Rezygnacja z godzin karcianych

Konieczność realizowania tzw. godzin karcianych została określona w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit a i b ustawy z 26.1.1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm., dalej: KN). Zgodnie z tym przepisem w ramach obowiązującego nauczycieli tygodniowego czasu pracy, są oni obowiązani realizować m.in. inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, z tym że w ramach tych zajęć:

1) nauczyciel szkoły podstawowej i gimnazjum, w tym specjalnych, jest obowiązany prowadzić zajęcia opieki świetlicowej lub zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły, z wyjątkiem godzin przeznaczonych na zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych, w wymiarze 2 godzin w tygodniu,

2) nauczyciel szkoły ponadgimnazjalnej, w tym specjalnej, jest obowiązany prowadzić zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły, z wyjątkiem godzin przeznaczonych na zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych, w wymiarze 1 godziny w tygodniu.

Z powyższym obowiązkiem łączy się również obowiązek rejestrowania godzin karcianych oraz konieczność ich rozliczania w półrocznych okresach w dziennikach zajęć pozalekcyjnych – art. 42 ust. 7a pkt 2 KN.

W ocenie rządu godziny karciane nie są racjonalne z perspektywy organizacji pracy szkoły, a dodatkowo powodują wśród nauczycieli poczucie niesprawiedliwości wywołane nałożeniem na nich dodatkowych obowiązków bez przyznania dodatkowego wynagrodzenia. W efekcie przepis art. 42 ust. 2 pkt 2 zostanie zmieniony w ten sposób, że usunięty zostanie obowiązek realizowania przez nauczycieli odpowiednio jednej, bądź dwóch godzin, w celu prowadzenia zajęć wskazanych obecnie w lit. a i b tego przepisu . W dalszym ciągu pozostanie jednak obowiązek nauczycieli do realizowania w ramach 40-godzinnego tygodniowego czasu pracy innych zajęć i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły, w tym zajęć opiekuńczych i wychowawczych uwzględniających potrzeby i zainteresowania uczniów. Konsekwentnie, nastąpi uchylenie ustępów 3a–3c w art. 42 KN, które określają obecnie zasady realizowania godzin karcianych przez dyrektorów, wicedyrektorów, nauczycieli zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin, czy nauczycieli nieobecnych . Zmieniony zostanie też przepis art. 27 ust. 7a, przez usunięcie z niego części dotyczącej konieczności ewidencjonowania godzin karcianych. Projekt zakłada, że likwidacja godzin karcianych nastąpi z początkiem następnego roku szkolnego.

Pomysł rezygnacji z godzin karcianych spotkał się z negatywnym odbiorem środowiska oświatowego. Z jednej strony pojawiają się głosy, że nowy stan prawny stworzy dyrektorom szkół możliwość nierównego obciążania nauczycieli obowiązkiem prowadzenia dodatkowych zajęć w ramach ich 40-to godzinnego tygodnia pracy. Z drugiej strony, zwłaszcza sfera prywatna, krytykuje rządowe rozwiązania jako niepełne, postulując zobowiązanie nauczycieli do spędzania przez nich całości 40-to godzinnego tygodniowego wymiaru czasu pracy w zatrudniających ich placówkach. Pojawiają się także argumenty, że obecnie nauczyciele będą musieli prowadzić dodatkowe zajęcia w ramach 40-to godzinnego tygodniowego czasu pracy bez dodatkowego wynagrodzenia, a z drugiej strony zwraca się uwagę, że realizacja w dotychczasowej formule godzin karcianych nie odbywała się w żadnym razie za darmo, ponieważ nauczyciele i tak pobierali wynagrodzenie za realizację 40-to godzinnego tygodnia pracy.

Zmiana postępowania dyscyplinarnego

Najistotniejsza część uchwalonej nowelizacji dotyczy zmian w sposobie prowadzenia postępowania dyscyplinarnego nauczycieli. W ocenie ustawodawcy, postępowanie w obecnym kształcie jest nieefektywne i długotrwałe. Dodatkowo pojawiła się konieczność wykonania przepisów europejskich, dotyczących rozszerzenia obowiązku przekazywania właściwym organom państw członkowskich UE informacji o osobach, które utraciły prawo do wykonywania zawodów związanych z edukacją małoletnich. W efekcie zmian najważniejsze regulacje związane z prowadzeniem postępowania dyscyplinarnego zostaną zamieszczone wprost w KN. W postępowaniu wprowadzonych zostanie też kilka zmian:

1) wprowadzony zostanie obowiązek jednokrotnego składania wyjaśnień przez ucznia, który nie ukończył 18 lat, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego wysłuchania ucznia, a samo przesłuchanie tego świadka nie będzie mogło odbywać się w obecności obwinionego,

2) uregulowane zostaną przepisy dotyczące ogólnych zasad obsługi komisji dyscyplinarnych oraz wprowadzone zostanie upoważnienie do określenia, w drodze rozporządzenia, wysokości i sposobu wypłacania wynagrodzenia członków komisji dyscyplinarnych, rzeczników dyscyplinarnych i ich zastępców,

3) doprecyzowane zostaną przepisy dotyczące przedawnienia odpowiedzialności dyscyplinarnej przez wskazanie, że jeżeli postępowanie dyscyplinarne zostało wszczęte w okresie przed upływem 3 miesięcy od dnia uzyskania przez właściwy organ, przy którym powołana została komisja dyscyplinarna, wiadomości o popełnieniu czynu oraz przed upływem 3 lat od popełnienia tego czynu, karalność przewinienia dyscyplinarnego ustaje z upływem 5 lat od popełnienia tego czynu – co ma przeciwdziałać przewlekłości postępowania dyscyplinarnego.

Projektowana nowelizacja przewiduje także utworzenie centralnego rejestru orzeczeń dyscyplinarnych wobec nauczycieli (możliwość pozyskiwania z niego informacji byłaby możliwa od początku 2017 r.) . Celem rejestru będzie gromadzenie danych o nauczycielach, którzy zostali prawomocnie ukarani karami wydalenia z zawodu nauczycielskiego, bądź zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie 3 lat od ukarania . Dzięki rejestrowi dyrektorzy łatwiej będą mogli weryfikować kandydatów na stanowiska nauczycielskie, w zakresie karalności dyscyplinarnej, bądź zawieszenia w pełnieniu obowiązków nauczycielskich. Podstawą wpisu w nowym rejestrze miałoby być pisemne zawiadomienie o prawomocnym ukaraniu nauczyciela karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie 3 lat od ukarania albo karą wydalenia z zawodu nauczycielskiego. Zawiadomienie to sporządzałaby właściwa komisja – pierwszego stopnia, bądź odwoławcza działająca przy ministrze. Po ewentualnym zatarciu kary, dane osobowe ukaranego nauczyciela byłyby usuwane z rejestru.

Uchwalona nowelizacja przewiduje także rozszerzenie na wszystkich nauczycieli, również tych zatrudnionych w niepublicznych jednostkach oświaty w wymiarze niższym niż 1/2 pełnego wymiaru zajęć, regulacji prawnych dotyczących nauczycielskiej odpowiedzialności dyscyplinarnej. W obecnym stanie prawnym w przypadku publicznych przedszkoli, szkół i placówek oświatowych prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz niepublicznych przedszkoli, szkół i placówek oświatowych przepisy dotyczące odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli znajdują zastosowanie wyłącznie do nauczycieli zatrudnionych w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć.

W związku z powyższym wszyscy nauczyciele w ww. jednostkach oświatowych, bez względu na wymiar zatrudnienia, będą musieli realizować podstawowe obowiązki nauczycieli, o których mowa jest w art. 6 KN (wprowadzenie tej zmiany było konieczne ze względu na to, że jedną z przesłanek odpowiedzialności dyscyplinarnej jest właśnie uchybienie obowiązkom, o których mowa w art. 6 KN).

Wymóg niekaralności przy zatrudnieniu

Pewna zmiana obejmie też warunki, jakie muszą spełniać nauczyciele kandydujący do pracy w jednostkach oświaty. Warunki te określa art. 10 ust. 5 KN. Wśród nich przepis ten wymienia:

1) wymóg, by przeciwko kandydatowi nie toczyło się postępowanie karne lub dyscyplinarne, lub postępowanie o ubezwłasnowolnienie;

2) wymóg, by kandydat nie był karany za przestępstwo popełnione umyślnie.

Należy przy tym zaznaczyć, że powyższe wymogi nie mają obecnie zastosowania w przypadku zatrudniania nauczycieli w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące JST oraz niepublicznych przedszkolach, szkołach i placówkach . Może to prowadzić do sytuacji, gdy w ww. jednostkach oświatowych zostaną zatrudnione osoby skazane za przestępstwa popełnione umyślnie, w tym za przestępstwa, w których pokrzywdzonymi były dzieci. Uchwalona nowelizacja KN ma to zmienić, wprowadzając powyższe wymogi również w stosunku do nauczycieli zatrudnianych w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące JST oraz w niepublicznych jednostkach oświaty. Zmianie ma też ulec brzmienie wymogu „nietoczenia się postępowania karnego” poprzez doprecyzowanie, że będzie on dotyczył wyłącznie umyślnych przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego (a więc z wyłączeniem przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego, czy przestępstw popełnionych nieumyślnie).