Wspomniana kategoria została dodana do rodzajów świadczeń rodzinnych zgodnie z art. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Świadczenie rodzicielskie przysługuje:
1) matce albo ojcu dziecka;
2) opiekunowi faktycznemu dziecka w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do ukończenia 10. roku życia;
3) rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do ukończenia 10. roku życia;
4) osobie, która przysposobiła dziecko, w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do ukończenia 10. roku życia.
Świadczenie rodzicielskie przysługuje od dnia:
1) porodu – w przypadku matki lub ojca dziecka;
2) objęcia dziecka opieką, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia – w przypadku opiekuna faktycznego lub rodziny zastępczej;
3) przysposobienia dziecka, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia – w przypadku osoby, która przysposobiła dziecko.
Świadczenie rodzicielskie nie przysługuje, jeżeli:
1) co najmniej jeden z rodziców dziecka lub opiekun faktyczny albo rodzina zastępcza, otrzymują zasiłek macierzyński lub uposażenie za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu rodzicielskiego;
2) dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej – w rodziców lub osoby która przysposobiła dziecko;
3) jeden z rodziców dziecka lub opiekun faktyczny albo rodzina zastępcza,, nie sprawują lub zaprzestali sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, w tym w związku z zatrudnieniem lub wykonywaniem innej pracy zarobkowej, które uniemożliwiają sprawowanie tej opieki;
4) w związku z wychowywaniem tego samego dziecka lub w związku z opieką nad tym samym dzieckiem jest już ustalone prawo do świadczenia rodzicielskiego, dodatku do zasiłku rodzinnego, z tytułu opieki nad dzieckiem, świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów;
5) matce lub ojcu dziecka przysługuje za granicą świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia rodzicielskiego, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Wspomniane regulacje należy uznać za trafne. Nowa kategoria świadczeń rodzinnych obejmie osoby, którym nie przysługuje zasiłek macierzyński (jak wskazano powyżej nie ma możliwości jednoczesnego pobierania świadczenia rodzicielskiego i zasiłku macierzyńskiego), co pozwoli skorzystać z tej formy zapomogi szerszej grupie ludzi.
Warto także zwrócić uwagę, iż znowelizowane przepisy przewidują możliwość pobierania świadczenia rodzicielskiego przez odpowiednio dłuższe okresy w przypadku urodzenia/przysposobienia/objęcia opieką większej liczby dzieci (np. 65 tygodni w przypadku dwojga dzieci, 67 w przypadku trojga). Podstawowy okres przysługiwania świadczenia rodzicielskiego to 52 tygodnie.
Podstawową różnicą w stosunku do dotychczas obowiązującego systemu jest system wypłat miesięcznych, a nie jak do tej pory jednorazowe świadczenie roczne. Czas pokaże, czy nowo wprowadzone regulacje spowodują przyspieszenie decyzji o rodzicielstwie.
