Reformując organizację urzędów centralnych w grudniu 2015 r. prawodawca skupił się na nowej organizacji służby cywilnej. W tej kadencji Sejmu nie zajęto się dotychczas nową strukturą i sposobem pracy regionalnych izb obrachunkowych. Czas ten nadszedł, bowiem 8.6.2017 r. została przyjęta ustawa zmianie ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych oraz niektórych innych ustaw. Poniżej zostały przedstawione najważniejsze zmiany jakie mogą nastąpić wskutek nowelizacji.
Podobnie, jak w przypadku wyższych stanowisk w służbie cywilnej, reforma dotycząca regionalnych izb obrachunkowych wprowadziła zmianę w zakresie wyłaniania prezesa izby. Dotychczas był on powoływany przez Prezesa Rady Ministrów, po przeprowadzeniu konkursu, w którym prezes był wybierany przez kolegium izby. Obecne przepisy stanowią jedynie, że prezesa izby powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. W nowelizacji zrezygnowano również z przepisu dotyczącego możliwości dochodzenia swoich praw przez odwoływanego prezesa izby poprzez możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji o odwołaniu.
Zmiana dotycząca sposobu powołania prezesa izby wchodzi w życie dzień po opublikowaniu ustawy w Dzienniku Ustaw i łączy się bezpośrednio z przepisami końcowymi nowelizacji, zgodnie z którymi stosunki pracy nawiązane na podstawie dotychczasowych przepisów ustawy, z prezesami i zastępcami prezesów regionalnych izb obrachunkowych wygasają z upływem 2 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, jeżeli przed upływem tego terminu nie zostaną powołani odpowiednio na prezesów i zastępców prezesów regionalnych izb obrachunkowych. Podobne zmiany dotyczą etatowych członków izb. Zgodnie z przepisem art. 8 ust. 2 i 3 ustawy zmieniającej, stosunki pracy nawiązane na podstawie dotychczasowych przepisów ustawy, z etatowymi członkami kolegiów regionalnych izb obrachunkowych wygasają z upływem 4 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, jeżeli przed upływem tego terminu nie zostaną powołani na członków kolegiów regionalnych izb obrachunkowych. Natomiast kadencje pozaetatowych członków kolegiów regionalnych izb obrachunkowych, powołanych w trybie dotychczasowych przepisów ustawy, wygasają z upływem 2 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
Pozaetatowi członkowie kolegiów izb mają nieco bardziej utrudniony żywot – nowelizacja ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych nie przewiduje możliwości orzekania przez nieetatowego członka kolegium izby, w związku z czym członkami kolegium izby będą od tej pory prezes izby jako przewodniczący kolegium oraz pozostali, etatowi członkowie. Warto wspomnieć, że zmiany dotyczące pozaetatowych członków kolegium izby nie znalazły się w pierwotnym brzmieniu projektu ustawy, lecz zostały dodane w trakcie prac legislacyjnych.
Nowelizacja przewiduje wprowadzenie dla członków kolegium izb pewne udogodnienie. Mianowicie dotychczas obowiązywały bezwzględne zakazy dotyczące m.in. prowadzenia działalności gospodarczej lub zatrudnienia w jednostkach samorządu terytorialnego. Wskutek nowelizacji dodany zostanie przepis art. 23 ust. 4 ustawy, zgodnie z którym minister właściwy do spraw administracji publicznej może udzielić prezesowi izby, jego zastępcy i pozostałym członkom kolegium izby, a prezes izby pozostałym pracownikom, pisemnej zgody na odstąpienie od zakazów określonych w art. 23 ust. 2 i 3, w przypadku gdy członkostwo, zatrudnienie lub działalność zarobkowa, o których mowa w ust. 2 i 3, będą wykonywane na rzecz podmiotów niepodlegających działalności nadzorczej i kontrolnej izby, której te osoby są członkami, oraz nie będzie to naruszać przepisów innych ustaw.
Co do merytorycznych zmian, jakie znalazły się w przygotowywanej nowelizacji, do najważniejszych należy zaliczyć rozszerzenie katalogu podmiotów kontrolowanych przez izby o osoby prawne, na które podmioty, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1-6, pojedynczo lub wspólnie, bezpośrednio lub pośrednio wywierają wpływ, w szczególności przez:
1) posiadanie ponad połowy udziałów albo akcji,
2) posiadanie ponad połowy głosów wynikających z udziałów albo akcji,
3) sprawowanie nadzoru nad organem zarządzającym,
4) posiadanie prawa do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego.
Na szczególną uwagę w tym przepisie zasługuje otwarty katalog podmiotów kontrolowanych, na które podmioty wymienione w poprzedzających punktach wystarczy, że pośrednio wywierają wpływ.
Rozszerzony zostanie również przepis karny, jednakże rodzaj kary pozostał bez zmian (kara grzywny).
Nowelizacja przepisy ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych wprowadzi również zmiany w przepisach dotyczących nadzoru w samorządowych ustawach ustrojowych. W związku z tym zostaną dodane nowe kompetencje nadzorcze zarówno izbom obrachunkowym, jak również wojewodom.
Wejście w życie nowych przepisów póki co stoi pod znakiem zapytania, jednakże poza wątpliwościami Prezydenta RP dotyczącymi uprawnień jednostek samorządu terytorialnego, należałoby się również zastanowić nad zmianą regulacji dotyczących organizacji izb.
