Nowe rozporządzenie w sprawie kwalifikacji nauczycieli

Już porównując tytułu aktów prawnych można zauważyć, że nowe rozporządzenie nie będzie wprowadzało wyjątków, w których można byłoby zatrudnić jako nauczyciela osoby niemającej wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli . Tym samym nowe rozporządzenie będzie określało kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach, zasadniczych szkołach zawodowych i placówkach na poziomie studiów magisterskich. Podwyższenie poziomu kwalifikacji wymaganych do zajmowania stanowiska nauczyciela w ww. placówkach wynika z konieczność dostosowania wymagań kwalifikacyjnych do obowiązującego od roku akademickiego 2012/2013 przepisów rozporządzenia MNiSW z 17.1.2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do zawodu nauczyciela (Dz.U. z 2012 r. poz. 131). Stosownie do przepisów rozporządzenia MNiSW kształcenie na studiach pierwszego stopnia obejmuje wyłączenie przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela w przedszkolach i szkołach podstawowych, a na studiach drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich – do pracy we wszystkich typach szkół i placówek. Biorąc pod uwagę, że pierwsi absolwenci ukończą studia pierwszego stopnia na podstawie kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela w roku akademickim 2014/2015 należało przystąpić do dostosowania wymagań kwalifikacyjnych do nowego zakresu kształcenia realizowanego w systemie szkolnictwa wyższego. Ponieważ nowelizacja rozporządzenia z 2009 r., która podwyższałaby poziom wymaganych kwalifikacji do poziomu studiów magisterskich dotyczyłaby nauczycieli zatrudnionych m.in. w szkołach podstawowych, gimnazjach, zasadniczych szkołach zawodowych (dotyczy nauczycieli przedmiotów ogólnokształcących), placówkach wychowania przedszkolnego, placówkach zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w trakcie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich, to ze względu na szeroki zakres wprowadzanych zmian zdecydowano się na wprowadzenie nowego rozporządzenia.

Wymóg posiadania studiów magisterskich

W świetle § 3 projektu rozporządzenia kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w placówkach doskonalenia nauczycieli, poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych, bibliotekach pedagogicznych, kolegiach pracowników służb społecznych, szkołach policealnych, liceach ogólnokształcących, technikach, zasadniczych szkołach zawodowych, gimnazjach, klasach IV–VI szkół podstawowych, placówkach wychowania pozaszkolnego oraz placówkach zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania posiada osoba, która ukończyła:

1) studia magisterskie na kierunku (specjalności) zgodnym z nauczanym przedmiotem lub prowadzonymi zajęciami oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub,

2) studia magisterskie na kierunku, którego zakres określony w standardzie kształcenia dla tego kierunku studiów w grupie treści podstawowych i kierunkowych obejmuje treści nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć, lub efekty kształcenia w zakresie wiedzy i umiejętności odnoszą się do treści nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub,

3) studia magisterskie na kierunku (specjalności) innym niż wymieniony w pkt 1 i 2 i studia podyplomowe w zakresie nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć oraz posiada przygotowanie pedagogiczne.

Porównując § 3 projektu rozporządzenia z § 2 aktualnie obowiązującego rozporządzenia można zauważyć, że nauczyciele w gimnazjum i zasadniczych szkołach zawodowych nie będą mogli dłużej legitymować się dyplomem ukończenia studiów pierwszego stopnia, ale będą musieli posiadać dyplom ukończenia studiów magisterskich .

Tożsame zmiany w zakresie wymaganego poziomu wykształcenia wprowadzono do wymagań kwalifikacyjnych wobec

1) nauczycieli języków obcych (§ 13 rozporządzenia);

2) nauczycieli zatrudnionych w przedszkolach i szkołach specjalnych (§ 16 rozporządzenia);

3) nauczycieli bibliotekarzy (§ 8 rozporządzenia);

4) nauczycieli-pedagogów (§ 21 rozporządzenia);

5) nauczycieli-logopedów (§ 22 rozporządzenia);

6) nauczycieli-wychowawców w świetlicach szkolnych i internatach (§ 26 rozporządzenia).

Warto zwrócić uwagę, że w projekcie rozporządzenia wymagania kwalifikacyjne zostały określone jako konieczność ukończenia:

1) studiów wyższych na kierunkach (specjalności) zgodnych z nauczanym przedmiotem lub prowadzonymi zajęciami lub,

2) studiów wyższych na kierunku, którego zakres określony w standardzie kształcenia dla tego kierunku studiów w grupie treści podstawowych i kierunkowych obejmuje treści nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć, lub efekty kształcenia w zakresie wiedzy i umiejętności odnoszą się do treści nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć.

Kwalifikacje do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego rozwijających zainteresowania i uzdolnienia uczniów

Na podstawie § 8 obecnie obowiązującego rozporządzenia w sprawie kwalifikacji nauczycieli, kwalifikacje do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego realizowanych w formach pozalekcyjnych lub pozaszkolnych oraz zajęć szkolenia sportowego w szkołach i klasach sportowych oraz szkołach mistrzostwa sportowego posiada osoba, która:

1) posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela wychowania fizycznego w danym typie szkoły, lub

2) posiada świadectwo dojrzałości i tytuł zawodowy trenera lub instruktora w określonej dyscyplinie sportu, uzyskany zgodnie z przepisami w sprawie kwalifikacji, stopni i tytułów zawodowych w dziedzinie kultury fizycznej oraz szczegółowych zasad i trybu ich uzyskiwania, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne.

Jednakże przepisy ustawy z 13.6.2013 r. o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów (Dz.U. z 2013 r. poz. 829) zniosły tryb przyznawania uprawnień instruktorskich i trenerskich w związku z deregulacją tych zawodów. Od dnia wejścia w życie przedmiotowej ustawy tj. od 23.8.2013 r. trenerem lub instruktorem sportu w sportach, w których działają polskie związki sportowe, może być osoba, która:

1) ukończyła 18 lat;

2) posiada co najmniej wykształcenie średnie;

3) posiada wiedzę, doświadczenie i umiejętności niezbędne do wykonywania zadań trenera lub instruktora sportu;

4) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo, o którym mowa w art. 46–50 lub określone w rozdziale XIX, XXIII z wyjątkiem art. 192 i 193, rozdziale XXVi XXVI Kodeksu Karnego.

Z uwagi na zmiany wprowadzone ustawą deregulacyjną § 10 projektu rozporządzenia przewiduje, że kwalifikacje do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego, innych niż obowiązkowe zajęcia wychowania fizycznego, rozwijających zainteresowania i uzdolnienia uczniów oraz zajęć szkolenia sportowego w szkołach sportowych, oddziałach sportowych w szkołach ogólnodostępnych oraz szkołach mistrzostwa sportowego posiada osoba, która:

1) ma kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela wychowania fizycznego w danym typie szkoły, lub

2) posiada świadectwo dojrzałości i tytuł zawodowy trenera lub instruktora sportu, uzyskany na podstawie przepisów ustawy z 25.6.2010 r. o sporcie (Dz.U. z 2014 r. poz. 715) w brzmieniu obowiązującym przed dniem 23.8.2013 r. oraz posiada przygotowanie pedagogiczne.

Warto zwrócić uwagę na możliwości jakie daje przepis art. 7 ust. 1a i 1b OświatU w zakresie w jakim umożliwia zatrudnianie trenerów i instruktorów spełniających wymogi zmienionego przepisu art. 41 ust. 3 ustawy z 25.6.2010 r. o sporcie (Dz.U. z 2014 r. poz. 715). Trenerzy i instruktorzy sportu, którzy wykonują swój zawód na podstawie zderegulowanych przepisów, mogą zostać wyjątkowo zatrudnieni w szkołach na podstawie zgody kuratora oświaty. Osoba niebędącą nauczycielem jest zatrudniana na podstawie Kodeksu pracy, z tym że do takiej osoby stosuje sie odpowiednio przepisy dotyczące tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć edukacyjnych nauczycieli oraz ustala się wynagrodzenie nie wyższe niż przewidziane dla nauczyciela dyplomowanego.

Określenie wymagań kwalifikacyjnych do zajmowania stanowiska nauczyciela – psychologa, nauczyciela-pedagoga i nauczyciela-logopedy w przedszkolach

W aktualnie obowiązującym rozporządzeniu określono wymagania niezbędne do zajmowania stanowiska nauczyciela-psychologa w szkołach i placówkach (§19 rozporządzenia), stanowiska nauczyciela-pedagoga w szkołach i placówkach (§20 rozporządzenia), stanowiskach nauczyciela-logopedy w szkołach i placówkach (§21 rozporządzenia). Wymienione przepisy pomijają przypadki zatrudnienia w przedszkolu nauczyciela-psychologa, nauczyciela-pedagoga i nauczyciela-logopedy. W projekcie nowego rozporządzenia w przepisach § 20–22 dookreślono, że wymagania kwalifikacyjne obowiązujące w przypadku zatrudnienia nauczyciela-psychologa, nauczyciela-pedagoga i nauczyciela-logopedy w szkołach i placówkach stosuje się także do zatrudniania ww. nauczycieli w przedszkolach .

Definicja „oligofrenopedagogiki”

Do projektu rozporządzenia dodano nową definicję oligofrenopedagogiki. Stosownie do § 2 pkt 9 projektu rozporządzenia przez oligofrenopedagogikę rozumie się edukację i rehabilitację (rewalidację) osób z niepełnosprawnością intelektualną. Zaproponowana definicja jest spójna z uregulowaniami dotyczącymi kształcenia nauczycieli w szkołach wyższych. W związku z tym, że uczelnie wyższe nadal kształcą na studiach wyższych i studiach podyplomowych również w zakresie oligofrenopedagogiki, nie jest możliwa całkowita rezygnacja ze stosowania tego terminu.

Zmianę o charakterze dostosowującym wprowadzono również w § 16 projektu rozporządzenia. W projekcie rozporządzenia określenie „upośledzenie umysłowe” zastąpiono mniej stygmatyzującym określeniem „niepełnosprawność intelektualna”. Zaproponowane brzmienie jest spójne ze zmianą art. 3 OświatU – dodanie nowego punktu 18b definiującego upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym jako niepełnosprawność intelektualną w stopniu odpowiednio lekkim, umiarkowanym lub znacznym.

Przepisy przejściowe

Dla wszystkich nauczycieli, którzy nie posiadają wykształcenia magisterskiego, niezwykle istotne będą przepisy przejściowe. Przepis § 29 projektu rozporządzenia wprowadza zasadę zachowania praw nabytych. Zgodnie z ww. przepisem nauczyciele zatrudnieni w dniu wejścia w życie rozporządzenia, którzy spełniali wymagania kwalifikacyjne na podstawie dotychczasowych przepisów (czyli rozporządzenia z 2009 r.) zachowują nabyte kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela. Podobnie nauczyciele zatrudnieni w dniu wejścia w życie rozporządzenia w zakładach kształcenia nauczycieli, którzy będą spełniać wymagania kwalifikacyjne na podstawie dotychczasowych przepisów zachowają nabyte kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela. Z kolei przepis § 30 projektu rozporządzenia przewiduje, że osoby które ukończyły nauczycielskie kolegium języków obcych w specjalności odpowiadającej danemu językowi zachowają kwalifikacje do nauczana języków obcych w przedszkolach, szkołach, placówkach takich jak: placówki doskonalenia nauczycieli, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, biblioteki pedagogiczne, kolegia pracowników służb społecznych, szkolne schroniska młodzieżowe, młodzieżowe ośrodki wychowawcze. Podobnie osoby, które ukończyły studia pierwszego stopnia oraz spełniają pozostałe wymagania kwalifikacyjne określone dla danego stanowiska zachowują kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela.

Jednakże warto zwrócić uwagę na § 31 projektu rozporządzenia. Osoby, które ukończyły studia pierwszego stopnia organizowane zgodnie z przepisami w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela, których ukończenie obejmuje wyłącznie przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela w przedszkolach i szkołach podstawowych, zachowują kwalifikacje do nauczania w tych przedszkolach i szkołach do 31.8.2020 r. Po tej dacie koniecznie będzie posiadanie kwalifikacji na poziomie studiów magisterskich.

Kwalifikacje do nauczania języka obcego w przedszkolach

W przedszkolach będzie możliwe nauczanie języka bez wykształcenia na poziomie wyższym tylko do 31.8.2020 r. Zgodnie z § 32 projektu do 31.8.2020 kwalifikacje do nauczania języków obcych w przedszkolach będą posiadały osoby, które mają kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w przedszkolach oraz legitymują się świadectwem znajomości danego języka obcego w stopniu, co najmniej podstawowy, czyli:

1) dla języka angielskiego:

a) First Certificate in English (FCE) – ocena A lub B, University of Cambridge ESOL Examinations (dawniej University of Cambridge Local Examinations Syndicate),

b) International English Language Testing System (IELTS) – z wynikiem 5,0-6,0 pkt, University of Cambridge ESOL Examinations, British Council, IDP IELTS Australia

c) Test of English as a Foreign Language (TOEFL) – Educational Testing Service (ETS):

d) City & Guilds Level 1 Certificate in ESOL International (reading, writing and listening) Communicator (B2) 500/1765/2 funkcjonujący również pod nazwą: City & Guilds International ESOL (IESOL) – poziom “Communicator” łącznie z City & Guilds Level 1 Certificate in ESOL International (Spoken) Communicator (B2) 500/1775/5 funkcjonującym również pod nazwą: City & Guilds International Spoken ESOL (ISESOL) – poziom “Communicator”,

e) Pearson Test of English General (dawniej London Tests of English), Level 3 – ocena: pass, merit lub distinction, Edexcel, Pearson Language Tests,

f) Pearson Test of English Academic – z wynikiem 59–75 pkt, Edexcel, Pearson Language Tests,

g) Education Development International (EDI), London Chamber of Commerce and Industry IQ (LCCI IQ), JETSET poziom 5;

h) The European Language Certificates (telc GmbH) – telc English B2;

2) dla języka niemieckiego:

a) Goethe-Zertifikat B2, Goethe-Institut,

b) Österreichisches Sprachdiplom Deutsch (ÖSD) – poziom B2 Mittelstufe Deutsch, Österreich Institut;

c) The European Language Certificates (telc GmbH) – telc Deutsch B2;

3) dla języka francuskiego:

a) Diplôme d’Etudes en Langue Française (DELF) B2, Centre International d’Etudes Pedagogiques,

b) Diplôme de Langue Française (DL) (B2), Alliance Française;

c) The European Language Certificates (telc GmbH) – telc Française B2;

4) dla języka włoskiego:

a) Certificato di Italiano come Lingua Straniera (CILS Due B2), Università per Stranieri di Siena,

b) Certificato di Conoscenza della Lingua Italiana, Livello B2 (CELI 3), Università per Stranieri di Perugia,

c) Certificato di Competenza in Lingua Italiana, PLIDA B2, Società Dante Alighieri;

d) The European Language Certificates (telc GmbH) – telc Italiano B2;

5) dla języka hiszpańskiego:

a) Diploma Básico de Español como Lengua Extranjera (DBE), Instituto Cervantes & Universidad de Salamanca,

b) Diploma de Español como Lengua Extranjera (DELE) Nivel Intermedio, Instituto Cervantes,

c) Diploma de Español como Lengua Extranjera (DELE) Nivel B2, Instituto Cervantes;

d) The European Language Certificates (telc GmbH) – telc Espanol B2.