Zmiany w egzaminie ósmoklasisty

Już od roku szkolnego 2022/2023 egzamin ósmoklasisty będzie przeprowadzany:
1) w terminie głównym:
a) w szkołach dla dzieci i młodzieży oraz w szkołach dla dorosłych, w których nauka kończy się w semestrze wiosennym – w maju,
b) w szkołach dla dorosłych, w których nauka kończy się w semestrze jesiennym – w styczniu;
2) w terminie dodatkowym:
a) w szkołach dla dzieci i młodzieży oraz w szkołach dla dorosłych, w których nauka kończy się w semestrze wiosennym – w czerwcu,
b) w szkołach dla dorosłych, w których nauka kończy się w semestrze jesiennym – w maju.

Oczywiście jest to wyłącznie potwierdzenie mającej miejsce w ostatnich latach praktyki przeprowadzania tego egzaminu w maju – co w ocenie ustawodawcy ma dać uczniom więcej czasu na przygotowanie się do tego egzaminu.

Inna zmiana dotyczy rezygnacji z przeprowadzania od roku szkolnego 2022/2023 egzaminu ósmoklasisty z czwartego przedmiotu obowiązkowego, wybranego spośród przedmiotów: biologia, chemia, fizyka, geografia lub historia. Ma to zapobiec przypadkom, kiedy uczniowie przygotowując się do egzaminu z tego przedmiotu, zaniechaliby należytego nauczania w zakresie pozostałych przedmiotów.

Ustawodawca zdecydował się również na utrzymanie zasady, która miała zastosowanie w ostatnich latach, a polegającej na przeprowadzaniu egzaminu na podstawie wymagań egzaminacyjnych, które stanowią zawężony katalog wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej. Co do zasady egzamin ten jest przeprowadzany na podstawie wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej oraz sprawdza, w jakim stopniu uczeń lub słuchacz spełnia te wymagania (art. 44zs OświatU). Ma to związek z faktem, że w latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024 do tego egzaminu będą przystępowali uczniowie, którzy dużą część swego kształcenia realizowali w warunkach stanu epidemii, a więc realizowali zajęcia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, stąd w ocenie twórców zmian należało określić nową podstawę przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty, która uwzględniałaby skutki realizacji kształcenia w warunkach stanu epidemii. Wymagania egzaminacyjne wykorzystywane w kolejnych latach szkolnych zostaną określone w stosownym rozporządzeniu, które zostanie wydane przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Zmiany w egzaminie maturalnym

Ponieważ w latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024 do egzaminu maturalnego będą przystępowali absolwenci starego ustroju szkolnego (szkoły ponadgimnazjalne) i nowego ustroju szkolnego (szkoły ponadpodstawowe) ustawodawca zdecydował się na ujednolicenie zasad, na podstawie których egzamin ten będzie zdawany. W rezultacie, w latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024 absolwent szkoły ponadpodstawowej i ponadgimnazjalnej będzie zdawał egzamin maturalny i uzyskiwał świadectwo dojrzałości, jeżeli otrzyma z każdego przedmiotu obowiązkowego co najmniej 30% punktów możliwych do uzyskania i przystąpi do egzaminu z co najmniej jednego przedmiotu dodatkowego (a więc na warunkach analogicznych, jak absolwenci szkół ponadgimnazjalnych).

Co więcej, podobnie jak w przypadku egzaminu ósmoklasisty, również egzamin maturalny będzie przeprowadzany w latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024 na podstawie wymagań egzaminacyjnych określonych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania w odpowiednim rozporządzeniu. Natomiast od roku szkolnego 2024/2025 egzamin maturalny będzie przeprowadzany na podstawie:
1) wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 lit. c i d PrOśw – w przypadku absolwentów nowego ustroju szkolnego;
2) wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 2 lit. b OświatU, w brzmieniu obowiązującym przed 1.9.2017 r. – w przypadku absolwentów starego ustroju szkolnego.

Zmiany w postępowaniu rekrutacyjnym

W związku z przesunięciem terminu, w którym będzie odbywał się egzamin ósmoklasisty, nowelizacja zakłada wprowadzenie kilku zmian dostosowujących w postępowaniu rekrutacyjnym do szkół ponadpodstawowych. Ponieważ wyniki egzaminu będą dostępne dopiero po zakończeniu roku szkolnego, nowelizacja zakłada skrócenie terminów przewidzianych dla poszczególnych podmiotów zaangażowanych w postępowanie rekrutacyjne. W rezultacie zmian zakłada się:
1) skrócenie do 5 dni terminu dla wójta (burmistrza, prezydenta miasta), których zadaniem jest potwierdzenie okoliczności zawartych w oświadczeniu, o którym mowa w art. 150 ust. 2 pkt 1 lit. a i c PrOśw, składanym we wniosku o przyjęcie w postępowaniu rekrutacyjnym do szkół i placówek oświatowych, z wyjątkiem postępowania rekrutacyjnego przeprowadzanego do placówek przedszkolnych, o których mowa w art. 131 ust. 1 PrOśw;
2) skrócenie do 3 dni terminu na poszczególnych etapach postępowania odwoławczego, o którym mowa w art. 158 ust. 6–9 PrOśw, dla rodziców niepełnoletnich kandydatów lub pełnoletnich kandydatów oraz dla komisji rekrutacyjnej i dyrektora publicznej szkoły lub placówki oświatowej.

Należy jednak dodać, że czynności, o których mowa w art. 150 ust. 7–9 i art. 158 ust. 6–9 PrOśw, będą mogły być podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu art. 2 pkt 5 ŚwiadUsłElektU lub za pomocą innych środków łączności, a w przypadku czynności podejmowanych przez komisje rekrutacyjne – także w trybie obiegowym. Nowelizacja zakłada również umożliwienie przeprowadzania weryfikacji wniosków rekrutacyjnych przez komisję rekrutacyjną oraz potwierdzanie okoliczności zawartych w załączanych do nich oświadczeniach za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Również przeprowadzenie procedury odwoławczej będzie mogło odbyć się w tej formie. Natomiast decyzję o przeprowadzeniu postępowania rekrutacyjnego za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub za pomocą innych środków łączności pozostawiono w kompetencji organu prowadzącego daną szkołę lub placówkę.

Dodatkowe wsparcie dla uczniów ze strony nauczycieli specjalistów

Po trudnym dla uczniów okresie związanym z nauką w okresie epidemii, ustawodawca chce zwiększyć intensywność pomocy udzielanej im ze strony nauczycieli specjalistów. Aktualnie wsparcie z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniów jest udzielane przez nauczycieli odpowiednio wychowania przedszkolnego, edukacji wczesnoszkolnej, nauczycieli przedmiotu oraz nauczycieli praktycznej nauki zawodu we współpracy z nauczycielami pedagogami, psychologami, terapeutami pedagogicznymi i logopedami. Nowelizacja zakłada uzupełnienie tych stanowisk o pedagoga specjalnego, którzy będą mogli stanowić wsparcie dla pozostałych nauczycieli prowadzących zajęcia z dziećmi i uczniami w sposób uwzględniający zróżnicowanie ich potrzeb, a także realizować specjalistyczne zajęcia bezpośrednio z uczniami i udzielać porad i konsultacji rodzicom uczniów.

Jednocześnie nowy art. 42d KartaNauczU będzie określał minimalną łączną liczbę etatów nauczycieli pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów lub terapeutów pedagogicznych, którzy mają być zatrudnieni w przedszkolu niebędącym przedszkolem specjalnym, w szkole podstawowej, liceum ogólnokształcącym, technikum i branżowej szkole I stopnia, niebędących szkołami specjalnymi, w szkole artystycznej realizującej kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej lub liceum ogólnokształcącego oraz w zespole, w skład którego wchodzi to przedszkole lub ta szkoła. Obowiązek ten nie będzie dotyczył innych form wychowania przedszkolnego przedszkoli oraz przedszkoli i szkół specjalnych. Zgodnie z nowym przepisem łączna liczba etatów nauczycieli pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów lub terapeutów pedagogicznych w ww. jednostkach oświatowych nie będzie mogła być niższa niż:
1) 2 etaty, które powiększa się o 0,2 etatu na każdych kolejnych 100 dzieci lub uczniów – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 100;
2) 1,5 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 50 i nie przekracza 100;
3) 1 etat – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 40 i nie przekracza 50;
4) 0,8 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 30 i nie przekracza 40;
5) 0,6 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 20 i nie przekracza 30;
6) 0,4 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 10 i nie przekracza 20;
7) 0,25 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów wynosi od 1 do 10.
Jednakże, zgodnie z przepisami przejściowymi, w roku szkolnym 2022/2023 i 2023/2024 łączna liczba etatów nauczycieli specjalistów nie będzie mogła być niższa niż:
1) 1,5 etatu, który powiększa się o 0,2 etatu na każdych kolejnych 100 dzieci lub uczniów – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 100;
2) 1 etat – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 50 i nie przekracza 100;
3) 0,5 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 30 i nie przekracza 50;
4) 0,25 etatu – jeżeli liczba dzieci lub uczniów wynosi od 1 do 30.

Oznacza to, że docelową liczbę etatów trzeba będzie zapewnić dopiero od roku szkolnego 2024/2025. Co więcej, w przypadku przekroczenia zakładanego limitu wydatków na to zadanie, ustawodawca umożliwił pomniejszenie planowanej liczby etatów nauczycieli specjalistów, o czym będzie co roku informował minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w drodze obwieszczenia (w 2022 r. w terminie do 13 czerwca, a w kolejnych latach – do dnia 1 marca danego roku budżetowego).

Prowadzenie zajęć w formie zdalnej

Nowelizacja zakłada również wprowadzenie nowego art. 125a PrOśw, dotyczącego obowiązku prowadzenia zajęć w formie zdalnej w przypadku zawieszenia w jednostce oświatowej zajęć stacjonarnych. W przypadku ich zawieszenia na okres powyżej dwóch dni ze względu na:
1) zagrożenie bezpieczeństwa uczniów w związku z organizacją i przebiegiem imprez ogólnopolskich lub międzynarodowych,
2) temperaturę zewnętrzną lub w pomieszczeniach, w których są prowadzone zajęcia z uczniami, zagrażającą zdrowiu uczniów,
3) zagrożenie związane z sytuacją epidemiologiczną,
4) nadzwyczajne zdarzenie zagrażające bezpieczeństwu lub zdrowiu uczniów inne niż określone powyżej
– dyrektor będzie miał obowiązek zorganizować dla uczniów zajęcia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. Zajęcia te powinny zostać organizowane nie później niż od trzeciego dnia zawieszenia zajęć. Jednocześnie o sposobie lub sposobach realizacji zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki, a w przypadku innej formy wychowania przedszkolnego prowadzonej przez osobę prawną niebędącą jednostką samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną – osoba kierująca tą inną formą wychowania przedszkolnego, powinien poinformować organ prowadzący i organ sprawujący nadzór pedagogiczny. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dyrektor, za zgodą organu prowadzącego i po uzyskaniu pozytywnej opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny, będzie mógł odstąpić od organizowania dla uczniów zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. Szczegółowe kwestie związane z organizowaniem i prowadzeniem zajęć na powyższych zasadach zostaną określone w rozporządzeniu, które zostanie wydane na podstawie art. 125a ust. 6 PrOśw.

Z wejście w życie ww. zmiany (od 1.9.2022 r.) wiąże się konieczność wprowadzenia zmian w statutach, które powinny dodatkowo określać:
1) szczegółową organizację zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, w tym technologie informacyjno-komunikacyjne wykorzystywane przez nauczycieli do realizacji tych zajęć,
2) sposób przekazywania uczniom materiałów niezbędnych do realizacji tych zajęć,
3) warunki bezpiecznego uczestnictwa uczniów w tych zajęciach w odniesieniu do ustalonych w danym przedszkolu, danej innej formie wychowania przedszkolnego, szkole lub placówce technologii informacyjno-komunikacyjnych, mając na uwadze łączenie przemienne kształcenia z użyciem monitorów ekranowych i bez ich użycia.

Dodatkowo statut szkoły powinien określać także sposób potwierdzania uczestnictwa uczniów w zajęciach realizowanych z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, uwzględniając konieczność poszanowania sfery prywatności ucznia oraz warunki techniczne i oprogramowanie sprzętu służącego do nauki.

Pozostałe zmiany

Omawiana nowelizacja wprowadziła również zmiany w innych obszarach prawa oświatowego, w tym w zakresie:
1) szkolenia kandydatów na egzaminatorów i szkolenia egzaminatorów w formie zdalnej,
2) monitorowania karier absolwentów szkół ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych,
3) powoływania przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania zespołów doradczych lub ekspertów,
4) akredytacji na kształcenie ustawiczne w formie kwalifikacyjnych kursów zawodowych,
5) obowiązku uzyskania pozytywnej opinii kuratora oświaty w przypadku niepublicznej placówki kształcenia ustawicznego lub niepublicznego centrum kształcenia zawodowego,
6) poszerzenia katalogu statutu niepublicznej szkoły i placówki,
7) doprecyzowania przepisu przejściowego w zakresie obowiązku uzyskania opinii wojewódzkich rad rynku pracy przez szkoły prowadzące kształcenie zawodowe,
8) umożliwienia powierzenia realizacji zadania 2.4. przewidzianego w programie kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem” osobie prawnej niebędącej jednostką samorządu terytorialnego albo osobie fizycznej,
9) przedłużenia powierzenia stanowiska dyrektorowi jednostki systemu oświaty, dokonanego w oparciu o przepisy wydane na podstawie art. 30c PrOśw.