrócić uwagę na nowelizację art. 33 ust. 4–6 SysOśwU, zgodnie z którym pracownicy kuratoriów oświaty, realizujący zadania z nadzoru pedagogicznego, mogą wydawać dyrektorom szkół i placówek doraźne zalecenia oraz zgłaszać uwagi i wnioski wynikające z przeprowadzonych czynności. Dyrektor szkoły lub placówki w ciągu 7 dni od dnia otrzymania zaleceń, uwag i wniosków, może zgłosić wobec nich zastrzeżenia do organu sprawującego nadzór pedagogiczny. W przypadku nieuwzględnienia zastrzeżeń przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny, dyrektor szkoły lub placówki jest obowiązany powiadomić ten organ o realizacji zaleceń, uwag i wniosków w terminie 30 dni. Wadą istniejących przepisów jest brak możliwości wyznaczania dyrektorowi szkoły lub placówki terminu usunięcia stwierdzonych uchybień. Jedynie w przypadku nieuwzględnienia zastrzeżeń przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny dyrektor szkoły lub placówki jest obowiązany – w terminie 30 dni – powiadomić ten organ o realizacji zaleceń, uwag i wniosków. Jeżeli zatem dyrektor nie złoży zastrzeżeń, żądanie powiadomienia o realizacji zaleceń, uwag i wniosków, skierowane do dyrektora szkoły, nie ma podstawy prawnej. W związku z powyższym w projekcie proponuje się nadać nowe brzmienie art. 33 ust. 4 SysOśwU, stosownie do którego nauczyciele – wizytatorzy będą mogli wydawać dyrektorom szkół i placówek zalecenia wraz z określeniem terminu ich realizacji. Przepis art. 33 ust. 5 SysOśwU doprecyzowano w ten sposób, że wskazano iż uprawnienia dyrektora szkoły do zgłoszenia zastrzeżeń ogranicza się tylko do zaleceń, a nie jak w obowiązującym stanie prawnym do wniosków i uwag. Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 33 ust. 6 SysOśwU dyrektor szkoły lub placówki, w terminie 30 dni od dnia otrzymania zaleceń, a w przypadku, wniesienia zastrzeżeń, w terminie 30 dni od dnia otrzymania pisemnego zawiadomienia o ich nieuwzględnieniu, jest obowiązany powiadomić:

  1. organ sprawujący nadzór pedagogiczny o sposobie realizacji zaleceń,
  2. organ prowadzący szkołę lub placówkę o otrzymanych zaleceniach oraz o sposobie ich realizacji.

Szczególną uwagę dyrektorzy szkół powinni zwrócić na proponowane nowe brzmienie art. 34 ust. 2 SysOśwU dotyczącego możliwości odwołania dyrektora szkoły lub placówki z końcem albo w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia. Na podstawie ww. przepisów organ sprawujący nadzór pedagogiczny – w przypadku stwierdzenia niedostatecznych efektów kształcenia lub wychowania w szkole lub placówce albo niespełniania na poziomie podstawowym wymagań, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 21a ust. 3 SysOśwU – poleci dyrektorowi szkoły lub placówki opracowanie, w uzgodnieniu z organem prowadzącym, programu i harmonogramu działań naprawczych. Organ sprawujący nadzór pedagogiczny będzie zobowiązany wystąpić do organu prowadzącego szkołę lub placówkę z wnioskiem o odwołanie dyrektora szkoły lub placówki z końcem albo w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia w sytuacji, gdy dyrektor szkoły lub placówki nie opracuje lub nie wdroży, w określonych w harmonogramie terminach, programu działań naprawczych albo nie uwzględni w tym programie zgłoszonych uwag i wniosków. Wniosek w tej sprawie będzie wiążący dla organu prowadzącego.

Zmiany powoływania i odwoływania ze stanowiska dyrektorów publicznych szkół i placówek prowadzonych przez ministrów

Nowelizacja ustawy wprowadza zmiany w zakresie powoływania i odwoływania ze stanowiska dyrektorów szkół i placówek prowadzonych przez organy, o których mowa w art. 5 ust. 3b, ust. 3c i ust. 3d, tj. czyli przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz ministra właściwego do spraw rolnictwa. W art. 36a SysOśwU proponuje się dodanie ust. 1a, zgodnie z którym na stanowisko dyrektora publicznej placówki doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym, publicznej placówki doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych oraz publicznej placówki doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych, którzy nauczają w szkołach rolniczych powołuje właściwy minister prowadzący placówkę. W przypadku tych placówek nie będą stosowane przepisy art. 36a ust. 2–16 SysOśwU. Do powołania na stanowisko dyrektora takiej placówki będzie się stosować przepisy KP o powołaniu.

Kandydata na stanowisko dyrektora placówki „ministerialnej” będzie się wyłaniać w drodze konkursu (36a ust. 1b SysOśwU). Jeżeli do konkursu nie zgłosi się żaden kandydat albo w wyniku konkursu nie wyłoniono kandydata, właściwy minister prowadzący placówkę, powołuje na stanowisko dyrektora placówki ustalonego przez siebie kandydata (36a ust. 1c SysOśwU). Warto zwrócić uwagę, że w przypadku powoływania dyrektorów placówek „ministerialnych” nie będzie obowiązku zasięgania w tej sprawie opinii kuratora oświaty, który nie posiada kompetencji nadzorczych wobec placówek centralnych. Nie istnieje zatem uzasadnienie potrzeby uzyskania opinii ww. organu w sytuacji odwoływania dyrektora placówki centralnej.

Liczba uczniów w oddziałach klas I–III

Od 1.9.2014 r. zajęcia edukacyjne w klasach I–III szkoły podstawowej są prowadzone w oddziałach liczących nie więcej niż 25 uczniów (art. 61 ust. 3 SysOśwU w brzmieniu nadanym ustawą z 30.08.2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 1265). Z informacji przekazywanych do resoru oświaty przez organy prowadzące, dyrektorów szkół podstawowych oraz rodziców wynika, że określenie maksymalnej liczby uczniów w oddziałach klas I–III może spowodować wiele problemów organizacyjnych, gdy do oddziału liczącego już 25 uczniów w trakcie roku szkolnego zgłosi się kolejny zamieszkały w jej obwodzie uczeń. W takiej sytuacji dyrektor szkoły publicznej, w świetle art. 20a ust. 2 SysOśwU, powinien podzielić oddział na dwa mniejsze. Powyższy obowiązek może powodować problemy lokalowe lub konieczność dostosowania planu zajęć dydaktycznych. W rezultacie może mieć także wpływ na zmianowość pracy szkoły. W związku z powyższym MEN planuje złagodzić rygory płynące z art. 61 ust. 3 SysOśwU w ten sposób, że w przypadku przyjęcia, w okresie od rozpoczęcia do zakończenia zajęć dydaktycznych do klasy I, II lub III szkoły podstawowej, z urzędu, ucznia zamieszkałego w obwodzie tej szkoły, dyrektor szkoły za zgodą organu prowadzącego szkołę, będzie mógł zwiększyć liczbę uczniów w oddziale, do którego przyjmuje ucznia, ponad liczbę 25 (nowoprojektowany art. 61 ust. 3a SysOśwU). Jeżeli jednak liczba uczniów w oddziale klas I–III zostanie zwiększona, zgodnie z art. 61 ust. 3a SysOśwU, o więcej niż dwóch uczniów, dyrektor szkoły będzie zobowiązany zatrudnić asystenta nauczyciela. Oddział, w którym liczbę uczniów zwiększono zgodnie z 61 ust. 3a SysOśwU, może funkcjonować ze zwiększoną liczbą uczniów w ciągu całego etapu edukacyjnego.

Finansowanie zajęć realizowanych przez nauczycieli w ramach projektów i programów finansowych z udziałem środków europejskich

W aktualnym stanie prawnym dyrektor szkoły, aby móc przydzielić nauczycielowi zatrudnionemu w swojej placówce dodatkowe zajęcia z uczniami, które są finansowane w ramach projektów i programów finansowych z udziałem środków budżetu UE powinien zawrzeć dodatkową umowę cywilnoprawną po uprzednim przeprowadzaniu postępowań określonych w przepisach w sprawie zamówień publicznych. W związku z koniecznością przeprowadzania otwartego konkursu zajęcia, które z założenia mają uzupełniać ofertę szkoły i odpowiadać na potrzeby uczniów danej szkoły, mogą być realizowane przez osoby niepracujące z uczniami danej szkoły. Zmiana przepisów art. 5b SysOśwU, dodanie art. 7e SysOśwU oraz zmiana art. 30 ust. 10b i dodanie art. 35a KN mają właśnie na celu ułatwienia finansowania zajęć realizowanych przez nauczycieli danej placówki w ramach projektów i programów finansowanych z udziałem środków europejskich.

Nowododawany art. 35a KN zakłada, że dyrektor szkoły może przydzielić za zgodą nauczyciela prowadzenie zajęć bezpośrednio z uczniami (wychowankami) lub na ich rzecz, finansowanych ze środków pochodzących z budżetu UE. Podkreślenia wymaga, że zajęcia te nie będą wliczane do tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć nauczyciela.

Jednocześnie w nowododawanym art. 7e SysOśwU zostanie zawarta podstawa prawna zatrudnienia w szkole nauczyciela tylko w celu realizacji zajęć finansowanych ze środków UE, czyli nauczyciela, który nie realizuje w tej szkole obowiązkowego tygodniowego wymiaru godzin dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, posiadającego kwalifikacje określone w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 2 i 3 KN:

  1. rozporządzenie MEN z 12.3.2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1207);
  2. rozporządzenie MKiDN z 20.5.2014 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli szkół artystycznych, placówek kształcenia artystycznego i placówek doskonalenia nauczycieli (Dz.U. z 2014 r. poz. 784).

Nauczyciel taki będzie zatrudniany na zasadach określonych w KP, z tym że za każdą godzinę prowadzenia zajęć będzie otrzymywał wynagrodzenie nie wyższe niż wynagrodzenie za jedną godzinę prowadzenia zajęć, ustalone w sposób określony w art. 35 ust. 3 KN dla nauczyciela dyplomowanego posiadającego wykształcenie wyższe magisterskie i realizującego tygodniowy wymiar zajęć określony w art. 42 KN.

Projektowane rozwiązania określają, że postawą wykonywania pracy polegającej na realizacji zajęć finansowanych ze środków UE przez nauczycieli będzie KP, a nie KN. W ten sposób wprowadza się wyjątek od zasady zatrudniania nauczycieli w oparciu o KN. Potwierdzeniem powyższego wyjątku jest propozycja zmiany art. 5b „Prawa i obowiązki nauczycieli przedszkoli, szkół i placówek określa ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, z zastrzeżeniem art. 7e”. Jeżeli zatem przepisy wejdą w życie zaproponowanym kształcie, w danej szkole będą mogli pracować nauczyciele:

  1. realizujący obowiązkowy tygodniowy wymiar godzin zajęć w danej szkole (zatrudnienie tylko w reżimie KN),
  2. realizujący w danej szkole tylko część tygodniowego wymiaru zajęć, którzy mogą być zatrudnieni w oparciu o KP w celu realizacji zajęć finansowanych z UE (zatrudnienie u tego samego pracodawcy reżimie KN i KP),
  3. realizujący obowiązkowy tygodniowy wymiar godzin zajęć w innej szkole, którzy mogą być zatrudnieni w oparciu o KP w celu realizacji zajęć finansowanych z UE (zatrudnienie u tego samego pracodawcy w reżimie KN i KP),
  4. realizujący obowiązkowy tygodniowy wymiar godzin zajęć w innej szkole, którzy mogą być zatrudnieni w oparciu o KP w celu realizacji zajęć finansowanych z UE (zatrudnienie u dwóch pracodawców – u jednego w reżimie KN u drugiego w reżimie KP).

Zmiany w Karcie Nauczyciela

Obok nowelizacji przepisów SysOśwU przygotowany przez resort edukacji projekt wprowadza również szereg zmian w KN. Przede wszystkim w związku z postulowanym przez MEN ograniczeniem stosowania przepisów KN w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym prowadzonych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych prowadzonych przez ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego oraz publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych, którzy nauczają w szkołach rolniczych, prowadzonych przez ministra właściwego do spraw rolnictwa (art. 2 pkt 1 projektu ustawy nowelizującej). W aktualnym stanie prawnym nauczyciele ci podlegają w pełnym zakresie przepisom KN. Ograniczenie stosowania przepisów KN resort edukacji uzasadnia koniecznością „usprawnienia realizacji zadań przez te placówki”. Z uwagi na fakt, że zadania statutowe placówek prowadzonych przez ww. ministrów są inne niż zadania placówek doskonalenia nauczycieli prowadzonych przez JST, zadania te mogą być w takim samym stopniu realizowane przez nauczycieli-konsultantów oraz przez specjalistów niebędących nauczycielami. Nie ma zatem powodu, aby nauczyciele-konsultanci zatrudnieni w „ministerialnych” placówkach doskonalenia nauczycieli mieli znacząco różne warunki pracy, w tym inny wymiar czasu pracy, niż zatrudnieni w tych placówkach nauczyciele-specjaliści. Jeżeli projekt wejdzie w życie to przepis art. 1 KN ust. 1 pkt 1, czyli przepis określający do jakich nauczycieli KN stosuje się całkowicie, będzie miał następujące brzmienie:

„Art. 1. ust. 1. Ustawie podlegają nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w:
1) publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz zakładach kształcenia i placówkach doskonalenia nauczycieli działających na podstawie SysOśwU, z zastrzeżeniem ust. 2 pkt 1a i 1b oraz pkt 2 lit. a” (zmiany pogrubiono).

Jednocześnie projekt dodaje do art. 1 ust. 2 KN nowy punkt – „1b”, zgodnie z którym przepisom KN będą podlegali w zakresie wskazanym w dalszych przepisach KN nauczyciele zatrudnieni w publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym prowadzanym przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych prowadzonych przez ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego oraz publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych, którzy nauczają w szkołach rolniczych, prowadzonych przez ministra właściwego do spraw rolnictwa, o których mowa odpowiednio w art. 5 ust. 3b pkt 1 lit. b, ust. 3c i ust. 3d ustawy o systemie oświaty. W rezultacie zmiany do ww. grupy nauczycieli znajdą zastosowanie analogiczne przepisy KN jak w przypadku nauczycieli zatrudnionych w Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i okręgowych komisjach egzaminacyjnych, czyli przepisy dotyczące:

  1. uzyskiwania stopni awansu zawodowego,
  2. wynagrodzenia zasadniczego,
  3. nagrody jubileuszowej,
  4. nagród MEN,
  5. nadawania Medalu Komisji Edukacji Narodowej,
  6. prawa do zajmowania mieszkania w budynkach szkolnych i użytkowanych przez szkoły,
  7. uprawnień emerytalnych.

Kwestie dotyczące wysokości i warunków przyznawania dodatków za: wysługę lat, motywacyjnego i służbowego będą określane rozporządzeniem MEN. Planuje się, że nowe warunki pracy i płacy zostaną zaproponowane nauczycielom przedmiotowych placówek do 31.04.2015 r. Jeżeli nauczyciel odmówi przyjęcia warunków, to wtedy nastąpi rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn określonych w art. 20 KN, z upływem 3 miesięcy od dnia, w którym nauczyciel mógł złożyć oświadczenie o nieprzyjęciu warunków (art. 19 projektu nowelizacji). Do czasu przyjęcia nowych warunków pracy i płacy albo rozwiązania stosunku pracy z powodu odmowy ich przyjęcia, do praw i obowiązków ww. nauczycieli, będzie się stosowało dotychczasowe przepisy.