W Dz.U. z 2017 r. pod poz. 1389 opublikowano ustawę z 22.6.2017 r. o zmianie ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

Do zmienianej ustawy dodano rozdział 2 zatytułowany „Zakaz propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez pomniki”. Wynika z niego, że pomniki nie mogą upamiętniać osób, organizacji, wydarzeń lub dat symbolizujących komunizm lub inny ustrój totalitarny, ani w inny sposób takiego ustroju propagować. Przez pomniki rozumie się w tym przypadku również kopce, obeliski, kolumny, rzeźby, posągi, popiersia, kamienie pamiątkowe, płyty i tablice pamiątkowe, napisy i znaki. Zakaz nie dotyczy pomników:

1) niewystawionych na widok publiczny;

2) znajdujących się na terenie cmentarzy albo innych miejsc spoczynku;

3) wystawionych na widok publiczny w ramach działalności artystycznej, edukacyjnej, kolekcjonerskiej, naukowej lub o podobnym charakterze, w celu innym niż propagowanie ustroju totalitarnego;

4) wpisanych – samodzielnie albo jako część większej całości – do rejestru zabytków.

Wojewoda, w drodze decyzji, nakaże właścicielowi albo użytkownikowi wieczystemu nieruchomości, na której znajduje się pomnik, który nie spełnia wymienionych wyżej warunków, jego usunięcie. Wydanie takiej decyzji będzie wymagało opinii Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu potwierdzającej, że pomnik nie spełnia wymaganych warunków. Organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów ustawy z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1257) w stosunku do wojewody w sprawach o usunięcie pomnika jest MKiDN. Koszty usunięcia pomnika poniesie właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości, na której znajduje się pomnik.

Nowelizacja precyzuje zakres obiektów, które nie mogą służyć do propagowania wspomnianych ustrojów totalitarnych. W tytule zmienianej ustawy wyrazy „budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej” zastąpiono bowiem wyrazami „jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki”. Za jednostki organizacyjne uważa się w tym przypadku w szczególności szkoły i ich zespoły, przedszkola, szpitale, placówki opiekuńczo-wychowawcze, instytucje kultury oraz instytucje społeczne.

Nowelizacja wprowadza tez przepisy przejściowe zgodnie z którymi:

1) obowiązujące w dniu 21.10.2017 r. nazwy jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy upamiętniające osoby, organizacje, wydarzenia lub daty symbolizujące komunizm lub inny ustrój totalitarny lub propagujące taki ustrój w inny sposób, właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego, związku jednostek samorządu terytorialnego albo związku metropolitalnego trzeba będzie zmienić w terminie 12 miesięcy od tego dnia;

2) właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości, na której 21.10.2017 r. znajduje się pomnik upamiętniający osoby, organizacje, wydarzenia lub daty symbolizujące komunizm lub inny ustrój totalitarny lub propagujący taki ustrój w inny sposób, usuwa ten pomnik w terminie 12 miesięcy od tego dnia;

3) w przypadku wykonania wspomnianego obowiązku usunięcia pomnika koszty jego usunięcia zwraca Skarb Państwa ze środków budżetu państwa, których dysponentem jest wojewoda, jeżeli właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości, na której znajdował się pomnik, nie uczestniczył w procedurze wzniesienia tego pomnika.