W dniu 23.10.2014 r. Komisje: Infrastruktury oraz Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej wniosły do Sejmu projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz ustawy – Prawo budowlane. Projekt powstał w odpowiedzi na zidentyfikowane zagrożenia wiążące się z ekspansją energetyki wiatrowej w dotychczasowych ramach prawnych. Wspomnieć należy, że lokalizacja i budowa lądowych farm wiatrowych były przedmiotem kontroli Najwyższej Izby Kontroli, która negatywnie oceniła proces ich powstawania. Według opublikowanej Informacji o wynikach kontroli (nr ewid. 131/2014/P/13/189/LWR), „władze gmin decydowały o lokalizacji farm wiatrowych, ignorując społeczne sprzeciwy. Budową elektrowni wiatrowych zainteresowane były w części osoby pełniące funkcje lub zatrudnione w gminach, na których ziemi farmy powstały, a zgody organów gmin na lokalizację elektrowni wiatrowych zostały w większości przypadków uzależnione od sfinansowania przez inwestorów dokumentacji planistycznej lub przekazania na rzecz gminy darowizn.
Z tych właśnie powodów proces powstawania farm przebiegał często w warunkach zagrożenia konfliktem interesów, brakiem przejrzystości i korupcją. Niedookreślone dla tego rodzaju działalności gospodarczej prawodawstwo, a także niejednolita doktryna i orzecznictwo nie gwarantowały w dostatecznym stopniu lokalizowania i budowy elektrowni wiatrowych w sposób bezpieczny dla środowiska i zarazem ograniczający uciążliwość farm dla osób zamieszkałych w ich sąsiedztwie”.
Najwyższa Izba Kontroli wystąpiła do Prezesa Rady Ministrów z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w zakresie (m.in.):
- nowelizacji art. 55 ustawy z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1409 ze zm.) poprzez wprowadzenie wymogu uzyskania ostatecznej decyzji o pozwoleniu na użytkowanie elektrowni wiatrowej przed przystąpieniem do jej użytkowania
- nowelizacji art. 25a ustawy z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 594 ze zm.) w celu wprowadzenia odpowiedzialności radnych za naruszenie tego przepisu,
- określenia dopuszczalnej odległości lokalizacji farm wiatrowych od siedlisk i zabudowań ludzkich.
Ponadto NIK zwróciła uwagę, że w Polsce dopuszczalna odległość elektrowni wiatrowej od zabudowań mieszkalnych jest warunkowana przede wszystkim dopuszczalnym poziomem hałasu. Zgodnie z przepisami pomiary mogą być wykonywane tylko przy słabym wietrze (poniżej 5 m/s), a elektrownie największy hałas generują przy prędkości wiatru wynoszącej 10–12 m/s. W takich warunkach pomiary nie były jednak przeprowadzane. W związku z powyższym NIK skierowała do Ministra Środowiska wniosek o podjęcie inicjatywy legislacyjnej w zakresie:
- zmiany rozporządzenia Ministra Środowiska z 14.6.2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2014 r. poz. 112) poprzez określenie dopuszczalnych poziomów hałasu infradźwiękowego w środowisku,
- określenia metodologii oceny poziomu hałasu emitowanego przez elektrownie wiatrowe w czasie ich optymalnej eksploatacji.
Zmiany zaproponowane w omawianym projekcie mają nieco innych charakter od postulowanych przez NIK. Jednym z założeń nowelizacji ustawy z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 647 ze zm.) jest przyjęcie negocjacyjnego trybu ustalenia lokalizacji elektrowni wiatrowych przy akceptacji zainteresowanej społeczności.
Zmiany w procedurze sporządzania studium wprowadzają nowe obowiązki zwiększające jawność postępowania i wiedzę społeczności lokalnych o planowanych działaniach oraz ich konsekwencjach, np. obowiązek dołączenia do projektu studium prognozy oddziaływania na środowisko. Wniosek w sprawie uwzględnienia w projekcie studium przedsięwzięcia, które może znacząco oddziaływać na środowisko, powinien zawierać podstawowe informacje o planowanym przedsięwzięciu, w szczególności dotyczące funkcji i wielkości planowanej inwestycji oraz jej oddziaływania na środowisko, w tym bezpieczeństwo i zdrowie człowieka; a w przypadku obiektów, o których mowa w art. 10 ust. 2a, we wniosku należy wskazać planowaną moc obiektów wytwarzających energię z OZE.
Takim samym wymogom musi odpowiadać wniosek dotyczący uwzględnienia w projekcie planu miejscowego przedsięwzięcia, które może znacząco oddziaływać na środowisko.
W konsekwencji w planie miejscowym określa się w zależności od potrzeb granice terenów pod budowę obiektów, o których mowa w art. 10 ust. 2a, oraz granice ich stref oddziaływania związanych z ograniczeniami w zabudowie, zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu oraz występowaniem znaczącego oddziaływania tych urządzeń na środowisko.
Na uwagę zasługuje rozwiązanie zawarte w projektowanym art. 36 ust. 1a–3a, dotyczące roszczeń odszkodowawczych, w przypadku gdy uchwalenie lub zmiana planu miejscowego następuje wskutek uwzględnienia wniosku w sprawie umożliwienia lokalizowania obiektów, o których mowa w art. 10 ust. 2a. W takiej sytuacji, jeżeli korzystanie z nieruchomości lub jej części, bez względu na objęcie ich planem miejscowym, w sposób zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może żądać od wnioskodawcy:
- odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę albo
- wykupienia nieruchomości lub jej części.
Realizacja roszczeń odszkodowawczych może nastąpić również w drodze zaoferowania przez wnioskodawcę właścicielowi albo użytkownikowi wieczystemu nieruchomości zamiennej. Z dniem zawarcia umowy zamiany roszczenia wygasają.
Te regulacje stanowią wyjątek od ogólnej zasady obciążającej gminę odpowiedzialnością odszkodowawczą za negatywne skutki uchwalenia planu miejscowego albo jego zmiany.
Roszczenia odszkodowawcze można zgłaszać w terminie 5 lat od dnia, w którym plan miejscowy albo jego zmiana stały się obowiązujące. Wykonanie obowiązku wynikającego ze wskazanych roszczeń powinno nastąpić w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku, chyba że strony postanowią inaczej. W przypadku opóźnienia w wypłacie odszkodowania lub w wykupie nieruchomości właścicielowi albo użytkownikowi wieczystemu nieruchomości przysługują odsetki ustawowe.
Aby usprawnić przebieg prac planistycznych, przepis art. 14 ust. 5a–5c dopuszcza jednoczesne sporządzanie planu miejscowego lub jego zmiany i zmiany studium. W takiej sytuacji uchwała o przystąpieniu do sporządzania zmiany studium określa zakres merytoryczny i cel planowanych zmian, w sposób zapewniający zgodność sporządzanego planu miejscowego ze studium. Uchwalenie zmiany studium następuje przed wyłożeniem do publicznego wglądu projektu planu miejscowego lub jego zmiany.
Wskutek wprowadzenia zasady, że lokalizacja obiektów służących wytwarzaniu energii z OZE o mocy przekraczającej 40 kW dopuszczalna jest wyłącznie na podstawie zapisów w studium i w planie miejscowym, zmianie uległ art. 61 ust. 1, określający warunki wydania decyzji o warunkach zabudowy. Nie jest dopuszczalne wydanie decyzji o warunkach zabudowy, jeżeli wniosek dotyczy inwestycji, o których mowa w art. 10 ust. 2a.
Ustawa nowelizująca przewiduje 3-letni okres przejściowy, w którym właściwe organy gminy dostosują:
- studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy;
- obowiązujące w dniu wejścia w życie ustawy miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego
do wymagań ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w brzmieniu nadanym nowelizacją.
Natomiast do projektów studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub ich zmian, w stosunku do których:
- podjęto uchwałę o przystąpieniu do sporządzania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy lub do sporządzenia bądź zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz
- ogłoszono w prasie miejscowej i przez obwieszczenie o wyłożeniu projektu studium lub planu do publicznego wglądu,
stosuje się przepisy dotychczasowe o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Należy zauważyć, że powyższa regulacja nie wyłącza obowiązku dostosowania studium i planu do nowych przepisów w terminie 3 lat od wejścia w życie ustawy.
W odniesieniu do roszczeń odszkodowawczych wynikających ze zmiany lub uchwalenia planu miejscowego przed dniem wejścia w życie ustawy na skutek uwzględnienia wniosku inwestora w sprawie umożliwienia lokalizowania obiektów służących wytwarzaniu energii z OZE o mocy przekraczającej 100 kW stosuje się przepisy dotychczasowe.
Aby zabezpieczyć realizację celów ustawy nowelizacja wprowadza zasadę, zgodnie z którą nie wszczyna się postępowań, a postępowania wszczęte umarza, w sprawach wydania decyzji o warunkach zabudowy, dotyczących możliwości lokalizacji obiektu służącego wytwarzaniu energii z OZE o mocy przekraczającej 40 kW. Natomiast termin ważności decyzji o warunkach zabudowy, dotyczącej możliwości lokalizacji obiektu służącego wytwarzaniu energii z OZE o mocy przekraczającej 40 kW, wydanych na podstawie przepisów dotychczasowych, wynosi 3 lata od dnia wejścia w życie ustawy (art. 5 ust. 3).
Zmiany obejmą także przepisy ustawy – Prawo budowlane w dotychczasowym stanie prawnym elektrownie wiatrowe nie były przypisane do żadnej kategorii obiektów budowlanych, w wyniku nowelizacji zostaną ujęte w kategorii XXIX – „wolno stojące kominy i maszty, w tym maszty elektrowni wiatrowych”. Ponadto wprowadzony zostanie wymóg, aby do zawiadomienia o zakończeniu budowy obiektu budowlanego lub wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie inwestor dołączył – w przypadku elektrowni wiatrowej – decyzję, o której mowa w art. 14 ustawy z 21.12.2000 r. o dozorze technicznym (Dz.U. z 2013 r. poz. 963 ze zm.), zezwalającą na eksploatację urządzeń technicznych elektrowni wiatrowej.
Prace nad projektem ustawy trwają.
