W Dz.U. z 2019 r. pod poz. 1680 opublikowano ustawę z 19.7.2019 r. o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (dalej: ustawa).
Wstęp
Warto zwrócić uwagę na kilka kwestii wynikających z ustawy:
Po pierwsze: sprzedawca żywności ma obowiązek zawrzeć umową w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności z organizacją pozarządową dotyczącej nieodpłatnego przekazywania żywności spełniającej wymogi prawa żywnościowego, a nieprzeznaczonej do sprzedaży, w szczególności ze względu na wady wyglądu tej żywności albo jej opakowań, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%, z przeznaczeniem na wykonywanie przez tę organizację zadań w zakresie określonym w art. 2 pkt 2 ustawy, tj. w zakresie:
- pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób;
- wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
- działalności charytatywnej, polegającej w szczególności na przekazywaniu żywności osobom potrzebującym lub prowadzeniu zakładów żywienia zbiorowego dla osób potrzebujących.
Po drugie, sprzedawca żywności ma też obowiązek prowadzić w jednostce handlu kampanie edukacyjno-informacyjne w zakresie racjonalnego gospodarowania żywnością oraz przeciwdziałania marnowaniu żywności co najmniej raz w roku przez co najmniej dwa kolejne tygodnie, w każdym dniu działalności jednostki handlu. Kampanie będą prowadzone wspólnie z wymienioną wyżej organizacją pozarządową, z którą sprzedawca żywności zawarł umowę. Na kampanie można przeznaczyć nie więcej niż 20% środków pochodzących z opłaty za marnowanie żywności.
Przepisy powyższe wchodzą w życie 18.9.2019 r.
Opłata za marnowanie odpadów
Z art. 5 ustawy wynika m.in., że sprzedawca żywności jest obowiązany do ponoszenia opłaty za marnowanie żywności, która obliczana na koniec roku kalendarzowego. Opłata będzie obliczana jako iloczyn stawki opłaty i masy marnowanej żywności. Podstawę obliczenia opłaty stanowi 90% masy marnowanej żywności w kilogramach, natomiast stawka opłaty wynosi 0,1 zł za 1 kg marnowanej żywności. Opłatę pomniejsza się o:
- koszty poniesione przez sprzedawcę żywności na prowadzone kampanie edukacyjno–informacyjne, o których mowa w art. 4 ustawy;
- poniesione przez sprzedawcę żywności koszty wykonania umowy z organizacją pozarządową, w szczególności koszty transportu i dystrybucji żywności.
Sprzedawca żywności ustali we własnym zakresie wysokość należnej opłaty i wniesie ją na rachunek bankowy organizacji pozarządowej, z którą zawarł umowę, do 30 kwietnia roku kalendarzowego następującego po roku, którego opłata dotyczy. Jeżeli sprzedawca żywności zawarł umowę z więcej niż jedną organizacją pozarządową, opłatę dzieli się między wszystkie organizacje proporcjonalnie do ilości odebranej przez nie żywności. W przypadku gdy sprzedawca żywności nie przekazał żywności żadnej z organizacji pozarządowych, przekazuje opłatę w częściach równych wszystkim organizacjom, z którymi zawarł umowę.
W razie niezawarcia umowy z organizacją sprzedawca żywności wnosi, w powyższym terminie, należną opłatę na rachunek bankowy wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej na terenie województwa, w którym znajduje się siedziba sprzedawcy żywności. Środki pochodzące z opłaty przeznaczane są na działania w zakresie przeciwdziałania marnowaniu żywności.
W przypadku gdy wysokość całej opłaty nie przekracza 300 zł, opłaty nie wnosi się.
Poza tym, sprzedawca żywności będzie musiał zamieszczać informację o wysokości należnej opłaty lub wartości żywności przekazanej organizacjom pozarządowym, z przeznaczeniem na wykonywanie przez te organizacje ich zadań określonych wyżej, w sprawozdaniu finansowym, o którym mowa w ustawie z 29.9.1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 351 ze zm.; dalej: RachunkU), oraz na swojej stronie internetowej, jeżeli ją prowadzi.
Obowiązki sprawozdawcze w zakresie przeciwdziałania marnowaniu żywności
Ustawa przewiduje obowiązki sprawozdawcze, którymi obciążono organizację pozarządową, sprzedawcę żywności, a także wojewódzki fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚGW).
Organizacja składa sprzedawcy żywności, od którego otrzymała opłatę, pisemną roczną informację o wykorzystaniu środków pochodzących z opłaty, w szczególności informację, ile środków zostało przeznaczone na pokrycie kosztów administracyjnych, w terminie do 31 marca roku następującego po roku, którego dotyczy informacja. Organizacja pozarządowa składa Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska (GIOŚ), pisemne roczne sprawozdanie o sposobie zagospodarowania otrzymanej żywności zawierające w szczególności dane o masie żywności otrzymanej od sprzedawców żywności oraz masie żywności, którą przekazała na rzecz potrzebujących, wraz z wykazem sprzedawców żywności, od których otrzymała żywność, w terminie do 31 marca roku następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie.
Przewodniczący Komitetu do spraw Pożytku Publicznego w porozumieniu z ministrem finansów określi, w drodze rozporządzenia, wzór informacji o wykorzystaniu środków pochodzących z opłaty oraz wzór sprawozdania o sposobie zagospodarowania otrzymanej żywności, mając na względzie zapewnienie przejrzystości i komunikatywności tej informacji i sprawozdania, a także ujednolicenie sposobu ich opracowywania.
Sprzedawca żywności składa WFOŚGW na terenie województwa, w którym prowadzi on działalność w zakresie sprzedaży żywności, pisemne roczne sprawozdanie o marnowanej żywności zawierające dane o całkowitej masie marnowanej żywności w danym roku oraz wysokości należnej opłaty wraz ze wskazaniem wysokości opłaty, która zostanie wpłacona do funduszu, w terminie do 31 marca roku kalendarzowego następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie. Natomiast WFOŚGW składa GIOŚ pisemne roczne zbiorcze sprawozdanie o marnowanej żywności zawierające dane o całkowitej masie marnowanej żywności przez sprzedawców żywności w danym roku oraz całkowitej wysokości należnej opłaty i wysokości opłaty wpłaconej do wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej wraz z wykazem sprzedawców żywności, którzy złożyli powyższe sprawozdanie, w terminie do 30 czerwca roku kalendarzowego następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie.
Minister środowiska określi, w drodze rozporządzenia, wzór sprawozdania o marnowanej żywności oraz wzór zbiorczego sprawozdania o marnowanej żywności, mając na względzie zapewnienie przejrzystości i komunikatywności tych sprawozdań, a także ujednolicenie sposobu ich opracowywania.
Kary
Karę przewidziano za nieskładanie wspomnianych wyżej sprawozdań, która będzie wymierzana w postaci grzywny na podstawie przepisów ustawy z 24.8.2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1120 ze zm.).
Poza tym, kto:
- nie zawiera wspomnianej wyżej umowy z organizacją pozarządową – podlega karze pieniężnej w wysokości 5000 zł (kary pieniężnej nie nakłada się, w przypadku gdy sprzedawca żywności wykaże, że nie było możliwe zawarcie takiej umowy na terenie powiatu, w którym prowadzi on działalność w zakresie sprzedaży żywności);
- nie wnosi na rachunek bankowy organizacji pozarządowej, z którą zawarł umowę, opłaty, wnosi ją w niepełnej wysokości albo nie wnosi jej w terminie – podlega karze pieniężnej w wysokości od 500 zł do 10.000 zł (karze takiej podlega także ten, kto nie wnosi na rachunek bankowy WFOŚGW opłaty, wnosi ją w niepełnej wysokości albo nie wnosi jej w terminie).
Wymienione wyżej kary pieniężne wymierza, w drodze decyzji, wojewódzki inspektor ochrony środowiska właściwy ze względu na miejsce prowadzenia przez sprzedawcę żywności działalności w zakresie sprzedaży żywności.
Przy ustalaniu wysokości administracyjnej kary pieniężnej za niewypełnianie obowiązków wnoszenia opłaty za marnowanie żywności wojewódzki inspektor ochrony środowiska uwzględnia ilość marnowanej żywności podlegającej wniesieniu opłaty, wysokość wniesionej w niepełnym wymiarze opłaty oraz liczbę dni opóźnienia wniesienia opłaty. Jednak, jeżeli okoliczności sprawy i dowody wskażą, że podmiot, który popełnił naruszenie, dołożył należytej staranności, aby do naruszenia nie doszło, lub nie miał żadnego wpływu na powstanie naruszenia, a nastąpiło ono na skutek okoliczności, których nie mógł przewidzieć, inspektor odstąpi od wymierzenia kary pieniężnej, umorzy postępowanie oraz zwolni podmiot od wniesienia opłaty za okres do wydania decyzji o umorzeniu postępowania.
Kary pieniężne wnosi się w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o wymierzeniu kary stała się ostateczna, na rachunek bankowy wskazany w tej decyzji.
Przepisy art. 5–14 ustawy wchodzą w życie 1.3.2020 r.
Zmiany w przepisach
Zmieniono też kilka innych ustaw, gdzie wprowadzono informację o stosowaniu przepisów ustawy, i tak:
- do zadań Inspekcji Ochrony Środowiska należy także kontrola przestrzegania przepisów ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (art. 2 ust. 1 pkt 17d ustawy z 20.7.1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska, Dz.U. z 2019 r. poz. 1355 ze zm);
- w załączniku nr 1 do RachunkU, w części „Dodatkowe informacje i objaśnienia” w ust. 2 dodano punkt w brzmieniu: „wartość żywności przekazanej organizacjom pozarządowym, z przeznaczeniem na wykonywanie przez te organizacje zadań w zakresie określonym w art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (Dz.U. poz. 1680), lub kwotę opłaty za marnowanie żywności, o której mowa w art. 5 tej ustawy.”;
- finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej obejmuje także zadania związane z racjonalnym wykorzystaniem żywności oraz przeciwdziałaniem jej marnowaniu (art. 400a ust. 1 pkt 31a ustawy z 27.4.2001 r. – Prawo ochrony środowiska, t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1396);
- system oświaty zapewnia także upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o zasadach racjonalnego odżywiania oraz przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (art. 1 pkt 15a ustawy z 14.12.2016 r. – Prawo oświatowe, t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.).
Przepisy przejściowe
Z art. 17 ustawy wynika, że w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie ustawy (czyli do 18.9.2021 r.) przez sprzedawcę żywności rozumie się podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze w zakresie sprzedaży żywności w jednostce handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży powyżej 400 m2, w której przychody ze sprzedaży środków spożywczych stanowią co najmniej 50% przychodów ze sprzedaży wszystkich towarów.
Chodzi tu o powierzchnię sprzedaży w rozumieniu art. 2 pkt 19 ustawy z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1945 ze zm.), czyli tę część ogólnodostępnej powierzchni obiektu handlowego stanowiącego całość techniczno-użytkową, przeznaczonego do sprzedaży detalicznej, w której odbywa się bezpośrednia sprzedaż towarów (bez wliczania do niej powierzchni usług i gastronomii oraz powierzchni pomocniczej, do której zalicza się powierzchnie magazynów, biur, komunikacji, ekspozycji wystawowej itp.).
Ponadto:
- sprzedawca żywności jest obowiązany do zawarcia pierwszej umowy z organizacją pozarządową w terminie 5 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, czyli do 18.2.2020 r.;
- podstawę obliczenia opłaty w 2020 r. stanowi 80% masy marnowanej żywności w kilogramach.