Szacuje się, że w dniach 21 czerwca – 2 lipca 2023 r. na terenie województw małopolskiego i śląskiego oraz Miasta Krakowa, będących gospodarzami Igrzysk, będzie rywalizowało około 4000 zawodników z 50 krajów europejskich. Oprócz zmagań sportowych zaistnieje szansa na zaprezentowanie Polski pod względem jej walorów kulturowych i turystycznych. Niezbędne jest więc przygotowanie odpowiedniego zaplecza do przyjęcia tak dużej grupy sportowców, ekip wspomagających, dziennikarzy, kibiców oraz turystów, a mają to przyspieszyć, a nawet w niektórych sytuacjach – umożliwić specjalne zasady prawne.
Przyjęte przepisy poszerzą zestaw specustaw dedykowanych konkretnym, szczególnie pożądanym, inwestycjom lub rodzajom inwestycji. Mają one za zadanie, jak sam tytuł wskazuje, wsparcie przygotowań do Igrzysk pod względem finansowym, organizacyjnym i proceduralnym. W grupie uregulowań szczególnych znalazły się zasady dotyczące:
- przedsięwzięć w zakresie projektowania, budowy, przebudowy lub remontu stadionów i innych obiektów budowlanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej niezbędnych do przeprowadzenia Igrzysk,
- innych przedsięwzięć niezbędnych do przeprowadzenia Igrzysk,
- sposobu finansowania lub dofinansowania niektórych kosztów organizacji Igrzysk oraz przygotowania i realizacji przedsięwzięć z wykorzystaniem budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz budżetu Unii Europejskiej, a także niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) oraz innych środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi.
Przedsięwzięciom inwestycyjnym związanym z Igrzyskami specustawa nadaje rangę celu publicznego w rozumieniu przepisów ustawy z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2021 r. poz. 1899). Mają one też być traktowane na równi z inwestycjami celu publicznego w rozumieniu ustawy z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2021 r. poz. 741 ze zm.). Pozwala to na wprowadzenie uregulowań prawnych głęboko ingerujących w konstytucyjne prawa ochrony własności, z przejściem prawa własności na rzecz jednostki samorządu terytorialnego włącznie.
Z zakresu nowych przepisów specjalnych wyłączono przygotowanie i realizację inwestycji dotyczących dróg krajowych zarządzanych przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad lub drogową spółkę specjalnego przeznaczenia. Pozostałe drogi publiczne, niezbędne do realizacji głównego celu nowej specustawy, mają być realizowane na podstawie ustawy z 10.4.2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1363 ze zm.).
Podmiotami, które będą miały prawo realizować przedsięwzięcia, a więc beneficjentami nowych przepisów będą:
- jednostki samorządu terytorialnego,
- organy administracji rządowej reprezentujące Skarb Państwa,
- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne utworzone przez jednostki samorządu terytorialnego lub z ich udziałem,
- państwowe osoby prawne,
- spółka celowa utworzona przez Województwo Małopolskie.
Powołana spółka celowa może realizować zadania innych beneficjentów zgodnie z zawartą umową.
Rada Ministrów otrzymała upoważnienie ustawowe do określenia rozporządzeniem wykazu przedsięwzięć, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia prawidłowego i terminowego przygotowania i przeprowadzenia Igrzysk, które podlegać będą nowym przepisom specjalnym.
Ustawa o wsparciu przygotowania III Igrzysk Europejskich w 2023 r. przewiduje ułatwienia oraz określa specjalne tryby postępowań dotyczących:
- zasad ogłaszania i rozstrzygania przetargów, jeśli wartość zamówienia nie przekracza progów unijnych,
- zasad finansowania lub dofinansowania niektórych kosztów organizacji Igrzysk oraz przygotowania i realizacji przedsięwzięć,
- zasad tworzenia i działania spółki celowej utworzonej przez Województwo Małopolskie, która jednocześnie będzie wypełniać obowiązki inwestora oraz nadzoru inwestorskiego w rozumieniu przepisów ustawy z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2020 r. poz. 1333 ze zm.),
- zasad prowadzenia postępowań administracyjnych mających na celu wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji przedsięwzięcia, wydawanej w ciągu 30 dni przez wojewodę, która jednocześnie zatwierdzać będzie podziały nieruchomości ze wskazaniem tych, które przejdą na własność jednostki samorządu terytorialnego, za odszkodowaniem określonym w odrębnym postępowaniu zgodnie z ustawą z 21.8. 1997r. o gospodarce nieruchomościami. Decyzja ta może również ograniczyć (za odszkodowaniem) sposób korzystania z nieruchomości innych niż wywłaszczane poprzez udzielenie zezwolenia na zakładanie i przeprowadzenie na nich ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do założenia, przeprowadzenia oraz korzystania z tych przewodów i urządzeń;
- specjalnych zasad zapewnienia szybkiej konsumpcji oraz trwałości decyzji administracyjnych wydawanych w związku z realizacją przedsięwzięć w rozumieniu specustawy:
- decyzje administracyjne wydawane w związku z przygotowaniem i realizacją przedsięwzięć (o ustaleniu lokalizacji i o pozwoleniu na budowę przedsięwzięcia) podlegać będą natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy;
- rozpatrywanie skarg przez sądy administracyjne podlegać będzie specjalnym reżimom czasowym (15 dni na przekazanie skargi, 30 dni na rozpatrzenie skargi oraz dwa miesiące na rozpatrzenie skargi kasacyjnej);
- nie będzie możliwe stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji o ustaleniu lokalizacji lub o pozwoleniu na budowę przedsięwzięcia związanego z Igrzyskami, jeżeli wniosek o stwierdzenie nieważności wniesiony będzie po upływie 60 dni od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna, a podmiot realizujący przedsięwzięcie rozpocznie budowę. W przypadku uwzględnienia skargi po upływie 60 dni od dnia rozpoczęcia budowy sąd administracyjny może stwierdzić jedynie, że decyzja narusza prawo (w zakresie art. 145 lub art. 156 KPA). Zasada ta nie będzie stosowana, jeśli pozwolenie na budowę przedsięwzięcia naruszy warunki decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach lub postanowienia dyrektora Generalnej lub Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, uzyskiwanego w toku oceny oddziaływania na środowisko.
Ustawa o wsparciu przygotowania III Igrzysk Europejskich w 2023 r. wprowadza też nowelizacje w przepisach odrębnych:
- ustawie z 25.6.1999 r. o Polskiej Organizacji Turystycznej (Dz.U. z 2018 r. poz. 563), które umożliwią powierzenie Polskiej Organizacji Turystycznej (państwowej osobie prawnej) realizacji przedsięwzięć związanych z Igrzyskami;
- ustawie z 3.10.2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2021 r. poz. 247, ze zm.), w której zostaną wprowadzone zmiany polegające na dodaniu przedsięwzięć realizowanych na podstawie uchwalonej specustawy – w celu ograniczenia niektórych obciążeń administracyjnych związanych z uzyskiwaniem opinii i decyzji środowiskowych.
Uchwalona ustawa przewiduje wejście w życie przepisów specjalnych w następnym dniu po ogłoszeniu.