Stwierdzono, że nieprawidłowości w zakresie legalności zatrudnienia występują, w co drugim kontrolowanym podmiocie, a w co piątym ujawniono nielegalne zatrudnienie lub nielegalną inną pracę zarobkową. W 23,5 tys. zakładów, tj. w ponad 16% kontrolowanych podmiotów, ujawniono najcięższe przewinienia, tj. zatrudnienie bez potwierdzenia na piśmie rodzaju umowy o pracę i jej warunków oraz niezgłoszenie osoby zatrudnionej lub wykonującej inną pracę zarobkową do ubezpieczenia społecznego.

W efekcie kontroli, pracodawcy zmienili relacje prawne dotyczące aż 774 tys. pracujących, w tym nastąpiło:

  • potwierdzenie na piśmie istnienia stosunku pracy dla 29 900 osób pracujących bez żadnej umowy i 41 500 osób będących stronami umów cywilnoprawnych,
  • wpłacenie przez płatników zaległych składek na ubezpieczenie społeczne za 42 300 pracowników na łączną kwotę 42,4 mln zł, a także
  • wpłacenie przez płatników zaległych składek na Fundusz Pracy za 223 200 pracowników na łączną kwotę 26,3 mln zł.

Praca cudzoziemców

Kontrole wykazały ponadto nielegalne wykonywanie pracy przez 4359 obcokrajowców. Najczęściej stwierdzaną nieprawidłowością był w tym zakresie brak wymaganego zezwolenia na pracę, który dotyczył co drugiego cudzoziemca nielegalnie wykonującego pracę (2511 cudzoziemców, 57,6% ujawnionych przypadków).

Zmiany proponowane przez Państwową Inspekcję Pracy

Zdaniem PIP trwałe ograniczenie szarej strefy zatrudnienia wymaga zmiany stanu prawnego, w szczególności:

  • ustanowienie obowiązku zawierania umów o pracę na piśmie oraz zgłaszania osób wykonujących pracę do ubezpieczenia społecznego przed rozpoczęciem pracy,
  • ustanowienie wprost w przepisach Kodeksu pracy domniemania istnienia stosunku pracy, w szczególności gdy powierzenie pracy nastąpiło bez zawarcia jakiejkolwiek umowy,
  • wprowadzenie obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od wszystkich odpłatnych umów cywilnoprawnych z jednoczesnym ustanowieniem obowiązku zawierania tych umów na piśmie,
  • wyłączenie organów Państwowej Inspekcji Pracy spod działania przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej poprzez wprowadzenie odrębnej regulacji odnoszącej się do kontroli legalności zatrudnienia.

Ponadto PIP podkreśliła występowanie nadużywania umów cywilnoprawnych w sposób pozwalający na omijanie ochronnej roli przepisów prawa pracy, w szczególności w zakresie czasu pracy oraz zawieranie długookresowych umów na czas określony.