Podstawę do wydania nowego rozporządzenia MEN z 20.3.2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493) stanowi art. 30c PrOśw. Zgodnie z nim, w przypadkach uzasadnionych nadzwyczajnymi okolicznościami zagrażającymi życiu lub zdrowiu dzieci i młodzieży, minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, w drodze rozporządzenia, może wyłączyć stosowanie niektórych przepisów PrOśw, OświatU oraz FinZadOśwU w odniesieniu do wszystkich lub niektórych jednostek systemu oświaty, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 30b PrOśw, w szczególności w zakresie przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego, oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów, przeprowadzania egzaminów, organizacji roku szkolnego i organizacji pracy tych jednostek, a także wprowadzić w tym zakresie odrębne unormowania, tak aby zapewnić prawidłową realizację celów i zadań tych jednostek.

Decyzja o wydaniu nowych przepisów wynika z faktu, że nie wiadomo jak długo trzeba będzie utrzymać istniejące obecnie ograniczenia w funkcjonowaniu szkół i placówek oświatowych. Natomiast nowe przepisy zawierają rozwiązania, które umożliwią jednostkom oświaty pracę w zmienionych warunkach kształcenia, z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość.

Zadania spoczywające na dyrektorze

W § 1 nowego rozporządzenia określone zostały zadania dyrektora szkoły związane z organizowaniem kształcenia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub w inny sposób uzgodniony z organem prowadzącym. Po pierwsze, zgodnie z tym przepisem, w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty to dyrektor jednostki systemu oświaty jest osobą odpowiedzialną za organizację realizację zadań swojej jednostki z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu realizacji tych zadań. W szczególności jest odpowiedzialny za:
1) przekazanie uczniom, rodzicom i nauczycielom informacji o sposobie i trybie realizacji zadań tej jednostki w okresie czasowego ograniczenia jej funkcjonowania;
2) koordynowania współpracy nauczycieli z uczniami lub rodzicami, uwzględniając potrzeby edukacyjne i możliwości psychofizyczne dzieci i uczniów, w tym dzieci i uczniów objętych kształceniem specjalnym, dzieci objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju lub uczęszczających na zajęcia rewalidacyjno-wychowawczel;
3) ustalenie, we współpracy z nauczycielami, tygodniowego zakresu treści nauczania do zrealizowania w poszczególnych oddziałach klas (semestrów) oraz na zajęciach realizowanych w formach pozaszkolnych, uwzględniając w szczególności:
a) równomierne obciążenie uczniów w poszczególnych dniach tygodnia,
b) zróżnicowanie zajęć w każdym dniu,
c) możliwości psychofizyczne uczniów podejmowania intensywnego wysiłku umysłowego w ciągu dnia,
d) łączenie przemienne kształcenia z użyciem monitorów ekranowych i bez ich użycia,
e) ograniczenia wynikające ze specyfiki zajęć;
4) ustalenie, we współpracy z nauczycielami, sposobu monitorowania postępów uczniów oraz sposobu weryfikacji wiedzy i umiejętności uczniów, w tym również informowania uczniów lub rodziców o postępach ucznia w nauce, a także uzyskanych przez niego ocenach;
5) ustalenie warunków i sposobu przeprowadzenia egzaminu klasyfikacyjnego, egzaminu poprawkowego, egzaminu semestralnego i sprawdzianu wiadomości i umiejętności oraz warunków i sposobu ustalania rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania w przypadku wniesienia zastrzeżenia do trybu ustalenia tej oceny, o których mowa w rozdziale 3a OświatU, a także warunków i sposobu zaliczania zajęć realizowanych w formach pozaszkolnych;
6) ustalenie warunków, sposobu oraz terminów przeprowadzania egzaminów dyplomowych, o których mowa w rozdziale 3a OświatU, w szkołach artystycznych, w których są przeprowadzane te egzaminy;
7) ustalenie sposobu dokumentowania realizacji zadań jednostki systemu oświaty;
8) wskazanie, we współpracy z nauczycielami, źródeł i materiałów niezbędnych do realizacji zajęć, w tym materiałów w postaci elektronicznej, z których uczniowie lub rodzice mogą korzystać;
9) zapewnienie każdemu uczniowi lub rodzicom możliwości konsultacji z nauczycielem prowadzącym zajęcia oraz przekazanie im informacji o formie i terminach tych konsultacji;
10) ustalenie z nauczycielami potrzeby modyfikacji odpowiednio zestawu programów wychowania przedszkolnego i szkolnego zestawu programów nauczania.

Realizowanie zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość

Nowe rozporządzenie wskazuje, ze zajęcia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość mogą być realizowane w szczególności:
1) z wykorzystaniem:
a) materiałów i funkcjonalności Zintegrowanej Platformy Edukacyjnej udostępnionej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania pod adresem www.epodreczniki.pl,
b) materiałów dostępnych na stronach internetowych urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, stronach internetowych jednostek podległych temu ministrowi lub przez niego nadzorowanych, w tym na stronach internetowych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i okręgowych komisji egzaminacyjnych,
c) materiałów prezentowanych w programach publicznej telewizji i radiofonii,
d) innych niż wymienione w lit. a-c materiałów wskazanych przez nauczyciela;
2) przez podejmowanie przez ucznia aktywności określonych przez nauczyciela, potwierdzających zapoznanie się ze wskazanym materiałem i dających podstawę do oceny pracy ucznia;
3) z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej zapewniających wymianę informacji między nauczycielem, uczniem lub rodzicem;
4) przez informowanie rodziców o dostępnych materiałach i możliwych formach ich realizacji przez dziecko lub ucznia w domu – w przypadku dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym, edukacją wczesnoszkolną, wczesnym wspomaganiem rozwoju, zajęciami rewalidacyjno-wychowawczymi oraz uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym lub z niepełnosprawnościami sprzężonymi.

Zintegrowana Platforma Edukacyjna

W celu wsparcia realizacji zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, minister właściwy ds. oświaty i wychowania udostępnia szkołom i placówkom narzędzie informatyczne – Zintegrowaną Platformę Edukacyjna (obecnie pod adresem www.epodreczniki.pl). Korzystanie z narzędzia, a także z zamieszczonych na nim elektronicznych materiałów edukacyjnych jest bezpłatne dla szkół, placówek, uczniów, nauczycieli i rodziców. Dyrektor, który będzie chciał wykorzystać ww. narzędzie do zorganizowania procesu dydaktycznego w szkole lub placówce, będzie miał możliwość utworzenia kont dla uczniów i nauczycieli, a w tym celu będzie mógł przetwarzać ich dane osobowe. Baza platformy będzie wykorzystywać dane pochodzące z systemu informacji oświatowej, natomiast dane te będą przechowywane w Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej do 31.12.2020 r. Baza zawiera:
1) imię (imiona) i nazwisko ucznia;
2) adres poczty elektronicznej ucznia, jeżeli uczeń posiada taki adres;
3) informację o: uczęszczaniu ucznia do jednostki systemu oświaty, okresie uczęszczania ucznia do jednostki systemu oświaty, typie szkoły lub rodzaju placówki, nazwie i adresie siedziby jednostki systemu oświaty, do której uczeń uczęszcza, oraz oddziale i klasie, do których uczeń uczęszcza;
4) imię (imiona) i nazwisko nauczyciela;
5) numer PESEL nauczyciela;
6) adres poczty elektronicznej nauczyciela;
7) informacje o: zatrudnieniu nauczyciela w jednostce systemu oświaty, typie szkoły lub rodzaju placówki oraz nazwie i adresie siedziby jednostki systemu oświaty, w której nauczyciel jest zatrudniony.

Zajęcia z zakresu kształcenia zawodowego

Na podstawie nowego rozporządzenia możliwe jest prowadzenie zajęć kształcenia zawodowego w zakresie:
1) teoretycznych przedmiotów zawodowych,
2) zajęć praktycznych – wyłącznie w zakresie, w jakim z programu nauczania danego zawodu wynika możliwość realizacji wybranych efektów kształcenia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu kształcenia.
Jednocześnie rozporządzenie przewiduje, że program zawodu może ulec modyfikacji w taki sposób, że część kształcenia przewidzianego do realizacji w klasach (semestrach) programowo wyższych może być zrealizowana w roku szkolnym 2019/2020 z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu kształcenia, jeżeli dotychczas nabyte przez uczniów wiedza i umiejętności na to pozwalają, a część kształcenia niemożliwa do realizacji z wykorzystaniem tych metod i technik lub innego sposobu kształcenia może być zrealizowana w klasach (semestrach) programowo wyższych w następnych latach szkolnych.

Praktyki zawodowe

Nowe rozporządzenie wskazuje, że w przypadku praktyk zawodowych uczniów technikum i szkoły policealnej, zaplanowanych do zrealizowania w okresie, w którym wprowadzono czasowe ograniczenie funkcjonowania jednostek systemu oświaty, praktyki realizuje się do końca roku szkolnego 2019/2020. W przypadku realizacji praktyk w okresie ferii letnich czas trwania zajęć dydaktyczno-wychowawczych dla uczniów odbywających te praktyki nie ulega skróceniu w rozumieniu przepisów w sprawie praktycznej nauki zawodu.

Jednocześnie w przypadku uczniów będących młodocianymi pracownikami, zajęcia praktyczne zaplanowane do zrealizowania w okresie, w którym wprowadzono czasowe ograniczenie funkcjonowania jednostek systemu oświaty, mogą być, w uzgodnieniu z pracodawcą, zrealizowane do końca roku szkolnego 2019/2020 lub w klasach programowo wyższych. W okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty uczniowie ci mogą realizować zajęcia z zakresu kształcenia zawodowego teoretycznego lub z zakresu kształcenia ogólnego przewidziane do realizacji w tej samej klasie lub w klasach programowo wyższych.

Nowe rozporządzenie wskazuje, że w związku z czasowym ograniczeniem funkcjonowania jednostek systemu oświaty, pracodawcom, którzy zawarli z uczniami umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, okres czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty, w którym uczniowie ci nie uczęszczali na zajęcia praktyczne, wlicza się do okresu, za który przysługuje dofinansowanie, o którym mowa w art. 122 ust. 2 pkt 1 PrOśw.

Kształcenie ustawiczne

Natomiast w przypadku kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych kształcenie praktyczne niemożliwe do zrealizowania z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu kształcenia uzupełnia się po zakończeniu czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty.

Zadania organu prowadzącego i organu sprawującego nadzór pedagogiczny

Nowe rozporządzenie przewiduje, że nadzór pedagogiczny nad kształceniem z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu kształcenia sprawują właściwe organy nadzoru pedagogicznego. Nadzorowi podlega w szczególności sposób organizacji kształcenia i stopień obciążenia uczniów realizacją zleconych zadań. Natomiast organy prowadzące są zobowiązane do wspomagania jednostek systemu oświaty w organizacji kształcenia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu kształcenia.

Czas pracy nauczycieli

W rozporządzeniu wskazano, że zajęcia realizowane z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu kształcenia, nauczyciel realizuje w ramach obowiązującego go przed dniem wejścia w życie rozporządzenia (a więc przed 25.3.2020 r.) tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami albo na ich rzecz, a w przypadku godzin zajęć realizowanych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych – w ramach godzin ponadwymiarowych, o których mowa w art. 35 KartaNauczU. Przepis ten stosuje się również do zajęć realizowanych przez nauczycieli w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty przed dniem wejścia w życie rozporządzenia (a więc w okresie od 12 do 25.3.2020 r.). Obowiązkiem dyrektora będzie natomiast ustalenie zasad zaliczania do wymiaru godzin poszczególnych zajęć realizowanych z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu kształcenia.

Zawieszenie przepisów ustawy o finansowaniu zadań oświatowych

Przepisy nowego rozporządzenia przewidują szereg wyłączeń w zakresie stosowania przepisów FinZadOśwU w nadchodzącym czasie. W związku z tym:
1) do ustalania dotacji za okres od dnia 1 marca 2020 r. do końca miesiąca, w którym zakończy się czasowe ograniczenie funkcjonowania szkoły, nie stosuje się przepisów art. 26 ust. 2 i art. 41 ust. 2 FinZadOśwU, w zakresie dotyczącym uzależnienia otrzymania dotacji na ucznia od jego uczestnictwa w co najmniej 50% obowiązkowych zajęć edukacyjnych, oraz art. 26 ust. 3 i art. 41 ust. 4 FinZadOśwU;
2) w okresie od 1.4.2020 r. do końca miesiąca następującego po miesiącu, w którym zakończy się czasowe ograniczenie funkcjonowania szkoły, nie stosuje się przepisu art. 34 ust. 3 FinZadOśwU;
3) do ustalania dotacji w części za okres od dnia 1 marca 2020 r. do końca miesiąca, w którym zakończy się czasowe ograniczenie funkcjonowania placówki, nie stosuje się przepisu art. 29 ust. 2 FinZadOśwU;
4) dotacja dla niepublicznego domu wczasów dziecięcych, w części za okres od 1.3.2020 r. do końca miesiąca, w którym zakończy się czasowe ograniczenie funkcjonowania placówki, jest równa iloczynowi liczby dni w tym okresie, liczby wychowanków i kwoty części oświatowej subwencji ogólnej przewidzianej na wychowanka domu wczasów dziecięcych w roku 2019 dla powiatu podzielonej przez liczbę 366 (przez liczbę wychowanków należy rozumieć sumę wychowanków z poszczególnych dni w roku 2019 podzieloną przez liczbę 365). Do kwoty części dotacji ustalonej zgodnie z tymi zasadami stosuje się przepis art. 43 FinZadOśwU w zakresie dotyczącym dotacji udzielanych na podstawie art. 29 FinZadOśwU.

Wyłączenie stosowania wybranych przepisów oświatowych

Nowe rozporządzenie wskazuje, że w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty nie stosuje się przepisów:
1) art. 53 ust. 1d i art. 117 ust. 3 PrOśw;
2) art. 44zg ust. 2 OświatU;
3) art. 44zzzg OświatU, w brzmieniu obowiązującym przed 1.9.2019 r., w zakresie formy składanej deklaracji – w odniesieniu do osób, które nie zdały egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie przeprowadzanego w sesji styczeń–luty 2020 r.;
4) § 17–19, § 24–27, § 28 ust. 2, § 29 rozporządzenia MEN z 10.6.2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 843 ze zm.) oraz § 22 ust. 1 w zakresie stosowania przepisu § 19 tego rozporządzenia;
5) § 15–17, § 22–25, § 26 ust. 2, § 27 rozporządzenia MEN z 3.8.2017 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1534) oraz § 20 ust. 1 w zakresie stosowania przepisu § 17 tego rozporządzenia;
6) § 15–17, § 29–32, § 33 ust. 2, § 34 i § 35 rozporządzenia MEN z 22.2.2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 373);
7) § 23 ust. 5 rozporządzenia MEN z 19.3.2019 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 652) oraz § 23 ust. 7 tego rozporządzenia w zakresie turnusów dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników;
8) § 4 ust. 9 rozporządzenia MEN z 22.2.2019 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz.U. z 2019 r. poz. 391);
9) § 62 ust. 19 rozporządzenia MEN z 28.8.2019 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu zawodowego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie (Dz.U. z 2019 r. poz. 1707) w odniesieniu do osób, które nie zdały egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie przeprowadzanego w sesji styczeń–luty 2020 r;
10) § 15–17 rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 24.8.2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów w publicznych szkołach artystycznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1258 ze zm.);
11) § 14 i 16–18 rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 28.8.2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów w publicznych szkołach artystycznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1674).

Stosowanie przepisów nowego rozporządzenia do innych jednostek oświaty

Przypomnijmy, że zgodnie z przepisami rozporządzenia MEN z 11.3.2020 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 410 ze zm.) do jednostek, których funkcjonowanie na obszarze kraju zostało ograniczone do 10.4.2020 r., należą publiczne i niepubliczne:
1) przedszkola;
2) inne formy wychowania przedszkolnego;
3) szkoły wszystkich typów;
4) placówki oświatowo-wychowawcze;
5) placówki kształcenia ustawicznego oraz centra kształcenia zawodowego;
6) placówki artystyczne;
7) placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania;
8) kolegia pracowników służb społecznych.
W przypadku niewymienionych powyżej jednostek systemu oświaty ich działalność może zostać zawieszona na podstawie odrębnych przepisów – a więc na zasadach określonych w rozporządzeniu MEN z 31.12.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach – Dz.U. z 2003 r., Nr 6, poz. 69 ze zm.). Warto w związku z tym zaznaczyć, że przepisy nowego rozporządzenia mają również zastosowanie do tych jednostek systemu oświaty, których działalność dydaktyczna, wychowawcza i opiekuńcza została zawieszona na podstawie tych właśnie przepisów.

Ponadto, ograniczenie funkcjonowania jednostek systemu oświaty nie dotyczy:
1) przedszkoli i szkół specjalnych zorganizowanych w podmiotach leczniczych i jednostkach pomocy społecznej;
2) przedszkoli i szkół specjalnych funkcjonujących w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych;
3) szkół specjalnych funkcjonujących w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i młodzieżowych ośrodkach socjoterapii;
4) szkół w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich oraz szkół przy zakładach karnych i aresztach śledczych.
Wyjątek stanowią sytuacje, w których:
1) rodzice dzieci uczęszczających do przedszkoli lub szkół specjalnych funkcjonujących w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych zdecydują o nieuczęszczaniu dzieci do przedszkoli lub szkół funkcjonujących w tych ośrodkach;
2) rodzice dzieci uczęszczających na zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze organizowane zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 7 ust. 3 ustawy z 19.8.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1878 ze zm.) zdecydują o nieuczęszczaniu dzieci na te zajęcia;
3) rodzice dzieci z niepełnosprawnością intelektualną z niepełnosprawnościami sprzężonymi zdecydują o nieuczęszczaniu dzieci na zajęcia organizowane w ośrodku rewalidacyjno-wychowawczym.
W takim przypadku, w stosunku do jednostek systemu oświaty, do których dzieci i uczniowie nie uczęszczają na podstawie ww. decyzji, stosuje się przepisy nowego rozporządzenia.