Nowelizacja nie zmieniła kręgu osób uprawnionych do uzyskania świadczenia – przysługuje ono:
1) matce albo ojcu;
2) opiekunowi faktycznemu dziecka;
3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z 9.6.2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
4) innym osobom, na których – zgodnie z przepisami ustawy z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy – ciąży obowiązek alimentacyjny (z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności) – pod określonymi warunkami (art. 17 ust. 1 i 1a ww. ustawy). W dalszym ciągu warunkiem nabycia prawa do świadczenia jest kumulatywne spełnienie 2 przesłanek, z których pierwsza dotyczy odpowiedniego orzeczenia o niepełnosprawności podopiecznego, druga – niepodjęcia lub rezygnacji przez uprawnionego z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:
1) nie później niż do ukończenia 18 roku życia;
2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia.
Świadczenie opiekuńcze – w odróżnieniu od specjalnego zasiłku opiekuńczego – nie zależy od kryterium dochodowego.

Do 30.4.2014 r. świadczenie pielęgnacyjne wynosiło 620 zł miesięcznie. Z mocy omawianej ustawy świadczenie pielęgnacyjne będzie wynosić:
1) w okresie od 1.5.2014 r. do 31.12.2014 r. – 800 zł miesięcznie;
2) w okresie od 1.1.2015 r. do 31.12.2015 r. – 1200 zł miesięcznie;
3) od 1.1.2016 r. – 1300 zł miesięcznie.

Co istotne, ustawa wprowadza mechanizm corocznej waloryzacji świadczenia, poczynając od 2017 r. Wskaźnikiem waloryzacji jest procentowy wzrost wynagrodzenia za pracę, o którym mowa w ustawie z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 1679 ze zm.), obowiązującego od1 stycznia roku, w którym jest przeprowadzana waloryzacja, w stosunku do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującej 1 stycznia roku poprzedzającego rok, w którym jest przeprowadzana waloryzacja. Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego na następny rok kalendarzowy ogłaszana będzie w drodze obwieszczenia przez ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w terminie do 15 listopada każdego roku.

Ustawa nowelizująca stanowi, że postępowanie w sprawie zmiany wysokości świadczenia pielęgnacyjnego jest wszczynane z urzędu, bez obowiązku zawiadomienia strony, a decyzje są natychmiast wykonalne.
Zmiana wysokości świadczenia pielęgnacyjnego wprowadzona w związku
z protestami w Sejmie rodziców dzieci niepełnosprawnych, w oparciu o poselski projekt ustawy z 26.3.2014 r. w sprawie podwyższenia kwoty wsparcia opiekunów osób niepełnosprawnych do wysokości odpowiadającej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę.

Należy zwrócić uwagę, że – oprócz omawianej ustawy – zmiany w zakresie świadczeń pielęgnacyjnych wprowadza ustawa z 4.4.2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz.U. z 2014 r. poz. 567). Wskazana ustawa podjęta została w celu wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 5.12.2013 r. (sygn. akt K 27/13), stanowiącego, że przepisy intertemporalne dotyczące świadczenia pielęgnacyjnego zawarte w ustawie z 7.12.2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 1548) są niezgodne z art. 2 Konstytucji. W zakresie świadczeń pielęgnacyjnych i specjalnych zasiłków opiekuńczych przyjęta została propozycja PSL dotycząca przypadku, gdy o ww. świadczenia ubiegają się rolnicy, małżonkowie rolników bądź domownicy. Zgodnie z nowelizacją (wprowadzającą art. 17b do ustawy o świadczeniach rodzinnych), świadczenia te przysługują odpowiednio:

1) rolnikom w przypadku zaprzestania prowadzenia przez nich gospodarstwa rolnego;
2) małżonkom rolników lub domownikom w przypadku zaprzestania prowadzenia przez nich gospodarstwa rolnego albo wykonywania przez nich pracy w gospodarstwie rolnym.

Zaprzestanie prowadzenia gospodarstwa rolnego lub zaprzestanie wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym potwierdza się stosownym oświadczeniem złożonym pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Powyższa zmiana ma na celu usunięcie wątpliwości interpretacyjnych dotyczących uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego posiadaczy gospodarstw rolnych. Ustawa weszła w życie 15.5.2014 r.

Podkreślenia wymaga fakt, że system świadczeń dla osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną jest zróżnicowany i obejmuje:
1) osoby, którym przysługuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego w kwocie 800 zł (niezależnie od kryterium dochodowego), opiekujące się osobami, których niepełnosprawność powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia;
2) osoby korzystające ze specjalnego zasiłku opiekuńczego – świadczenie w wysokości 520 zł przysługujące po spełnieniu kryterium dochodowego w przypadku opieki na osobami, których niepełnosprawność powstała po ukończeniu 18 roku życia (lub po 25 roku życia – jeżeli nastąpiło to w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej). Do 31.10.2014 r. specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje, jeżeli łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty kryterium wynoszącego 623 złote netto. Od 1.11.2014 r. kryterium dochodowe wynosić będzie 664 złote;
3) osoby, którym przysługuje prawo do zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z 4.4.2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów – zasiłek w kwocie 520 zł miesięcznie. Wskazana ustawa dotyczy osób, które utraciły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego od 1.07.2013 r. na mocy przepisów uznanych przez Trybunał za niezgodne z Konstytucją. Zasiłek przysługuje:
a) za okresy od 1.72013 r. do dnia poprzedzającego dzień wejścia w życie ustawy, w których osoba spełniała warunki do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego określone w ustawie o świadczeniach rodzinnych, w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2012 r.;
b) od dnia wejścia w życie ustawy, jeżeli osoba spełnia warunki do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego określone w ustawie o świadczeniach rodzinnych w brzmieniu obowiązującym 31.12.2012 r.
Zróżnicowanie sytuacji prawnej opiekunów osób niepełnosprawnych może naruszać wyrażoną w art. 32 Konstytucji zasadę równości, zgodnie z którą podmioty prawa w obrębie określonej klasy lub kategorii powinny być traktowane jednakowo. Zapisy różnicujące sytuację opiekunów osób niepełnosprawnych w zależności od tego, czy opiekują się dorosłymi, czy dziećmi, zostały zaskarżone do Trybunału przez posłów PiS. Wniosek czeka na rozpatrzenie.

Ustawa z 4.4.2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów wprowadza w znowelizowanym art. 27 ust. 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych regulacje dotyczące zbiegu uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna, przysługującego więcej niż jednej osobie sprawującej opiekę nad osobą lub osobami wymagającymi opieki. Przyznaje się wówczas tylko jedno świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna osobie, która pierwsza złożyła wniosek.