Nowelizacja wprowadza istotne zmiany w trzech kluczowych ustawach „środowiskowych”:

1) CzystGmU,

2) OdpadyU,

3) PrOchrŚrod.

Poniżej omówione zostaną najważniejsze wątki wprowadzonych zmian.

1. Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

Znowelizowane przepisy CzystGmU, wśród właścicieli nieruchomości, do których adresowane są liczne obowiązki określone w ustawie ‒ wyróżniają obecnie właścicieli lokali w budynku wielolokalowym, w którym ustanowiono odrębną własność lokali, osoby, którym służy tytuł prawny do lokalu w budynkach wielolokalowych, osoby faktycznie zamieszkujące lub użytkujące te lokale lub osoby faktycznie zamieszkujące lub użytkujących lokal należący do spółdzielni mieszkaniowej. Wprowadzenie do systemu gospodarowania odpadami komunalnymi właściciela lokalu mieszkalnego wiąże się z możliwością zindywidualizowania jego opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, mimo zamieszkiwania w budynku wielolokalowym. Warunkiem koniecznym dla indywidualnego wnoszenia opłat przez właścicieli lokali jest zapewnienie technicznych możliwości identyfikacji odpadów komunalnych wytwarzanych w poszczególnych lokalach budynków wielolokalowych, dające podstawę do podjęcia przez radę gminy uchwały sankcjonującej taki sposób ponoszenia opłaty. 

Do kręgu podmiotów ‒ adresatów obowiązków określonych w CzystGmU, znowelizowane przepisy wprowadzają jeszcze wytwórcę odpadów komunalnych ‒ w zakresie selektywnego zbierania takich odpadów. To właśnie wytwórcy odpadów komunalnych przepisami znowelizowanej ustawy zostali zobowiązani do selektywnego zbierania wytworzonych przez siebie odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie oraz przepisach wykonawczych do CzystGmU w zakresie szczegółowego sposobu ich zbierania. 

Ważne

Znowelizowane przepisy CzystGmU wprowadzają możliwość obligatoryjnego objęcia gminnym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi tych właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a gdzie powstają odpady komunalne. Zamiast dotychczasowej pisemnej zgody na przystąpienie do tego systemu, właściciele nieruchomości niezamieszkałych zostają automatycznie nim objęci (jeżeli rada gminy wyrazi taką wolę), choć mogą złożyć oświadczenie o wyłączeniu się z tego systemu i pozbywaniu się odpadów na podstawie indywidualnej umowy. 

Nowelizacja CzystGmU ingeruje w kształt takiej indywidualnej umowy na odbieranie odpadów komunalnych zawieranej przez właściciela nieruchomości, na której nie zamieszkują mieszkańcy – nieobjętej systemem gospodarowania odpadami komunalnymi zorganizowanym przez gminę. Zmienione przepisy zobowiązują aby postanowienia indywidualnej umowy na korzystanie z usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych ‒ wykonywanych przez gminną jednostkę organizacyjną lub przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, wpisanego do rejestru działalności regulowanej ‒ zapewniały odbiór wszystkich frakcji odpadów komunalnych, zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie oraz w sposób określony w przepisach wykonawczych do CzystGmU, wydanych w sprawie szczegółowego sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów. 

Nowe przepisy precyzują kwestię sposobu gospodarowania bioodpadami w ramach systemu zorganizowanego przez gminę. W świetle znowelizowanych przepisów CzystGmU, gmina może nie zapewniać odbierania bioodpadów stanowiących odpady komunalne, jeżeli:

  • właściciel nieruchomości zabudowanej jednorodzinnym budynkiem mieszkalnym podał w deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi informacje o kompostowaniu,
  • właściciel nieruchomości korzysta ze zwolnienia w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w związku z kompostowaniem bioodpadów,
  • regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy przewiduje zwolnienie w całości z obowiązku posiadania pojemnika lub worka na te odpady.

Znowelizowane przepisy CzystGmU pozwalają gminie (w drodze indywidualnej decyzji ministra) na częściowe odstępstwo od selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów komunalnych, polegające na możliwości łącznego zbierania odpadów tworzyw sztucznych, metali, opakowań wielomateriałowych oraz szkła. Przy zastosowaniu odstępstwa odrębne selektywne zbieranie będzie obejmować papier oraz bioodpady. 

Zmienione przepisy CzystGmU ingerują także w kwestie opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w tym m.in. w sposób naliczania opłaty w przypadku, gdy podstawą określania wysokości opłaty jest ilość zużytej wody, czy w przypadku określania wysokości opłaty dla nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy. Nowe przepisy ingerują również w wysokość ustalanych opłat.  

Przepisy zmieniające, do obowiązujących zasad gospodarowania nadwyżką środków pochodzących z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, wprowadzają zasady pokrywania deficytu w kosztach gospodarowania odpadami komunalnymi z dochodów własnych gminy niepochodzących z pobranej opłaty. 

2. Ustawa o odpadach

Zmiany w OdpadyU umożliwiają organom kontrolnym prowadzenie kontroli przed wydaniem zezwolenia na zbieranie lub przetwarzanie odpadów także na części instalacji. Ponadto zmienione przepisy wyłączają z zakresu kontroli oraz postanowienia WIOŚ zagadnienia dotyczące oceny wymagań wynikających z najlepszych dostępnych technik – w przypadku instalacji objętej obowiązkiem uzyskania pozwolenia zintegrowanego. Nowelizacja umożliwia organom prowadzącym postępowania w zakresu gospodarki odpadami na samodzielną ocenę ewentualnego wystąpienia zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi lub dla środowiska w związku z planowanym gospodarowaniem odpadami i wydanie zezwolenia mimo negatywnej opinii WIOŚ w zakresie spełnienia wymagań określonych w przepisach ochrony środowiska. 

Znowelizowane przepisy OdpadyU precyzują kwestie zwolnienia z obowiązku uzyskania zezwolenia na zbieranie odpadów punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych prowadzonego samodzielnie przez gminę lub wspólnie z inną gminą lub gminami lub przez związek metropolitalny. Zwolnienie to obejmuje prowadzenie punktu bezpośrednio przez urząd obsługujący wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, gminną jednostkę budżetową lub gminny zakład budżetowy lub urząd obsługujący związek metropolitalny. Przepisem zwalniającym nie objęto natomiast spółek z wyłącznym udziałem gminy prowadzących takie punkty. 

Ważne

Zmienione przepisy skutkują odstąpieniem od różnicowania maksymalnego czasu magazynowania odpadów ich kategorią a pozostawiają jedynie zróżnicowanie powodowane dalszym przeznaczeniem odpadów (przetwarzaniem innym niż składowanie lub składowaniem). Przepisy zmieniające uchylają ograniczenia ilościowe przy magazynowaniu odpadów w ramach ich zbierania, między odpadami, które mogą być magazynowane w tym samym czasie i w okresie roku. 

W zakresie wizyjnego systemu kontroli miejsc magazynowania lub składowania odpadów przepisami zmieniającymi wprowadzono podstawę prawną sprawdzenia przez WIOŚ faktycznego dostępu do obrazu z systemu wizyjnego w czasie rzeczywistym. Ponadto zmiana przepisów wprowadza rezygnację z obowiązku prowadzenia wizyjnego systemu kontroli w odniesieniu do kategorii odpadów niepalnych niebędących odpadami niebezpiecznymi. 

Nowelizacja wprowadziła także zmiany w przepisach dotyczących sankcji za nieprzestrzeganie zasad gospodarki odpadami, które obejmują m.in. wprowadzenie administracyjnej kary pieniężnej za zlecanie obowiązku gospodarowania odpadami podmiotom nieuprawnionym czy brak ewidencji odpadów bądź prowadzenie jej w sposób nieterminowy lub niezgodnie ze stanem rzeczywistym, a także obniżenie dolnej granicy administracyjnej kary pieniężnej, wymierzanej np. za zbieranie odpadów lub przetwarzanie odpadów bez wymaganego zezwolenia.

3. Ustawa ‒ Prawo ochrony środowiska

Niewielką zmianą zostały objęte także przepisy PrOchrŚrod. Zmiana dotyczy usunięcia spośród podmiotów właściwych do wykonywania pomiarów hałasu, na podstawie których może zostać wydana decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu – Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (GIOŚ). Po zmianie wprowadzonej w art. 115a ust. 1 PrOchrŚrod przedmiotowa decyzja może być wydana w oparciu o pomiary dokonane jedynie przez organ właściwy do jej wydania lub podmiot obowiązany do ich prowadzenia. Projektodawca zmiany w art. 115a ust. 1 PrOchrŚrod uzasadniał ją znacznym obciążeniem GIOŚ obowiązkami pomiarowymi prowadzonymi w ramach państwowego monitoringu środowiska oraz w ramach kontroli podmiotów korzystających ze środowiska i brakami kadrowymi w Centralnym Laboratorium Badawczym GIOŚ (CLB GIOŚ), które wykonuje przeważającą część pomiarów hałasu stanowiących podstawę do wydania decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu. W ocenie projektodawcy zmiany powszechną praktyką samorządowych organów ochrony środowiska stało się przekazywanie wszystkich spraw z zakresu uciążliwości hałasowej, wojewódzkim inspektorom ochrony środowiska w celu realizacji, przez przeprowadzenie kontroli, w ramach których CLB GIOŚ wykonuje pomiary hałasu. 

Zmiana wprowadzona w art. 183c ust. 1 PrOchrŚrod umożliwi natomiast kontrolę części instalacji, w zakresie spełniania wymagań określonych w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej oraz w zakresie zgodności z warunkami ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w operacie przeciwpożarowym, o którym mowa w art. 42 ust. 4b pkt 1 OdpadyU, oraz w postanowieniu, o którym mowa w art. 42 ust. 4c OdpadyU – która jest prowadzona przez komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej przed wydaniem pozwolenia na wytarzanie odpadów.

4. Wejście w życie zmian

Przepisy nowelizacji zasadniczo wejdą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Niektóre zmiany dokonane w CzystGmU wejdą natomiast w życie z dniem 1.1.2022 r. – są to przepisy regulujące kwestie: 

  • indywidualnego wnoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi przez właścicieli lokali w budynku wielolokalowym;
  • wydawania decyzji, na częściowe odstępstwo od selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów komunalnych;
  • obowiązku selektywnego zbierania odpadów przez ich wytwórcę;
  • stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w odniesieniu do nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, lub innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe;
  • zmian w sprawozdaniach z gospodarowania odpadami komunalnymi.