Nowa forma nadzoru pedagogicznego
Na wstępie należy zaznaczyć, że chociaż podstawowe zasady sprawowania nadzoru pedagogicznego pozostaną niezmienione, to jednak nowe rozporządzenie przewiduje kilka zmian, o których istnieniu powinni wiedzieć dyrektorzy szkół i przedszkoli. Tak jak dotychczas, nadzór będzie sprawowany w sposób planowy oraz doraźny. Jednakże, jako nowa forma nadzoru pedagogicznego wskazane zostało monitorowanie działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej jednostek oświatowych. Dotychczasowe przepisy dopuszczały możliwość monitorowania pracy szkół i przedszkoli przez kuratorów oświaty w zakresie ustalonym na dany rok szkolny przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania w podstawowych kierunkach realizacji polityki oświatowej państwa. Jednakże monitorowanie nie było uznawane za formę nadzoru pedagogicznego.
Zmiany w zakresie ewaluacji zewnętrznej
Zgodnie z dotychczasowymi przepisami (§ 6 ust. 2 pkt 3 NadzórPedagR) ewaluacja zewnętrzna obejmowała m.in. ustalenie, czy szkoła lub przedszkole spełnia badane wymagania, określone w rozporządzeniu MEN z 6.8.2015 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U. z 2015 r. poz. 1214). Po wejściu w życie nowego rozporządzenia ewaluacja zewnętrzna będzie obejmować:
1) zbieranie i analizowanie informacji o działaniach jednostki oświatowej w zakresie badanych wymagań,
2) opisanie działań jednostki oświatowej w zakresie badanych wymagań,
3) przygotowanie raportu z ewaluacji.
Tym samym odchodzi się od ustalania, czy szkoła lub przedszkole spełnia badane wymagania, określone w przepisach określających wymagania wobec szkół i placówek. Analogicznie raport z ewaluacji sporządzany według nowego rozporządzenia nie będzie zawierał ustaleń w tym zakresie. Nowe rozporządzenie nie będzie także zawierało odpowiednika obecnego § 13 NadzórPedagR, określającego sposób postępowania w przypadku ustalenia w wyniku ewaluacji zewnętrznej, że jednostka oświatowa nie spełnia wymagań określonych w odpowiednich przepisach wykonawczych w sprawie wymagań wobec szkół i placówek. Zgodnie ze starymi przepisami organ sprawujący nadzór pedagogiczny polecał w takim przypadku dyrektorowi opracowanie programu i harmonogramu poprawy efektywności kształcenia lub wychowania.
Sposoby wspomagania szkół i przedszkoli przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny
Stare rozporządzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego określało w § 20 sposoby wspomagania jednostek oświaty przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny. Wspomaganie to następowało w szczególności przez:
1) przygotowywanie i podawanie do publicznej wiadomości na stronie internetowej organu analiz wyników sprawowanego nadzoru pedagogicznego, w tym wniosków z ewaluacji zewnętrznych i kontroli;
2) promowanie wykorzystania ewaluacji w procesie doskonalenia jakości działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki.
Nowe rozporządzenie w nieco inny sposób wskazuje przykładowe sposoby wspomagania jednostek oświaty przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny. Paragraf 19 nowego rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego wskazuje to takie czynności wspomagające jak:
1) przygotowywanie i podawanie do publicznej wiadomości na stronie internetowej organu analiz wyników sprawowanego nadzoru pedagogicznego, w tym wniosków z ewaluacji zewnętrznych i kontroli (bez zmian),
2) organizowanie konferencji i naraz dla dyrektorów szkół i placówek (nowa forma wspomagania),
3) przekazywanie informacji o istotnych zagadnieniach dotyczących systemu oświaty i zmianach w przepisach prawa dotyczących funkcjonowania szkół i placówek (nowa forma wspomagania).
Przygotowywanie przez kuratora wyników i wniosków z nadzoru pedagogicznego
W § 23 NadzórPedagR określony był obowiązek opracowywania i przedstawiania przez kuratora oświaty właściwemu ministrowi ds. oświaty i wychowania, w terminie do 15 czerwca danego roku szkolnego, wyników i wniosków z nadzoru pedagogicznego sprawowanego w okresie od dnia 1 czerwca poprzedniego roku szkolnego do dnia 31 maja danego roku szkolnego. Nowe rozporządzenie w sposób nieco odmienny formułuje ten obowiązek (§ 22 nowego rozporządzenia). Nowe przepisy zobowiązują kuratora oświaty do opracowania i przedstawienia ministrowi, w terminie do 15 października danego roku szkolnego, wyników i wniosków z nadzoru pedagogicznego sprawowanego w poprzednim roku szkolnym.
Zmiana w sposobie sprawowania przez dyrektora nadzoru pedagogicznego
Nowe rozporządzenie przewiduje również zmianę obowiązków dyrektora, w zakresie sprawowanego przez niego nadzoru pedagogicznego. Tak jak dotychczas, dyrektor szkoły lub przedszkola we współpracy z innymi nauczycielami zajmującymi stanowiska kierownicze, w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego:
1) przeprowadza ewaluację wewnętrzną i wykorzystuje jej wyniki do doskonalenia jakości pracy szkoły lub przedszkola,
2) kontroluje przestrzeganie przez nauczycieli przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub przedszkola,
3) wspomaga nauczycieli w realizacji ich zadań w szczególności przez:
a) diagnozę pracy szkoły lub placówki,
b) planowanie działań rozwojowych, w tym motywowanie nauczycieli do doskonalenia zawodowego,
c) prowadzenie działań rozwojowych, w tym organizowanie szkoleń i narad.
Zgodnie z dotychczasowym stanem prawnym, dyrektor szkoły lub przedszkola, w celu realizacji powyższych zadań, w szczególności obserwował prowadzone przez nauczycieli zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze oraz inne zajęcia i czynności wynikające z działalności statutowej jednostki oświatowej. Nowe rozporządzenie dopuszcza ponadto, w celu realizacji ww. zadań, monitorowanie przez dyrektora pracy odpowiednio szkoły lub przedszkola. Przypomnijmy, że zgodnie z definicją „monitorowania” zamieszczoną w rozporządzeniu, należy przez to rozumieć działania prowadzone w szkole lub przedszkolu obejmujące zbieranie i analizę informacji o działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej danej jednostki oświatowej.
Nowe zasady sporządzania planu nadzoru pedagogicznego
Istotna zmiana dotyczy sposobu przygotowywania planu nadzoru pedagogicznego. Zgodnie ze starymi przepisami (§ 25 ust. 3 NadzórPedagR) plan nadzoru pedagogicznego zawierał w szczególności:
1) przedmiot ewaluacji wewnętrznej oraz termin jej przeprowadzenia,
2) tematykę i terminy przeprowadzania kontroli przestrzegania przez nauczycieli przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki,
3) zakres wspomagania nauczycieli w realizacji ich zadań.
Nowe rozporządzenie zakłada rozszerzenie treści znajdujących się w planie nadzoru (§ 24 ust. 3 nowego rozporządzenia). Oprócz powyższych informacji, plan nadzoru powinien zawierać:
1) plan obserwacji prowadzonych przez nauczycieli zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz innych zajęć i czynności wynikających z działalności statutowej szkoły lub przedszkola,
2) zakres monitorowania, o którym mowa była powyżej.
Zgodnie z przepisami przejściowymi znajdującymi się w nowym rozporządzeniu (§ 32), plany nadzoru pedagogicznego opracowane na rok szkolny 2017/2018 na podstawie rozporządzenia MEN z 27 sierpnia 2015 r. należy dostosować do przepisów nowego rozporządzenia w terminie do 15 września 2017 r.
Wskazanie zakresu treści gromadzonych na elektronicznej platformie nadzoru pedagogicznego
Ostatnia zmiana dotyczy doprecyzowania treści gromadzonych na elektronicznej platformie nadzoru pedagogicznego. Zgodnie z § 26 nowego rozporządzenia na platformie są gromadzone:
1) dane identyfikacyjne szkół i placówek:
a) nazwa,
b) typ szkoły albo rodzaj placówki,
c) adres siedzimy szkoły lub placówki oraz numer telefonu, numer faksu i adres strony internetowej,
d) numer identyfikacyjny szkoły lub placówki w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej (REGON),
e) status publiczno prawny: szkoła lub placówka publiczna, szkoła niepubliczna o uprawnieniach szkoły publicznej, albo szkoła lub placówka niepubliczna;
2) informacje o działalności szkół i placówek uzyskane w trakcie przeprowadzania ewaluacji zewnętrznych od dyrektorów szkół i placówek oraz osób uczestniczących w ewaluacji zewnętrznej;
3) raporty z ewaluacji zewnętrznej;
4) protokoły kontroli przewidzianych w planie nadzoru;
5) informacje dotyczące zakresu i wyników kontroli prowadzonych w trybie działań doraźnych;
6) informacje o działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej uzyskane w trakcie monitorowania.