Projekt ustawy zawiera przede wszystkim takie regulacje, które mają na celu doprecyzowanie pewnych instytucji i zasad oraz usunięcie rozwiązań, które dotychczas stanowiły barierę dla rozwoju lokalnych działań. Wśród najważniejszych nowych uregulowań wskazać należy:
- przepis, zgodnie z którym uchwała rady gminy dotycząca wyodrębnienia funduszu sołeckiego będzie mieć charakter permanentny, co oznacza, że będzie obowiązywała aż do momentu, gdy rada podejmie uchwałę o niewyrażeniu zgody na wyodrębnienie funduszu, zaś uchwała, w której rada gminy nie wyraziła zgody na utworzenie funduszu, będzie obowiązywać tylko przez rok budżetowy;
- w terminie do 31 lipca roku poprzedzającego rok budżetowy wójt, burmistrz lub prezydent miasta powinien przekazać sołtysom informację o wysokości środków przypadających dla danego sołectwa;
- środki niewykorzystane w danym roku budżetowym wygasną z upływem roku;
- warunkiem przyznania środków z funduszu będzie złożenie przez sołectwo wniosku do wójta, w terminie do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy, którego wniosek dotyczy;
- wniosek o przyznanie środków powinien zawierać listę przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w danym sołectwie, określenie kosztów oraz uzasadnienie;
- tryb zwrotu części wydatków gmin w ramach funduszu sołeckiego oraz wzór wniosku o zwrot będą określone w rozporządzeniu ministra finansów;
- istotne novum stanowi regulacja, stosownie do której będzie istniała możliwość realizacji wspólnych przedsięwzięć przez 2 lub więcej sołectw.
Najważniejszą zmianą, która ma zachęcić gminy do tworzenia tzw. budżetu partycypacyjnego, jest zwiększenie zaangażowania w tę formę budżetu państwa. Wydatki wykonane w ramach funduszu będą podlegały zwrotowi w następującej wysokości:
- 40% wydatków dla gmin, w których kwota bazowa (iloraz dochodów bieżących danej gminy i zamieszkałych na obszarze danej gminy osób) jest mniejsza od średniej kwoty bazowej kraju;
- 30% wydatków dla gmin, w których kwota bazowa wynosi od 100% do 120% średniej kwoty bazowej w skali kraju;
- 20% wydatków dla gmin, w których kwota bazowa jest większa od 120% i nie większa niż 200% średniej kwoty bazowej w kraju.
W porównaniu do obecnych rozwiązań, stwierdzić należy, że nastąpi wzrost o 10% zwrotu wydatków wykonanych w ramach funduszu.
Zmiany, które zaczną obowiązywać po wejściu w życie nowej ustawy, będą miały wpływ na budżet państwa oraz budżety JST. Niemożliwe jest jednak dokładne określenie skutków wejścia w życie projektowanej ustawy, ponieważ zależą one od wielu czynników, m.in. zainteresowania gmin korzystaniem z funduszu sołeckiego, dochodów bieżących czy ogólnej struktury dochodowej gmin.
Projektowana ustawa będzie niewątpliwie miała korzystny wpływ na budżety gmin poprzez przyczynienie się do zwiększenia ich części dochodowej. Jeśli chodzi o wpływ na budżet państwa, to przewiduje się zwiększenie strony wydatkowej budżetu. W przypadku, gdy odsetek gmin korzystających z funduszów sołeckich zwiększy się z 55% do 70%, nastąpi wprost proporcjonalny wzrost wydatków budżetu państwa. W projekcie ustawy wskazano maksymalne limity wydatków z budżetu państwa na poszczególne lata. Wydatki te nie powinny przekroczyć następujących kwot:
- w 2014 r. kwoty 68 000 zł,
- w 2015 r. kwoty 98 000 zł,
- w 2016 r. kwoty 129 000 zł,
- w 2017 r. kwoty 132 000 zł,
- w 2018 r. kwoty 135 500 zł,
- w 2019 r. kwoty 138 500 zł,
- w 2020 r. kwoty 142 000 zł,
- w 2021 r. kwoty 145 500 zł,
- w 2022 r. kwoty 149 000 zł,
- w 2023 r. kwoty 152 500 zł.
Biorąc pod uwagę obecne wydatki ukształtowane na tle obowiązujących przepisów, wydatki budżetu państwa po wejściu w życie nowej ustawy mogą wzrosnąć o około 28 mln zł w 2015 r., a w kolejnych latach od około 57 mln zł aż do 67 mln zł rocznie.
W projekcie przewidziano, że ustawa ma wejść w życie po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia, jednak nie później niż do 31.3.2014 r. Celem takiego uregulowania jest umożliwienie radom gmin podjęcia uchwał o wyrażeniu zgody na wyodrębnienie funduszu sołeckiego jeszcze na 2015 r.
Projektowane przepisy powinny przyczynić się do zwiększenia zainteresowania gmin tworzeniem funduszy sołeckich. Będzie to miało wpływ na wzrost aktywności społecznej i inicjatyw lokalnych. Wszystkie działania podjęte w ramach funduszy sołeckich powinny pozytywnie wpłynąć na rozwój terenów wiejskich.
