Do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji publicznych skierowany został projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Projekt ten przewiduje:
- umożliwienie pracodawcom prowadzenia kontroli trzeźwości pracowników,
- umożliwienie pracodawcom prowadzenia kontroli pracowników na obecność środków działających podobnie do alkoholu w ich organizmach (potocznie często nazywanych narkotykami),
- nałożenie na pracodawców obowiązku nie dopuszczenia do wykonywania pracy pracownika, jeżeli kontrola trzeźwości wykaże obecność alkoholu w organizmie albo zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy,
- nałożenie na pracodawców obowiązku nie dopuszczenia do wykonywania pracy pracownika, jeżeli kontrola na obecność środków działających podobnie do alkoholu wykaże obecność takich środków w organizmie pracownika albo zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu takich środków lub spożywał takie środki w czasie pracy.
Prewencyjne, wyrywkowe kontrole
Projekt zakłada, że pracodawca będzie mógł wprowadzić w zakładzie pracy kontrolę trzeźwości pracowników, a także kontrolę pracowników na obecność środków działających podobnie do alkoholu w ich organizmach, ale tylko jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony:
- życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub
- mienia pracodawcy.
Zatem kontrola taka z reguły nie będzie mogła dotyczyć wszystkich pracowników zatrudnianych przez pracodawcę, a tylko tych pracowników, w przypadku których praca wykonywana w stanie po użyciu alkoholu lub po użyciu środków działających podobnie do alkoholu, może zagrażać życiu i zdrowiu samego pracownika lub innych osób, a także zagrażać mieniu pracodawcy (tj. grozić szkodą w tym mieniu).
Od pracodawcy zależy czy wprowadzi kontrolę tylko pod kątem alkoholu, tylko pod kątem środków działających podobnie do alkoholu czy też będzie kontrolował pracowników pod kątem zarówno alkoholu jak i środków działających podobnie do alkoholu.
Kontrola trzeźwości, a także kontrola pod kątem środków działających podobnie do alkoholu, nie będzie mogła naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika.
Prowadzenie kontroli wyrywkowych
Z projektu nowelizacji KP wynika, że:
- grupę lub grupy pracowników objęte kontrolą trzeźwości,
- metodę kontroli oraz
- sposób jej przeprowadzenia
będzie się ustalać w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.
Pracodawca będzie miał obowiązek poinformowania pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości lub kontroli pod kątem środka działającego podobnie do alkoholu – w sposób przyjęty u danego pracodawcy, nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania.
Ponadto jeżeli nowo przyjęty do pracy pracownik będzie zatrudniony w grupie pracowników objętej kontrolą trzeźwości lub kontroli pod kątem środka działającego podobnie do alkoholu, to pracodawca przed dopuszczeniem go do pracy będzie obowiązany przekazać mu w formie pisemnej informacje dotyczące grupy lub grup pracowników objętych kontrolą trzeźwości, metod kontroli oraz sposobu jej przeprowadzenia.
Kontrola trzeźwości prowadzona przez pracodawcę będzie mogła obejmować badanie tylko przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego polegające na stwierdzeniu obecności albo braku alkoholu/środka działającego podobnie do alkoholu w organizmie pracownika.
Przechowywanie informacji o wyniku badania
Informację, wskazującą na obecność alkoholu/środka działającego podobnie do alkoholu w organizmie pracownika, pracodawca będzie mógł przetwarzać wyłącznie do celów, dla których została zebrana i przechowywać w aktach osobowych pracownika przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy od dnia jej zebrania. W przypadku zastosowania kary porządkowej (upomnienia, kary nagany lub kary pieniężnej) za stawienie się do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu lub spożywanie alkoholu lub zażywanie środka działającego podobnie do alkoholu w czasie pracy informację taką pracodawca będzie mógł przechowywać w aktach osobowych pracownika do czasu uznania kary za niebyłą (zgodnie z art. 113 KP). Jednak jeżeli informacja wskazująca na obecność alkoholu w organizmie pracownika będzie mogła stanowić lub będzie stanowiła dowód w postępowaniu, a pracodawca będzie stroną tego postępowania lub poweźmie wiadomość o wytoczeniu powództwa lub wszczęciu postępowania, okres ten będzie się przedłużał do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Po upływie tych okresów informacja dot. obecności alkoholu/środka działającego podobnie do alkoholu w organizmie pracownika, będzie musiała być zniszczona.
Zakaz dopuszczenia pracownika do pracy
Po zmianach z Kodeksu pracy będzie wynikał dla pracodawcy zakaz dopuszczenia do wykonywania pracy pracownika, jeżeli kontrola trzeźwości/kontrola bycia pod wpływem środka działającego podobnie do alkoholu wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika, wskazującą na stan po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu albo zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu/środka działającego podobnie do alkoholu lub spożywał alkohol/środek działający podobnie do alkoholu w czasie pracy.
O okolicznościach stanowiących podstawę niedopuszczenia do pracy pracodawca będzie musiał poinformować pracownika.
Zarówno pracodawca jak i niedopuszczony do pracy pracownik będzie mógł zażądać, aby badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadził uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego (policja). W pierwszej kolejności badanie to będzie przeprowadzane przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego, a następnie możliwe będzie także badanie krwi (aby zweryfikować wynik pierwszego badania albo jeżeli nie będzie możliwe badane nielaboratoryjne), a w przypadku badania pod kątem środka działającego podobnie do alkoholu – także badanie moczu.
Organ przeprowadzający badanie przekaże zarówno pracodawcy, jak i pracownikowi niedopuszczonemu do pisemną informację, obejmującą dane pracownika, dane dotyczące badania oraz jego wynik.
Rozporządzenie
Warunki, sposób przeprowadzania przez pracodawcę oraz przez policję badań na obecność alkoholu w organizmie pracownika oraz badań na obecność środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika, sposób dokumentowania tych badań oraz wykaz środków działających podobnie do alkoholu będą określone w rozporządzeniu wykonawczym do Kodeksu pracy. Zostanie ono wydane przez Ministra Zdrowia w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministrem Rozwoju, Pracy i Technologii.
Kontrola nie tylko pracowników
Powyższe zasady kontrolowania pod kątem alkoholu i środków działających podobnie do alkoholu będą mogły być stosowane odpowiednio do pracodawców organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy (np. na podstawie umów zlecenia, umów o dzieło) oraz osoby fizyczne prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą.
Etap prac
Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia. Obecnie trwają uzgodnienia międzyresortowe projektu tej ustawy, a także konsultacje publiczne. Po przyjęciu tego projektu przez Radę Ministrów będzie on jeszcze musiał przejść całą ścieżkę legislacyjną w Parlamencie.
