12 grudnia 2013 r. w Sejmie uchwalona została nowa ustawa o cudzoziemcach. Uchyliła ona ustawę o takiej samej nazwie z 13.6.2003 r. (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 264, poz. 1573 ze zm.). Z niewielkimi wyjątkami, nowe przepisy weszły w życie od 1 maja 2014 r.
Nowa ustawa, podobnie zresztą jak poprzednia, nie dotyczy obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich EFTA – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (tj. Islandii, Norwegii i Liechtensteinu) i Konfederacji Szwajcarskiej oraz członków ich rodzin, którzy do nich dołączają lub z nimi przebywają. Warto jednak nadmienić w tym miejscu, że obywatele ww. państw nie muszą się w Polsce ubiegać o zezwolenie na pracę.
Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę w jednej procedurze
W dotychczasowym stanie prawnym, pracodawca, który chciał zatrudnić cudzoziemca, w pierwszej kolejności był obowiązany uzyskać dla niego zezwolenie na pracę w trybie określonym w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Dopiero po uzyskaniu takiego zezwolenia, cudzoziemiec ubiegał się o zezwolenie na pobyt – którego udzielano w kolejnej procedurze, regulowanej ustawą o cudzoziemcach.
W nowym stanie prawnym, wprowadzono jedną procedurę uzyskiwania zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, w rezultacie której zamiast dwóch dokumentów cudzoziemiec otrzymuje jeden – uprawniający go zarówno do pobytu na terenie RP jak i do podejmowania pracy.
Po zmianie, to cudzoziemiec, a nie pracodawca, składa wniosek o otrzymanie zezwolenia w zakresie pobytu i pracy. Nowa procedura nie oznacza jednak, że pracodawca nie ma żadnych obowiązków związanych z uzyskaniem zezwolenia na pobyt i pracę. Aby wypełnić wniosek o wydanie zezwolenia, cudzoziemcowi będą potrzebne różnego rodzaju dane i informacje dotyczące pracodawcy. Poza tym, pracodawca będzie musiał wystąpić do właściwego miejscowo starosty z wnioskiem o ustalenie braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych na lokalnym rynku pracy. Dokument wydany przez starostę powinien, jako załącznik, stanowić część wniosku pracownika.
W nowej ustawie przewidziano następujące warunki uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy i pracę:
- posiadanie przez cudzoziemca ubezpieczenia zdrowotnego w rozumieniu przepisów ustawy z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub potwierdzenia pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- posiadanie źródła stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu;
- zapewnione na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsce zamieszkania;
- podmiot powierzający wykonywanie pracy nie ma możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych na lokalnym rynku pracy;
- wysokość wynagrodzenia, która jest określona w posiadanej przez cudzoziemca umowie z podmiotem powierzającym wykonywanie pracy, będącej podstawą wykonywania pracy, zawartej w formie pisemnej, nie jest niższa niż wysokość wynagrodzenia pracowników wykonujących w tym samym wymiarze czasu pracy pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku.
Uproszczone zasady weryfikacji dochodu i miejsca zamieszkania
Wydając nową ustawę, znacznie uproszczono sposób badania kryterium dochodowego oraz mieszkaniowego, które funkcjonowały również w poprzednim stanie prawnym – jako warunki uzyskania zezwolenia pobytowego. Po zmianach organy administracji nie będą już badać rzeczywistych kosztów pobytu cudzoziemca w Polsce – wystarczające będzie wykazanie dochodu przekraczającego wskazane w ustawie minimum (określonego jako wysokość dochodu, od której przyznaje się świadczenia pieniężne z pomocy społecznej na podstawie ustawy z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej). Cudzoziemiec nie będzie musiał również przedstawiać tytułu prawnego do lokalu – wystarczy, że wykaże, iż ma miejsce w Polsce, w którym może zamieszkać.
Zezwolenia na pracę – nadal stosowane dla niektórych cudzoziemców
Warto nadmienić, że ustawodawca nie zrezygnował całkowicie z wydawania zezwoleń na pracę w trybie określonym w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. W szczególności, zezwolenie będą zobowiązani uzyskać cudzoziemcy przebywający poza granicami RP – dopiero zamierzający wjechać do naszego kraju. Odmienne zasady będą miały zastosowanie również do pracowników delegowanych.
Bezrobotnego cudzoziemiec z możliwością zachowania zezwolenia
W dotychczasowym stanie prawnym, cudzoziemcowi tracącemu zatrudnienie unieważniano zezwolenie na pracę, a wskutek tego, również tracił on również prawo do pobytu w Polsce. Po zmianach, utrata zatrudnienia nie będzie skutkowała automatycznym wszczęciem procedury cofnięcia zezwolenia na pracę. Cudzoziemiec będzie mógł jeden raz w trakcie ważności zezwolenia pozostawać bez pracy – przez okres nie dłuższy niż 30 dni liczonych od dnia utraty pracy na rzecz podmiotu powierzającego wykonywanie pracy wymienionego w zezwoleniu.
Utrzymanie ważności zezwolenia będzie zależało od spełnienia dodatkowego warunku, tj. pisemnego powiadomienia wojewody właściwego ze względu na miejsce swojego aktualnego pobytu, w ciągu 15 dni roboczych, o utracie pracy u któregokolwiek z podmiotów powierzających wykonywanie pracy, wymienionych w zezwoleniu.
Dłuższy okres pobytu czasowego
Do momentu zmiany przepisów, maksymalny okres, na który udzielano zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, wynosił 2 lata. Po zmianie, zezwolenie na pobyt czasowy może obejmować okres dłuższy o 1 rok, tj. maksymalnie okres 3-letni.
Stare przepisy do postępowań niezakończonych przed 1 maja br.
Jak wynika z przepisów przejściowych, do postępowań administracyjnych niezakończonych do dnia wejścia w życie nowej ustawy o cudzoziemcach decyzją ostateczną i wszczętych przed tym dniem będą stosowane dotychczasowe przepisy.